қазрусeng
:
:
 
Көне түрiк тiлiнде:

Көне түрiк тiлiнде іздеу көне түрiк әліппесімен жасалады. Қажетті сөзді теріп болғасын Тап дегенді басыңыз.

Іздеу жүргізілген соң, табылған мәтінге қатысты ескерткіштің аты, мәтіннің сол сөз табылған жолы шығады. Егер ескерткіш атын бассаңыз, сол ескеткіш туралы толық мағлұмат аласыз. Іздеу бетіне қайтып келу үшін терезенің ең жоғарғы немесе ең төменгі сол бұрышында тұрған белгілерді пайдаланыңыз.
Ескерту: Internet Explorer броузерінен басқаны қолданушы Түрік бітік шрифтін орнатып алуы керек. Көмек бетінде қалай орнату керегін оқып алуға болады.

Таңбаны пернетақтадан тергенде, латын әріптерімен төменде көрсетілген сәйкестікті пайдаланыңыз.
B C D F G J K L N O
Q R S T U V W X Y a
b c d g i j k l m n
p q r s t u w x y z
Iздеген сөз 16 жерде кездесті
5
tüzeltim: аltun: kümüš: isigti: qutuy: buŋsuz: anča berür: Tabγač: budun: sabї: süčig: aγїsї: jїmšaq: ermiš: süčig: sabїn: jїmšaq: aγїn: arїp: їraq: budunїγ: anča yaγutї er: ermiš: yaγuru: qontuqda: isire: aňїγ bilge: anta üjür: ermis:
түзеттiм: алтын: күмiс: асыл:: мұңсыз (шексiз): сонша берер: Табғач: бүтін (халық)(+ның): сөз сабы: сүйкімді: жібегі: жұмсақ: екен: сүйкімді: сөз сабын: жұмсақ: жібегін: ырықтап (ерiтiп): ырық (ты): бүтін халықтың: сонша (көздiң) жауын алар: екен: көздiң жауын алып: қоңдықтап: кейiн: аңсыз бiлiктi: сонша үйірер: едi:
китайским народом. Слова китайских людей, которые дают нам золото, серебро, алкоголь и сокровища, всегда сладки, и шелка всегда мягки. Обманывая своими сладкими словами и мягкими шелками, они привлекают к себе людей издали. Как люди к ним приближаются, их одурманивали.
the Chinese people. The words of Chinese people, who give us gold, silver, alcohol and treasures in abundance, have always been sweet and silks have always been soft. Deceiving by their sweet words and soft silks, they attract people to come from remote places. After people have settled close to them, they made people be addicted to them even more.
6
еdgü: bilge: kišig: edgü: alїp кišig: jorutmaz: ermis: bir кiši: yaŋїlsar: oγušї: budunї: besükiŋe: tegi: uqїdmаz: ermis: süčig: sabїŋa: jїmšaq: aγїsїŋa: аrturїp: üküš: Türük: budun: ölteg: Türük: budun: ölsekiŋ: berje: Čuγay: Yїš: Тügeltin:
игi: бiлiктi: кiсiні: игi: алып кiсiнi: жорытпас: екен: бiр кiсi жаңылса: оқ-уысты руы: бүтін (халық)ы: бесігіне: тие: ұқтырмас: екен: сүйкiмдi: сөзi: жұмсақ: жібегіне: арқаланып: өңшең: Түрiк: бүтін (халық): өлгендей: Түрiк: бүтін (халық): өлерсің: бергі (жаққа): Чұғай: Йыш: Түгелтен:
Они не позволяют мудрым и хорошим людям приблизиться к себе. Они развращают начиная от одного до его целой семьи и клана. Будучи обманутым их сладкими словами и мягким шелком, вы тюркский народ, умирали. Тюркский народ намеревался обосноваться в горах Чугай на юге на Тугельтинской
They do not let wise men and brave men come close. They corrupt beginning from a single man up to his whole family and clan. Having been deceived by their sweet words and soft silk, you Turkish people, died! In order to survive Turkish people intended to settle at the Čuγay mountains in south on Тügeltin
9
