TÜRIK BITIG
Language Committee of Ministry of Culture and Infrmation of RK
қазрусeng
Search:
Where:
Home Inscriptions Learning Dictionary Help
Site Parts
Turk Inscriptions And Manuscripts
Learn Old Turk Writings
Ethno Cultural Dictionary
Data
Help
Contact Us
Inscription Types
Orhon
Yenisei
Talas
Turfan
Altai
Kazakstan
Fergana
Resources
Signs
Dictionary
Search
Maps
Museum Exibitions
Articles
References
Font suppot
Site Map
  Search
Definitions Translations Turkic texts Transcriptions References
Көне түрiк тiлiнде:

Көне түрiк тiлiнде іздеу көне түрiк әліппесімен жасалады. Қажетті сөзді теріп болғасын Тап дегенді басыңыз.

Іздеу жүргізілген соң, табылған мәтінге қатысты ескерткіштің аты, мәтіннің сол сөз табылған жолы шығады. Егер ескерткіш атын бассаңыз, сол ескеткіш туралы толық мағлұмат аласыз. Іздеу бетіне қайтып келу үшін терезенің ең жоғарғы немесе ең төменгі сол бұрышында тұрған белгілерді пайдаланыңыз.
Ескерту: Internet Explorer броузерінен басқаны қолданушы Түрік бітік шрифтін орнатып алуы керек. Көмек бетінде қалай орнату керегін оқып алуға болады.

Таңбаны пернетақтадан тергенде, латын әріптерімен төменде көрсетілген сәйкестікті пайдаланыңыз.
B C D F G J K L N O
Q R S T U V W X Y a
b c d g i j k l m n
p q r s t u w x y z
Iздеген сөз 12 жерде кездесті
13
jetijüzer: bolmïs: jetijüzer: bolïp: elsiremis: qaγansïramïs: budunïγ: küŋdemis: quldamïs: budunïγ: Türük: törüsün: ïčγanmïs: budunïγ: ečümаpam: törüsünče: yarаtmïs: bušγurmïs: Töles: Tarduš[148]: budunïγ: /anta itmis:/
жеті жүз ер: болған: жеті жүз ер: болып: елсіреген: қағансыраған: бүтін (халық)ты: күңденген: құлданған: бүтін (халық)ты: Түрік: төресін: ішін білдірген: бүті(халық)ты: атам үлкенім: төресінше: жаратқан: босаңсыған: Төлес: Тардұш: бүтін (халық)ты: /сонда: етті:/
собралось всего семьсот воинов. Когда их стало семьсот, наш (дед) старший привел в порядок и обучил народ, утративший свое государство и своего кагана. Народ, сделавшийся рабами и рабынями, упразднивший тюркские установления, привел в порядок и наставил по установлениям моих предков. Так поступили с народом Толис и Тардуш.
gathered together seven hundred soldiers. After they had numbered seven hundred men, he brought them to order and trained people who had lost their state and their kagan, people who had turned to slaves and servants, people who had lost the Turkish institutions, brought to order and followed the rules of my ancestors. Then he gave people Tolis and Tardush states.
20
...bars beg: erti: qaγan at: bunta: biz: bertimiz: siŋilim: qunčuyum: bertimiz: üze yaŋïltï: qaγanï: ölti: budunï: küŋ qul: boltï: Kögmen: Jer sub: idsiz: qalmazun tejin: az Qïrqïz: budunïγ: jarat...
... барыс бек: еді: қаған ат(+ын): бұнда: біз: бердік біз: сіңілім: ханшайым: бердік біз: үсті жаңылды: қағаны: өлді: бүтін (халық): күң құл: болды: Көгмен: жер су: иесіз: қалмасын: дейін: Аз Қырғыз: бүтін (халық)ты: жарат...
