қазрусeng
:
:
 
Көне түрiк тiлiнде:

Көне түрiк тiлiнде іздеу көне түрiк әліппесімен жасалады. Қажетті сөзді теріп болғасын Тап дегенді басыңыз.

Іздеу жүргізілген соң, табылған мәтінге қатысты ескерткіштің аты, мәтіннің сол сөз табылған жолы шығады. Егер ескерткіш атын бассаңыз, сол ескеткіш туралы толық мағлұмат аласыз. Іздеу бетіне қайтып келу үшін терезенің ең жоғарғы немесе ең төменгі сол бұрышында тұрған белгілерді пайдаланыңыз.
Ескерту: Internet Explorer броузерінен басқаны қолданушы Түрік бітік шрифтін орнатып алуы керек. Көмек бетінде қалай орнату керегін оқып алуға болады.

Таңбаны пернетақтадан тергенде, латын әріптерімен төменде көрсетілген сәйкестікті пайдаланыңыз.
B C D F G J K L N O
Q R S T U V W X Y a
b c d g i j k l m n
p q r s t u w x y z
Iздеген сөз 16 жерде кездесті
36
binip: оplayu: tegdi: bir: erig: oqun urtï: eki erig: udušru: sančïdï: ol tegdikde: Bayïrqunuŋ: аq adγïrïγ: udluqïn: sïyu: urtï: Qïrqïz: qaγanïn: ölürtimiz: elin: altïmïz: ol jïlqa: Türügeš...
мініп: ұмтыла: тиді: бір ерін: оққа ұрды: екі ерін: қуып: шанышды: ол тигенде: Байырқұдың: ақ айғырын: ұршығын: сындырып: ұрды: Қырғыз: қағанды: өлтірдіміз: Елін: алдымыз: ол жылғы: Түргеш: ...
и бросился в атаку. Он поразил одного мужа стрелой и убил двух мужей копьем. Он нападал, пока хребет белого жеребца Байырку не был сломан. Мы убили Киргиз кагана и завоевали его страну. В том году мы пошли на Тюргешов …
and attacked. He hit one man with an arrow and killed two men with spear. He was attacking until the backbone of Bayirqu's white stallion was broken. We killed the Kirgiz kagan and conquered his country. In that year we marched to Turgesh ...
38
tutuztï: ekisin: özü аltizdï: anta yana: kirip: Türgeš: qaγan: buyruqï: az tutuquγ: eligin tutdï: qaγanïn anta: ölürtimiz: elin: altïmïz: Qara Türgeš: budun: qop ičikdi: ol budunïγ: Tabarda: /qo.../
тұтысды: екеуін: өзі алысты: сонда жаңа: кіріп: Түргеш: қаған: бұйрықын: аз тұтұқты: елуін тұтды: қағанын сонда: өлтірдіміз: елін: алдымыз: Қара Түргеш: бүтін(халық): көп ішке енді: Ол бүтін (халық)ды: Табарда:/ қо.../
сразился и он (то есть, Культегин) захватил двух из них. Там он снова ворвался (линию врага) и захватил Губернатора(Tutuq) Аза и его армию. Там мы убили их кагана и подчинили его страну. Многие Тюргеши убежали. Мы … тех людей в Табаре.
.... and he (i.e., Kultegin) himself captured two of them. There he again broke into (the enemy's lines) and captured the Az Tutuq (Governor) and his army. There we killed their kagan and subdued his country. Many of the common Turgesh people run away. We ... those people in Tabar.
