Iздеген сөз  13 жерде кездесті |
|---|
|
| 9 | |
| üčün: іgіdmiš: qaγanŋïn: sabïn: almatïn: Jer Sayu: bardïq: qop anta: alqïntïγ: arïltïγ: anta qalmïšï: Jer: Sayu qop: turu: ölü: yorïyor erteg: Teŋіri: yarïlqadïqïn: üčün: özüm: qutum: bar üčün: qaγan: olurtum: qaγan: olurup: |
| үшін: игі еткен: қағанның: сөз сабын: алмадың: Жер-Сайұға: бардық: көп сонда: алқындық: арыдық: сонда: қалғаны: Жер-Сайұға көп: тұра: өлі: жорыта еттік: Тәнірі: жарылқадығын: үшін: өзім: құтым: бар үшін: қаған: отырдым: қаған: отырып: |
| и не повиновения вашему кагану, который кормил вас, вы все разбежались. Мы (тюрки) ослабли. Кто выжил, тот был крайне истощен. Но Тенгри был благосклонен, и я вступил на престол. Наследую трон, |
| you didn't listen to the words of your kagan, who had nourished you. You went away in all directions. You completely tired and become weak. Those who survived where utterly exhausted. But Tengri was gracious, and since I was granted with fortune, I succeeded to the throne. Having succeeded to the throne, |
|
| 22 | |
| ečümüz: qazγanmïš: budun: atï küsü: yoq bolmazun: tijin: Türük: budun: üčün: tün udïmadïm: küntüz: olurmadïm: іnim: Kül/tegin/ birle:ölü jitü: qazγandïm: anča qazγanïp: bіrіki: budunïγ: ot sub qïlmadïm: /men... / Jersayu: barmïš: budun: ölü jitü: /yadaγan: yalïŋïn: yana/
|
| атамыз: қаз тұрғызған: бүтін (халық): аты көсегесі: жоқ болмасын: дейін: Түрік: бүтін (халық): үшін: түн ұйықтамадым: күндіз: отырмадым: інім: Күл/тегін/ бірлесе: өлі жіті: қаз тұрғыздым: сонша қаз тұрғызып: біріккен: бүтін (халық)ты: от су қылмадым: /мен... / Жер сайұ: барды: бүтін (халық)ты: өлі жіті: /жадаған: жалаңы: жаңа/
|
| и дядя, не погибли, и ради тюркского народа, я не спал ночью, и не сидел днем. Вместе с моим младшим братом, Культегином, работал до полного изнеможения, и я победил. Столь много приобретая, я не позволял народу расколоться на двое как огонь и вода. ... По всем странам бродивший народ, ослабевая и погибая, изнуренный и нищий, бродивший народ, ослабевая и погибая,
|
| and uncle had ruled, would not perish, and for the sake of Turkish people, I did not sleep at night and I did not relax by day. Together with my younger brother, Kultegin, I worked to death and I won. Having won and gathered in that way, I did not let people split into two parts like fire and water…People, wondered over the countries, vagrant people came back utterly exhausted, without horses and without clothes came back. |
|
| 7 | |
| sabïn: almatïn: Jer sayu: bardïq: qop anta: alqïntïγ: arïltïγ: anta qalmïšï: Jer: sayu qop: turu: ölü: yorïyor erteg: Teŋіri: yarïlqadïqïn: üčün: özüm: qutum: bar üčün: qaγan: olurtum: qaγan: olurup: yoq: čïγaŋ: budunïg: qop: qubartïdïm: čïγaŋ: budunïγ: bay qïltïm: ne budunïγ: üküš: qïltïm: azu bu
|
| сөз сабын: алмадың: жер-сайға: бардық: көп сонда: алқындық: арыдық: сонда: қалғаны: жер-сайға көп: тұра: өлі: жорыта етті: Тәнірі: жарылқадығын: үшін: өзім: құтым: бар үшін: қаған: отырдым: қаған: отырып: жоқ: шығай: бүтін (халық)ты: көп: құбылттым: шығай: бүтін (халық)ты: бай қылдым: неше бүтін (халық)ты: ұлғайта қылдым: айту бұ
|
| который кормил вас, вы все разбежались. Мы (тюрки) ослабли. Кто выжил, тот был крайне истощен. Но Тенгри был благосклонен, и я вступил на престол. Наследуя трон, я устроил бедный и лишенный народ. Я сделал бедных людей богатыми и небольшой народ многочисленным. |
| who nourished you, you all took a run. We (Turks) became weak. He who survived was extremely exhausted. But Tengri was gracious and mounted me to the throne. Inheriting the throne I helped poor and deprived people. I made poor people rich and few people numerous. |
|
| 5 | |
| uduzgïma: uluγï: šad ertim: yagïl tedi: yagïmsï ben ertim: Bilge Tuňuquq: qaganïm uqïsayïn tedim: saqïntïm: toruq buqalï: semiz buqalï: ïraqda:
|
| артымнан ерткен: ұлығы: шад едiм: жиыл дедi: жиюшысы мен едiм: Бiлге Тұнық-ұқ: қағаным(а) ұқтырайын дедiм: сақтандым (ойландым): тұралау бұқалы: семiз бұқалы: ұзақ-жырақта:
|
| заставил (по)следовать за ним – был я - "шад", старший из них. Он сказал: "Собери!". Я был тем, кто собрал! Я, Мудрый Тоньюкук, хотел объяснить своему кагану и подумал: различает ли (будущий хан) вообще (букв. вдали), разницу между тощими и жирными быками?» Я долго думал: «Тощему быку не соперничать с |
| Made follow him – was I – “shad”, the eldest among them. He said: “Gather!”. It was I who gathered! I, wise Tonyukuk, wanted to explain my kagan and thought: whether (the future kagan) distinguishes the difference between greasy and gaunt bulls?” I thought long: “A gaunt bull can not contest with |
| 33 | |
| Üč körüg kisi: kelti: sabï: bir: qaγanï sü atsïqdï: On oq süsü: qalïsïz: atsïqdï: ter: Yarïs yazïda: tirillemis temis: ol sabïγ esidip: qaγanγaru: ol sabïγ ïtïm: Qantuyun: sabïγ: yana es b...