был Барыс бек. Мы дали ему титул кагана в то время. Мы отдали ему мою младшую сестру, принцессу, в жены. Но он предал (нас). (В результате) каган умер, а его люди стали рабами. Чтобы земля Когмен не осталась без правителя, народ Аз Киргиз …..
was Bars Beg. It was we, who had given him the title of kagan. We had also given him my younger sister, the princess, in marriage. But, he betrayed (us). (As a result) the kagan was killed and people became slaves and servants. In order the Kogman land would not remain without a ruler, we organized the Az and Kirgiz peoples, and then we came (back) and fought.
21
yana: bertimiz: ilgerü: Qadïrqan: Jïšïγ: aša: budunïγ: anča: qonturtïmïz: anča: itdimiz: qurïγaru: KeŋüTarmanqa[155] : tegi: Türük: budunïγ: anča qonturtïmïz: anča tedimiz: ol ödke: qul: qullïγ: bolmïs /küŋ: küŋlig: bolmïs: erti: inisi: ečisin: bilmez: erti: oγulï: аqaŋïn: bilmez: erti:/
жаңа(дан) бердік біз: ілгері: Қадырқан: Йышты: аса: бүтін(халық)ты: сонша: құндақтадымыз: сонша: еттік біз: кері қарай: Кеңү Тарманға: тие: Түрік: бүтін(халық)н: сонша: құндақтадымыз: сонша еттік біз: ол өтерде: құл: құлдық: болған: /күң: күңдік: болған: еді: інісі: атасын: білмес: еді: ұлы: әкесін: білмес: еді:/
Мы дали, вперед в восточном направлении до гор Кадырханской черни /Хингана/, также сделали назад на запад вплоть до Кенгу Тармана мы поселили тюрков. Тогда сами (наши) рабы имели рабов /сами служащие имели служащих. Младшие братья не признавали старших братьев, и сыновья не признавали отцов/.
We gave (them) back.... Eastwards as far as beyond the Khingan mountains we thus settled and organized people; westwards as far as Kaŋu Tarman we thus settled and organized Turkish people. At that time our slaves themselves had slaves (and servants themselves had servants. Younger brothers did not acknowledge their elder brothers, and sons did not acknowledge their fathers).
24
bardïγ: qurïγaru: barïγma: bardïγ: bardïq: jerde: edgüg: ol erinč: qanïŋ: subča: jügürti: söŋükün: taγča: yatаdï: beglik: urï oγulïŋ: qul boltï: silik qïz oγulïŋ: küŋ boltï: bilmedük üčün: yablaqïŋïn: üčün: ečüm qaγan: uča bardï:
бардық: кері қарай: барғанынша: бардық: барған: жерде: игіні: ол еді екен: қанын: суша: жүгіртті: сүйегін: тауша: жатты: бектік: ұрық ұлың: құл болды: сұлу қыз ұлың: күң болды: білмедік үшін: жабайылығы: үшін: атам қаған: ұша барды:
Пошли назад пока не дошли, где кровь текла водой, кости были навалены как гора, где сыновья, достойные стать беками стали рабами, и дочери, благородные красавицы стали служанками. Из-за нашего непонимания и дикости отец мой каган улетел (умер).
Those (of you), who meant to go to east went to east, and those (of you), who meant to go to west went to west. In places you went away, your (only) profit was the following: your blood ran like a river, and your bones were heaped up like a mountain; your sons worthy of becoming lords became slaves, and your daughters worthy of becoming ladies became servants. Because of your unawareness
7
yoŋušurtuqïn: üčün Türük: budun: elledik: Еlin: ïčγanu: ïdmïs: qaγanladïq: qaγanïn: jetіrü: ïdmïs: Tabγač budunqa: beglik: urï oγulïn: qul qïltï: silik qïz oγulïn: küŋ qïltï: Türük: begler: Türük: atïn: ïtï: Tabγačγï: begler: Tabγač: (atïn: tutupan: Tabγač: qaγanqa: körmüs: elig jïl:)
жоныстырдығы: үшін: Түрік: бүтін (халық): ел еткен: Елін: ішін бұзып: итермеледі: қаған еткен: қағанын: жетелей: итерді: Табғач бүтін (халық)ына: бектік: ұрық ұлын: құл болды: сұлу қыз ұлын: күң болды: Түрік: бектер: Түрік: атын: итере: Табғачғы: бектер: Табғач: (атын: тұтып: Табғач: қағанға: көрді (бағынды):елу жыл:)
Нарушилось единство Тюркского народа. Восстали они против своих каганов. Китайцы сделали твоих благородных сыновей рабами, красавиц дочерей - рабынями. Бросили Тюркские беки свои титулы и взяли титулы китайские. И служили они Китайскому кагану пятьдесят лет.