2
Kültegin: ol süŋüšde: otuz jašаyur еrtі: Alïp šalčï: aqïn: binip: oplayu: tegdi: eki erig: udušru: sančïdï: Qarluquγ ölürtіmіz: altïmïz: Аz budun: yaγï boltï: Qara költe: süŋüšdümüz: Kültegin: bir qïrïq: jašаyur еrtі: Alïp šalčï: aqïn:
Күлтегін: ол сүңгілесте: отыз жасар еді: Алып Шалчы: ағын: мініп: ұмтыла: тиді: екі ерін: қуалай: шанышды: Қарлұқты өлтірдіміз: алдымыз: Аз бүтін (халық): жау болды: Қара көлде: сүңгілестіміз: Күлтегін: бір: қырық (31): жасар еді: Алып Шалчы: ағын:
Культегину было тридцать лет на том сражении. Он сел на белого коня Могучий Чалши и напал. Он вонзил копьем двух мужчин, преследуя их. Мы победили Карлуков и поработили их. Народ Азов начали военные действия против нас. Мы пошли со сражением к Черному Озеру. Культегину было тридцать один год тогда. Он сел на белого коня Могучий Чалши
Kultegin was thirty years old on that battle. He mounted the white horse of Alp Šalči and attacked. He stabbed two men pursuing them. We won the Karluk and subjugated them. Az people started hostilities against us. We went with a battle to the Black Lake. Kultegin was thirty-one years old then. He mounted the white horse of Alp Šalči
7
budun: Adïr Qamïšta: yablaq boltï: erti: öze: kelmiš: süsin: Kültegin: ïγïtïp: Toŋra: bir oγuš: alpaγu: on erig: Toŋra tegin yoγïnta: egirip: ölürtümüz: besinči: Ezgenti: Qadïzda: Oγuz: birle: süŋüšdümüz: Kültegin: Az yaγïzïn: binip: tegdi: eki erig: sančïdï: balïqa: barmadï ol sü: anta öltü: Маγï Qorγan: qïšlap: yazïŋа: Oγuz γaru: sü tašqadïmïz: Kültegin: beg bašlayu: aqïtmïz: Oγuz yaγï: оrduγ: basdï: Kültegin:
бүтін (халық): Адыр Қамыста: жабайы: болды: еді:үсті: келді: сүңгісін: Күлтегін: ығытып: Тоңра: бір уыс-ру: Алпауыт: он ерін. Тоңра тегін: жоқтауында: иіріп: өлтірдіміз: бесінші: Езгенті: Қадызда: Оғыз: бірлесе: сүңгілестіміз. Күлтегін: Аз қоңырын: мініп: тиді: екі ерді: шанышды: қалаға: бармады: ол сүңгі: сонда өлді: Мағы Қорған:қыстап: жазында: Оғыз қарай: сүңгі тасыттымыз (жібердік): Күлтегін: бек бастай: ақыттымыз: Оғыз жауы: орданы: басды: Күлтегін:
народ был диким в Адыр Камыше. Культегин поверг армию, которая прибыла раньше, нападая. Мы окружили и убили десять храбрых воинов племени Тонгра на похоронах (принца) Тонратегин. Пятый раз, мы сражались против Огузов в Эзгенти Кадазе. Культегин сел на своего бурого коня Аз и бросился в атаку. Он вонзил копьем двух воинов. Он не шел в город. Та армия была побита там, не добравшись до города. После того, как мы провели зиму в Магы-Кургане, летом мы вышли с армией против Огузов. Культегин возглавлял. Враждебный Огуз напал на лагерь. Культегин
people were coward at Adïr Qamïs. Kultegin put their army, which had come earlier assaulting. We surrounded and killed ten giant warriors of Toŋra tribe at the funeral of (Prince) Toηrategin. Fifthly, we fought against Oguz at Azginti-Qadiz. Kultegin mounted his brown horse Az and attacked. He stabbed two men. He didn't go to city. That army was killed (= defeated) there, not arriving to the city. After we spent winter at Maγï-Qorγan, in spring we marched off with an army against Oguz. Kultegin being in home commanded the camp.