|
| Үш көрүг-елші кiсi: келдi: сап-сөзi: бiр: қағаны сүңгілі-әскерi аттанды: Он оқ сүңгілісі: қалмай: аттанды: дер: Йарыш жазықта: терiлiп жиналамыз дедi: ол сап-сөздi естiп: қағанға қарай: ол сап-сөздi: жөнелттiм: Қайтадан (?) сап-сөздi: және ...
|
| Пришли три посла, слова их одинаковы: «Один каган с войском выступил в поход. Войско (народа) "Десяти стрел" без остатка выступило в поход. Они сказали, что соберутся в степи Йарышской". Услышав эти слова, я доложил эти слова кагану. Что делать?! С обратным словом (от хана) |
| Three messengers came, their words were similar: “One kagan with his army went on campaign. The army of “Ten Arrows” people went on campaign too. They told that they would gather in the step of Yarysh”. Having heard these words I told them the kagan. What to do?! With the reply (from khan) |
| 36 | |
| Atïlïγ kelürti: sabï antaγ: Yarïs yazïda: on tümen: sü tirilti: ter: ol sabïγ esidip: begler: uqupun: |
| Атты келтiрдi: сап-сөзi сондай: Йарыш жазықта: он түмен: сүңгілі-қол терiлдi:ол сап-сөздi естiп: бектер: ұғысып:
|
| Привели языка, слово его таково: «В степи Ярышской собралось десять туменов войска (100 тысяч)». Услышав эти слова, беки посовещались и |
| They brought a tongue, his word was: “Ten Tyumen army gathered in the Yarysh step (100 thousend)”. Having heard these words the beks consulted and |
| 42 | |
| anta ölürti: eligče er: tutdïmïz: uluq tün: budunïn sayu: ïtdïmïz: ol sabïγ: esidip: On oq begleri: budunï: qop
|
| сонда: өлтiрдi: елудей ер: тұтдымыз: ұлық түн: бүтін (халық)ның санай: жөнелттiмiз: ол сап-сөздi: естiп: Он оқ бектерi: бүтін (халық): көп
|
| там казнили. Около пятидесяти человек мы пленили. В ту же ночь мы отправили (послов) к каждому народу. Услышав эти слова, беки и народ "Десяти стрел" все |
| Killed there. We took to prison about fifty persons. That night we sent (messengers) to every nation. Having heard these words, beks and people of “Ten Arrows” all |
|
| 5 | |
| Say deg: sarïg: altïnïm: Segreng: g...aγï ay eder: tonum: |
| САЙ ДАГ: сары: алтыным: ...жібек: ...ер: тоным |
| желтое золото Сайтаг ... шелк ... седла, шубы |
| Say deg yellow gold, ... silk, ... coat |
|
| 16 | |
| toruq : at : semriti : yirin : öpen : yügürü : barmis : utru : yirde : oγri : soqusup : tutupan : minmis : yiliŋe : qudursuγïŋa : tegi : yaγrïpan : qamsayu : umatïn : turur : tir : anča : biliŋ : yablaq : ol. |
| Тұралау ат семіріпті. Жерін сүйіп жоғары барыпты. Басқа жерде ұры кезігіп ұстап мініпті. Жалына жонына дейін жараланған қамшыға салғанда тұрар дер. Сонша біліңдер! Жаман ол! |
| Говорят: тощая лошадь пожирнела. Она пошла верх по пастбищу. В другом пастбище встретился вор, он поймал ее и сел на нее верхом. (Лошадь) была в коростах от гривы до хвоста. Говорят, только хлыстом ее можно заставить встать. Так знайте: это плохо! |
| A lean horse fattened itself. It went up grazing. A thief came across on that place. He caught and mounted it. (The horse), having galled up to its mane and tail, stands only if whip, it says. Know thus: This is bad. |
| 37 | |
| bir : qarï : öküzüg : bilin : biče : qumursγa : yimis : qamsayu : umatïn : turur : tir : anča : biliŋler : yablaq : ol. |
| Бір кәрі өгіздің белін кесе құмырсқа жепті. Қозғала алмай тұрар дер. Сонша біліңдер: жаман ол! |
| Говорят: одного старого вола заели муравьи. Не будучи в состоянии двигаться, он стоял. Так знайте – это плохо! |
| An old ox was eaten by ants, gnawing around its belly. It lays down without being able to move, it says. Know thus: This is bad. |
|
| 4 | |
| Jegiš jigen šayu ... Tutuq beg: Arqï :jeri |
| Йегіш: жиен: ... Тұтұқ бек Арқы жері |
| Племянник Йегиш... Тутук бек, земля Аркы |
| Jegiš nephew ... the lord, the Arky land |