The unity of Turkic people had broken. They rose against their kagans. The Chinese made slaves your noble sons, and slaves you beautiful daughters. Turkic beks refused from their titles and admitted Chinese titles. So they served Chinese kagan.
18
KeŋüTarbanqa: tegi: Türük: budunïγ: anča qonturtïmïz: anča іtedimiz: ol ödke: qul: qullïγ: bolmïs küŋ: küŋlig: bolmïš: erti: inisi: ečisin: bilmez: erti: oγulï: аqaŋïn: bilmez: erti: anča: qazγanmïš: anča: etmis: Еlіmiz: /törümіz: erti: Türük: Oγïz: begleri: / budun: esidiŋ: üze Teŋіri: basmasar: asra Jer: tilinmeser:
Кеңү Тарбанға: тие: Түрік: бүтін (халық)ы: сонша: құндақтадымыз: сонша еттік біз: ол шақта (өтерге): құл: құлдық: болған: күң: күңдік: болған: еді: інісі: атасын: білмес: еді: ұлы: әкесін: білмес: еді: сонша: қаз тұрғызған: сонша: еткен: Еліміз: ( төре(лігі)міз: еді: Түрік: Оғыз: бектері:)бүтін (халық): естіңдер: Үсті Тәңірі: баспаса: Асты Жер: тілінбесе:
вплоть до Кенгу Тармана мы поселили, таким образом, тюрков. Тогда сами (наши) рабы имели рабов, и сами служащие имели служащих. Младшие братья не признавали их старших братьев, и сыновья не признавали их отцов. Таковы были приобретенное и организованное государство и власть. Вы, Тюркский Огузский народ и беки, услышьте это! Если Небо не падает сверху, если земля под ногами не разрывается,
Kaŋu Tarman we thus settled Turkish people. At that time our slaves themselves had slaves (and servants themselves had servants. Younger brothers did not acknowledge their elder brothers, and sons did not acknowledge their fathers). We had such an acquired and organized state and power. You, Turkish and Oguz lords and peoples, hear this! If the sky above did not collapse, and if the earth below did not go away,
20
barïγma: bardïγ: bardïq: jerde: edgüg:ol erinč: qanïŋ: ügüzče: jügürti: söŋüküg: taγča: yatdï: beglik: urï oγulïŋ: qul qïltïγ: silik qïz oγulïŋ: küŋ qïltïγ: ol bilmedük üčün: yablaqïŋïn: üčün: ečüm qaγan: uča bardï: bašlayu: Qïrqïz qaγanïγ:(balbal: tikdim: )Türük: budunïγ: atï küsü: yoq bolmazun: tijin: aqaŋïm qaγanïγ:
барғанынша: бардық: барған: жерде: игіні: ол еді екен: қанын:өзенше: жүгірді (ақты): сүйегін: тауша: жатты: бектік: ұрық ұлың: құл болды: сұлу қыз ұлың: күң болды: ол білмедік үшін: жабайылығын (жамандығын): үшін: атам қаған: ұша барды: бастай: Қырғыз қағанды: (балбал:тікдім:) Түрік: бүтін (халық)ты: аты көсегесі: жоқ болмасын: дейін: әкем: қағанды:
ушли. Там, куда вы ушли, ваша (единственная) прибыль была следующим: ваша кровь бежала текла рекой, и ваши кости были навалены как гора; ваши сыновья, достойные стать беками стали рабами, и ваши дочери, благородные красавицы стали служанками. Из-за вашего непонимания и из-за вашей вредности, мой дядя, каган улетел (умер). Первым я установил балбалы (для него), начиная с Киргиз каганских балбалов. Тенгри, который избрал моего отца, кагана,
In places you went away, your (only) profit was the following: your blood ran like a river, and your bones were heaped up like a mountain; your sons worthy of becoming lords became slaves, and your daughters worthy of becoming ladies became servants. Because of your unawareness and because of your mischievousness, my uncle, the kagan, met his death. First I erected balbals (for him) beginning from Kirgiz kagan's. Tengri, which had raised my father, the kagan,
13
bunča: budun: sačïn: qulaqqïn: yaŋa/qïn/: …/bï/čdï: edgü özlük atïn: qara: kišin: kök: tejeŋin: sansïz: qop: qutï...