üčün: іgіdmiš: qaγanŋïn: sabïn: almatïn: Jer Sayu: bardïq: qop anta: alqïntïγ: arïltïγ: anta qalmïšï: Jer: Sayu qop: turu: ölü: yorïyor erteg: Teŋіri: yarïlqadïqïn: üčün: özüm: qutum: bar üčün: qaγan: olurtum: qaγan: olurup:
үшін: игі еткен: қағанның: сөз сабын: алмадың: Жер-Сайұға: бардық: көп сонда: алқындық: арыдық: сонда: қалғаны: Жер-Сайұға көп: тұра: өлі: жорыта еттік: Тәнірі: жарылқадығын: үшін: өзім: құтым: бар үшін: қаған: отырдым: қаған: отырып:
и не повиновения вашему кагану, который кормил вас, вы все разбежались. Мы (тюрки) ослабли. Кто выжил, тот был крайне истощен. Но Тенгри был благосклонен, и я вступил на престол. Наследую трон,
you didn't listen to the words of your kagan, who had nourished you. You went away in all directions. You completely tired and become weak. Those who survived where utterly exhausted. But Tengri was gracious, and since I was granted with fortune, I succeeded to the throne. Having succeeded to the throne,
39
..../Tatab/ï: budun: Tabγač qaγanqa: körti: yalbačï edgü: sabï: ötügi: kelmez tejin: yayan süledim: budunïγ: anta buzdïm: jïlq...süsi: terilip: kelti: Qadïrqan Jïšda: qu....
...татабы: бүтін (халық): Табғач қағанға: көрді: Жалбауы игі: сап-сөзі: өткір: келмес: дейін: жаяу сүңгіледім: бүтін (халық)ды: сонда бұздым: жыл...сүңгісі: теріліп: келді: Қадырқан: Йышда: құ...
... Народ Татаби сдались Табгачскому(Китайскому) кагану. Поскольку они были слабы, я отправил к ним пешие войска. Тогда я покорил народ... Они собрались и напали в Кадырканской черни ...
…the people of Tatabi surrendered to Tabgach (Chinese) kagan. As they were weak I sent foot troops to them. I conquered the nation then. They gathered and attacked Kadyrkhan common people…
4
qutuy: buŋsuz: anča berür: Tabγač: budun: sabї süčig: aγїsї: jїmšaq: ermiš: süčig: sabїn: jїmšaq: aγїn: arїp: їraq: budunїγ: anča yaγutї er: ermiš: yaγuru: qontuqda: isire: aňїγ bilgin anta üjür: ermis: еdgü: bilge: kišig: edgü: alїp: кišig: jorutmaz: ermis: bir кiši: yaŋїlsar: oγušї: budunї: besükiŋe: tegi: uqїdmаz:
мата мұңсыз (шексiз): сонша берер: Табғач: бүтін (халық)(+тың): сөз сабы: сүйкімді: жібегі: жұмсақ: екен: сүйкімді: сөз сабын: жұмсақ: жібегін: ырықтап (ерiтiп): ырық(ты): бой халықты: сонша (көздiң) жауын алар: екен: көздiң жауын алып: қоңдықтап: кейiн: аңсыз бiлiктi: сонша үйірер: едi: игi: бiлiктi: кiсiні: игi: алып кiсiнi: жорытпас: екен: бiр кiсi жаңылса: оқ-уысты руы: бүтін (халық): бесігіне: тие: ұқтырмас:
и шелк много. У табгачей(китайцев) слова сладкие и шелка мягкие. Обманывая своими сладкими словами и мягкими шелками, они привлекают к себе людей издали. Как только люди к ним приближаются, одурманивают их еще больше. Они не позволяют мудрым и хорошим мужам приблизиться к себе. Они развращают, начиная от одного до его целой семьи и клана.
and silk. Tabgaches (Chinese) have sweet words and soft silk. Deceiving by their sweet words and soft silk they attract people from far places. As soon as people approach them they stupefy them more. They do not allow wise and good man to approach them. They destroy beginning with one person to the whole family and clan.