26
tapa: süledim: Čača Seŋün: sekiz: tümen: sü birle:süŋüšdim: süsin: anta: ölürtim: altï otuz: yašïma: Ček budun: Qïrqïz: birle: yaγï boltï: Kem keče: süledim: Ček tapa: süledim: Őrpünte: süŋüšdimiz: süsin: sančdïm: Az ...m...yeti: otuz: yašïma: Qïrqïz: tapa: süledim: süŋük batamï:
таман: сүңгіледім: Чача Сеңгүн: сегіз түмен: сүңгі бірлесе: сүңгілестім: сүңгісін: сонда: өлтірдім: алты отыз: жасыма: Чек бүтін (халық): Қырғыз: бірлесе: жау болды: Кем (өзен) кеше: сүңгіледім: Чек таман: сүңгіледім: Өрпенте: сүңгілесдіміз: сүңгісін: шанышдым: Аз...м... жеті: отыз (27): жасыма: Қырғыз: таман: сүңгіледім: сүңгі батар:
Сражался с восьмитысячным войском Чача Сенгуна. Я сразил их. Когда мне было двадцать шесть на нас напали Чеки в союзе с Киргизами. Я сражался с ними, перейдя через реку Кем. Сражались у Чек. Сражались в Урпенте... Когда мне было двадцать семь, я пошел войной против Киргизов. Пройдя через глубокий с копье
I fought with eight thousand’s army of Chacha sengun. I won them. When I was twenty six, Cheques together with Kyrkyz attacked us. I fought with them crossing the Kem river. Fought at Chek. Fought in Urpent. When I was twenty seven, I went against Kyrkyz. Going through the lance- deep
27
qarïγ: süküpen: Kögmen: Jïšïγ: toγa: yorïp: Qïrγïz: budunïγ: uda: basdïm: qaγanïn: birle: Suŋa jïšda: süŋüšdüm: qaγanïn: öltürtim: Elin: anta altïm: ol jïlqa: Türügeš: tapa: Altun Jïšïγ: aša: Ertis: ügüzüg: keče: yoru/dum: Türügeš: budunïγ:/ uda: basdïm: Türügeš: qaγan: süsi: otča borča: kelti:
қарды: сөгіп: Көгмен: Йышды: доғалай: жорып: Қырғыз: бүтін (халық)ты: ұтқылай (қуып): бастым: қағанын: бірлесе: Сұңға Йышда: сүңгілесдім: қағанын: өлтірдім.Елін: сонда алдым: ол жылғы: Түргеш: таман: Алтын Йышды: аса: Ертіс: өзенді: кеше: жорттым: Түргеш: бүтін (халық)ты: ұтқылай (қуып): басдым: Түргеш: қаған: сүңгісі: отша боранша: келді:
снег мы прошли вокруг гор Когмен и напали на Киргизов. Мы боролись с их каганом на горе Сунга. Я убил их кагана, захватил их страну. Я отправился в поход в сторону Тургеша, пройдя через Золотые горы, переправляясь через реку Иртыш. Я захватил Тургешский народ, преследуя их. Войско Тургешского кагана сопротивлялось как огонь.
snow we went round the Kegmen mountains and attacked the Kyrkyz. We fought in the Sungamountains with their kagan. I subdued them then. I went on campaign towards Turgesh, going through the Gold mountains, crossing the Irtysh river. I took the Turgesh people. The army of Turgesh kagan fought like fire.
28
Bolčuda: süŋüšdümiz: qaγanïn: yabγusïn: šadïn: anta ölürtim: elin: anta altïm: otuz yašïma: Besbalïq: tapa: süledim: аltï yolï süŋüšdüm:... süsin:qop: ölürtim: anta: ičreki ne: kišitin:... k: yoq boltačï: erti: ...kiši...: uqγalï: kelti: basdïm: Besbalïq: anï üčün: ozdï: otuz artuqï:
Болчұда: сүңгілесдіміз: қағанның:йабғұсын: шадын: сонда өлтірдім: елін: сонда алдым: отыз жасыма: Бесбалық: таман: сүңгіледім: алты жолы сүңгілесдім:...сүңгісін: көп: өлтірдім: сонда: ішкі не: кісіден:... жоқ боладысы: еді:.кісі...ұққалы келді: басдым: Бесбалық: сол үшін: озды (ұтты): отыз артық:
Сражались в Болчу. Я убил их кагана, йабгу и шадов тогда. Захватил их народ. Когда мне было тридцать, пошел войной на Бешбалык. Было всего шесть сражений... Убил многих воинов... Тогда из города ... пришел человек ... Я захватил Бешбалык поэтому. Когда мне было тридцать
Fought in Bolchu. I killed then their kagan, yabgu and shads. Conquered their nation. When I was thirty went with war to Beshbalyk. There were only six battles. We killed a lot of their warrious. A man came from the city then. That is why I captured Beshbalyk. When I was thirty one,
29
bir yašïma: Qarluq: budun: buŋsïz erür: barur: erikli: yaγï boltï: Tamaγ ïduq: bašda: süŋüšdüm: Qarluq: budunïγ: ölürtim: anta altïm: ...dïm: Basmïl: ...edü...Qarluq: budun: tеrilip: kelti: ...sančdïm: ölürtim: Toγuz Оγuz: meniŋ: budunïm: erti: Тeŋiri: Jer: bulγaqïn: üčün:ödiŋ.....