бұнша: бүтін (халық): шашын: құлағын: жаңауын (жағын): пісті (пышақтады): игі өзлек атын: қара: кісін: көк: тиынын?: сансыз: көп: құт...
весь народ отрезал волосы, уши, лица. Добрых коней, черных ?, синих белок? несметное количество ...
All people cut their hair, ears, faces. Good horses, black?, blue squirrels? Huge amount…
11
közün: körmedük: qulaqqïn: esidmedük: budunmïn: ilgerü kün: toγsïqïŋa: ...birgerü: Tab...qa...qurïγaru: ...jïrγaru: ......tïn: örüŋ kümüšin: qïraγï aγïlï: qutayïn: ekinlik: isigtisin: özlek: atïn: adγïrïn: qara kišin:...
көзі: көрмеген: құлағы: естімеген: бүтін (халық) ым: ілгері күн: тумысына: бергі жаққа: Таб...қа... кері... ары ... ...тын... өрелі ақ: күмісін: оюлы жібекті: матасын: егіншілік: қышқылдысын (арағын): өзлек: атын: айғырын:қара кісін: ...
мой слепой на глаз и глухой на уши народ на востоке Таб... серебро, вышитый щелк, овощи, водку, лошадей и коней, слуг ...
My blind and deaf nation in the east Tab… silver, silk, vegetables, vodka, horses, servants…
22
yarattïdïm: tol...: // yarïmatïn: yaγïd kelmis: örün begig: qara qulluqïγ: anï olurmus: Qïrqïz tapa: er idmis: siz tašïqïŋ: Čikig tašγarïŋ: temis: men: tašqïyïyn temis: Kür budqa ïda:
жараттырдым: тол......//...жаулай... келген:өрен ақ бекті: қара құлықты: сол отырған: Қырғыз таман: (батыр) ер жіберді: Сіз тасындар: Чекті тасытыңдар: деген: мен тасиын: деген: Көр Бұдқа ықта:
... Кыргызам послал воинов, где белый бек правил черными помыслами. Передал послание Чекам.... в Кор Буд...
I sent soldiers to Kyrgyz people, where the white bek ruled with black thoughts. Sent a message to Cheks…in Kyer Bud…
The basic idea of creating the electronic historical and cultural fund was based on issue of The Oriental Studies Section of The Institute of Oriental Studies named after Suleimenov in 2005 under the govermental program "Cultural Heritage": "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Енисей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма.
Chief Editors:
doctor of history sciences Prof. M.Abuseitova
doctor of philology sciences Prof. B.Bukhatuly.
We appreciate The Director of The Institute of Oriental Studies Meruert Abuseitova for her help.


Inscriptions Learning Ethno Dictionary Dictionary Resources Search Help Contacts
қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.