5
ermis: süčig: sabїŋa: jїmšaq: aγїsїŋa: аrturїp: üküš: Türük: budun: ölteg: Türük: budun: ölsekiŋ: berje: Čuγay: Yїš: Тügeltin: yazї: qonuyїn tеser: Türük: budun: ölsekiginte: аňїγ kiši: anča: bošγurur: ermis: їraq erser: yablaq: aγї berür: yaγїl: erser: edgü: aγї berür: tep anča: bošγurur: ermis: bilig:
екен: сүйкiмдi: сөзi: жұмсақ: жібегіне: арқаланып: күллi: Түрiк: бүтін (халық): өлдiк: Түрiк: бүтін (халық): өлерсің: бергі (жаққа): Чұғай: Йыш: Түгелтен: жазық: қонайын: десе: Түрiк: бүтін (халық): өлермен болғсонда: аңсыз: кiсi: сонша: босаңсытар: екен: жырақ болса: жабайы: жібек: берер: жақын: болса: игi: жібек: берер: деп: сонша: босаңсытар: екен: білік:
Будучи обманутым их сладкими словами и мягким шелком, вы тюркский народ, умирали. Тюркский народ намеревался обосноваться в горах Чугай на юге на Тугельтинской равнины. Они обманом довели тюркский простой народ до смерти. Они обманывали их, что они дадут плохой шелк, если те будут жить вдалеке, и дали бы хороший шелк, если те жили близко к ним.
Being deceived by their sweet words and soft silk, you Turkic people, were dieing. Turkic people intended to settle down in the Chugai mountains in Tugeltin plain in the south. They brought the Turkic people to death by deceiving. They deceived them that would they give bad silk if they lived far from them and would give good silk if they lived near.
7
sabïn: almatïn: Jer sayu: bardïq: qop anta: alqïntïγ: arïltïγ: anta qalmïšï: Jer: sayu qop: turu: ölü: yorïyor erteg: Teŋіri: yarïlqadïqïn: üčün: özüm: qutum: bar üčün: qaγan: olurtum: qaγan: olurup: yoq: čïγaŋ: budunïg: qop: qubartïdïm: čïγaŋ: budunïγ: bay qïltïm: ne budunïγ: üküš: qïltïm: azu bu
сөз сабын: алмадың: жер-сайға: бардық: көп сонда: алқындық: арыдық: сонда: қалғаны: жер-сайға көп: тұра: өлі: жорыта етті: Тәнірі: жарылқадығын: үшін: өзім: құтым: бар үшін: қаған: отырдым: қаған: отырып: жоқ: шығай: бүтін (халық)ты: көп: құбылттым: шығай: бүтін (халық)ты: бай қылдым: неше бүтін (халық)ты: ұлғайта қылдым: айту бұ
который кормил вас, вы все разбежались. Мы (тюрки) ослабли. Кто выжил, тот был крайне истощен. Но Тенгри был благосклонен, и я вступил на престол. Наследуя трон, я устроил бедный и лишенный народ. Я сделал бедных людей богатыми и небольшой народ многочисленным.
who nourished you, you all took a run. We (Turks) became weak. He who survived was extremely exhausted. But Tengri was gracious and mounted me to the throne. Inheriting the throne I helped poor and deprived people. I made poor people rich and few people numerous.