бір (31)жасыма: Қарлұқ: бүтін (халық): мұңсыз еріп: барып: ерікті: жау болды: Тамағ Ыдұқ: басында: сүңгілесдім: Қарлұқ: бүтін (халық)ды: өлтірдім: сонда алдым: ...дым: Басмыл: ...игі...Қарлұқ: бүтін (халық): теріліп: келді:...шанышдым: өлтірдім: Тоғыз Оғыз: менің: бүтін (халық)ым: еді: Тәңірі: Жер: бұрқағы: үшін: өті...?
В тридцать один год, мои подданные Карлуки стали моими врагами. Я сразился с ними у истока Тамаг. Тогда я убил много Карлуков, захватил их. Басмыл... добрый ... Карлуки собрались (и оказали сопротивление). ... вонзил копьем, убил. Девять Огузов были моим народом. Так как Тенгри и земля пришли в беспорядок,
My subjected Karluks became my enemies. I fought with them at Tamag. I killed a lot of Karluks then and captured them. Basmyl … kind… Karluks gathered and resisted. … thrusted, killed. Nine Oguzes were my people. As Tengri and the earth came to disorder,
2
...γač: atlïγ: süsi: bir tümen: artuqï: jeti biŋ: süg: ilki: kün: ölürtim: yadaγ: süsin: ekinti kün: qop...
...Табғач: атты: сүңгісі: бір түмен: артық: жеті мың: сүңгіні: ілкі: күн: өлтірдім: жаяу: сүңгісін: екінші күн: көп... ...
... в первый день сразил Табгачское(Китайское) семнадцати тысячное конное войско. Их пеших воинов, во второй день многих...
.. the first day bit Tabgach (Chinese) seventeen thousands cavalry army. The second day their foot troops.
4
men...ölürtim: oγulïn: yotuzïn: jïlqïsïn: barïmïn: ...
мен...өлтірдім: ұлын: жатынын: жылқысын: барылығын: ...
я ... убил детей, женщин, лошадей, всех...
I …killed everybody: children, wives, horses…
28
...u süŋügün: ačdïmïz: qanï: süsü: terilmis: süŋüšdimiz: sančïdïmïz: qanïn: ölürtümiz: qaγanqa: Qïrqïz: budunï: išikdi:
...сүңгiлерiн: аштыдым (шайқастық): сұсты-әскері: ханы: терiлдi (жиналды): сүңгiлесдiмiз: шанышдымыз: ханын:өлтiрдiмiз: қағанға: Қырғыз: бүтін (халық):iшiне ендi (бағынды):
... Сразились с их войском. Их хан собрал войска. Мы сразили их, убили их хана. Киргизский народ сдался нашему кагану.
…fought with their army. Their khan gathered the army. We fought them, killed their kagan. Kyrgyz people surrendered our kagan.
4
Beš qïrq er ...rim
бес қырық ер...
тридцать пять мужей ...
Thirty five men ...
2
Qa...γda: Yaγïčï ben: Tezig Kejikde: alïp ben: Teŋiri Elimke: Tušum: toquz er: ölürtüm:
Қа...ғда: Йағычы (мерген) мен: Тез Киікде: алып мен:Тәңірі еліме: Тұшым: (?) тоғыз ер: өлтірдім:
Я Ка...гда Йагчы. Я был могуч в Тез Киик. Моей (хранимой) Тенгри стране Тушум (?) девять мужей убил.
I am Qa...γda Yaγïčï. I was great in Tezig Kejik. I killed nine men in my Tengri country Tušum?
4
...ölürtim: kök böri: qara aš buγu ölürtim
...өлтірдім: көк бөрі: б...қара аш бұғы өлтірдім
...убил синего волка-самца, убил черного голодного оленя…
5
yegirmi böri ülirtim
жиырма бөрi өлтiрдiм
Двадцать волков убил!
I killed twenty wolves!
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.