9
körüg: sabïntaγ: Toquz Oγuz: budun: öze: qaγan: olurtï ter: Tabγačγaru: Qunï Seŋünig: ïdmïs: Qïtañγaru: Toŋra Semig: ïdmïs: sab anča ïdmïs: azqïŋa: Türük
көрiк-елші: сөзiнде: Тоғұз Оғұз:бүтін (халық): үстi: қаған: отырды: дер: Табғачқа қарай: Құны Сеңгүндi: итерген: Қытан қарай: Тоңра Семiк: итерген: сөз сонша итерген: аз ғана: Түрiк
Слова посла такие: «Над народом Девять Огузов воссел каган. Он отправил в Табгач (в Китай) Куны Сенгуна. В Кидань отправил Тонра Семика. Он послал их со следующими словами: немногочисленные Тюрки,
The messenger’s words were as follows: “A kagan came to the throne of Nine Oguzes people. He sent Kuny Sengun to Tabgach (China). He sent Tonra Semik to Kitan. He sent them with the following words: Turks are few now,
29
Qïrqïzda: yantïmïz: Türges qaγanta: körüg kelti: sabï enteg: öŋden qaγanγaru: sü jorïlam temis: yorumasar: bizіni:: qaγanï: alïp rmis: ayγučïsï: bilge ermis: qač neŋ erser:
Қырғызда: қайта жөнелдiк: Түргеш қағсонда: көрiк-елшi келдi: сабы сөзi осылай: өңден қағанға қарай: сүңгілі-әскер жорыталым дептi: жорымаса: бiздi: қағаны: алып едi: айғұшысы-кеңесшісі: бiлiк едi: қанша не болса:
Мы вернулись от киргизов. От Тюргешского кагана пришел посол. Слово его таково: «Отправимся походом с востока на кагана. Если мы не наступим, то их (т.е. Тюркский) каган – велик, а советник его – мудрый, как бы то ни было, -
We came back from Kyrgyz people. A messenger came from Turgesh kagan. The word of his was as follows: “we go on campaign to kagan from the east. If we do not attack, then their (i.e. Turkic) kagan is great, his advisor – is wise, this or that way, he might kill us ”
36
Atïlïγ kelürti: sabï antaγ: Yarïs yazïda: on tümen: sü tirilti: ter: ol sabïγ esidip: begler: uqupun:
Атты келтiрдi: сап-сөзi сондай: Йарыш жазықта: он түмен: сүңгілі-қол терiлдi:ол сап-сөздi естiп: бектер: ұғысып:
Привели языка, слово его таково: «В степи Ярышской собралось десять туменов войска (100 тысяч)». Услышав эти слова, беки посовещались и
They brought a tongue, his word was: “Ten Tyumen army gathered in the Yarysh step (100 thousend)”. Having heard these words the beks consulted and
54
qul : sabï : begiŋerü : ötünür : quzγun : sabï : Teŋirigerü : yalbarur : üze : Teŋiri : esidti : asra : kisi : bilti : tir : anča : bilïŋ : edgü : ol.
Құл сабы(сөзі) бекке қарай өтіну. Құзғын сабы(сөзі) Тәңіріге қарай жалбарыну. Үстіде Тәңірі естіді. Астыда кісі білді дер. Сонша біліңдер: игі ол!
Говорят: слово раба с мольбой направляется к князю. Слово ворона направляется с просьбой к небу. Вверху небо услышало, а внизу человек узнал. Так знай – это хорошо.
The slave’s words are a request to his master; the raven’s words are a prayer to sky. The sky above heard it; men below understood it, it says. Know thus: This is good.
58
oγlï : öginte : qaŋinta : öbkelepen : tezïpen : barmis : yana : saqïnmis : kelmïs : ögüm : ötin : alayïn : qaŋïm : sabïn : tiŋlayïn : tip : kelmis : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.
Ұлы анасына, әкесіне өкпелеп безе барыпты. Қайта сағыныпты. Келіпті. «Анам өтінішін алайын, әкем (сөз-)саптауын тыңдайын» деп кетіпті дер. Сонша біліңдер: игі ол!
Говорят: (некий) сын, рассердившись на своих родителей скрылся (из дому). Но затем загрустил и вернулся домой, говоря: «да получу я наставления матери. Да услышу я слова моего отца!» Так знайте – это хорошо!
A son, being angry with his mother (and) father, ran away (from home). (Later) he thought it over (and) came back. He came back saying 'I will accept my mother's advice (and) listen to my father's words', it says. Know thus: This is good.
Mainz 377 (Vorderseite)  1 рет кездеседi
5
...ka : q(a)n : s(a)bin : kop...
U 181 (T 11 T)  1 рет кездеседi
3
U 5 Vorderseite (Teil II)  1 рет кездеседi
2
...sikä : s(a)bi...
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.