TҮРІК БІТІК
ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті
қазрусeng
Iздеу:
Қайда:
Басы Ескерткіш Үйреткіш Сөздік Көмек
Бөлімдер
Көне түрік бітіктер
Түрік бітік үйреткіш
Этномәдени сөздік
Дерек көздері
Көмек
Контакт
Ескерткіш түрі
Орхон
Енисей
Талас
Тұрпан
Алтай
Қазақстан
Ферғана
Деректер
Таңбалар
Сөздік
Іздеу
Карта
Мұражай жәдігерлері
Мақалалар
Әдебиеттер
Шрифт қолдау
Сайт картасы
  Iздеу
Анықтамадан Мәтіннен Түрік бітіктен Транскрипциядан Сілтемеден
Көне түрiк тiлiнде:

Көне түрiк тiлiнде іздеу көне түрiк әліппесімен жасалады. Қажетті сөзді теріп болғасын Тап дегенді басыңыз.

Іздеу жүргізілген соң, табылған мәтінге қатысты ескерткіштің аты, мәтіннің сол сөз табылған жолы шығады. Егер ескерткіш атын бассаңыз, сол ескеткіш туралы толық мағлұмат аласыз. Іздеу бетіне қайтып келу үшін терезенің ең жоғарғы немесе ең төменгі сол бұрышында тұрған белгілерді пайдаланыңыз.
Ескерту: Internet Explorer броузерінен басқаны қолданушы Түрік бітік шрифтін орнатып алуы керек. Көмек бетінде қалай орнату керегін оқып алуға болады.

Таңбаны пернетақтадан тергенде, латын әріптерімен төменде көрсетілген сәйкестікті пайдаланыңыз.
B C D F G J K L N O
Q R S T U V W X Y a
b c d g i j k l m n
p q r s t u w x y z
Iздеген сөз 10 жерде кездесті
8
körmüs: elig jïl: isig küčüg: bermis: ilgerü: kün toγusïqda: Böküli: qaγanqa: tegi: sülüjü: bermis: qurïγaru: Temir qapïγqa: tegi: sülüjü: bermis: Tabγač: qaγanqa: Еlin: törüsin: alï bermis: Türük: qara: qamïγ:
көрді (бағынды): елу жыл: ісін күшін: берді: ілгері: күн тумысында: Бөкүлі: қағанға: тие: сүңгілей: берді: кері қарай: Темір Қапығқа: тие: сүңгілей: берді: Табғач: қағанға: Елін: төресін: ала берді: Түрік: қара: қамтылған (барлық):
Пятьдесят лет они служили. Они воевали до Бокули кагана на востоке, на западе сражались до Железных Ворот. И все ради Китайского кагана. Был охвачен (весь) Тюркский простой народ.
and gave their deeds and services to him. They went on campaigns up to the Böküli kagan in east, and as far as the Iron Gate in west. They gave the Chinese emperor to rule the state and lordship.
12
yoruyor: tejin: ükü еsidіp: balïqdaqï: taγïqmïs: taγdaqï: inmis: tirilip: jetmis er bolmïs: Teŋіri: küč: bertük: üčün: аqanïm: qaγan: süsi: böri teg:ermis: yaγïsï: qoň teg ermis: ilgerü: qurïγaru: sülep: tеrmis: qubartmïs: qamïγï:
жорытты: дейін: күллісі естіп: балық(қала)дағы: таулады: таудағы: інді: тіріліп: жетпіс (батыр) ер болған: Тәңірі: күш: берген: үшін: әкем: қаған: сүңгісі(жауынгері): бөрі тек: екен: жауы: қой тек екен: ілгері: кері қарай: сүңгілеп: терген: құратқан: қамтылғаны:
Услышав, что те отправились в поход, кто был в городах вышли на поле, кто был в горах, спустились и собрались вместе семьдесят храбрых воинов. По милости Тенгри, воины моего отца, кагана, были как волки, а их враги как овцы. Воевали то на восток, то на запад,
All having heard that they went off on campaigns, those who were in towns went off to fields, and those who were on mountains went down, gathered together seventy brave men. Tengri gave them power, my father's army was like wolves, their enemies were like sheep. Having gone on campaigns forward and backward,
18
qamïγï: bešotuz: süledimiz: üčjegirmi: süŋüšdimiz: Еlligig: elsiretdimiz: qaγanlïγïγ: qaγansïratdïmïz: tizеligig: sökürtimiz: bašlïγïγ: jöküntürtimiz: Türügeš[154] : qaγan: Türükmüz: budunmïz: erti: bilmedikin:
қамтылғаны: бес отыз(25): сүңгіледіміз: үш жиырма(13): сүңгілестіміз: Елдікті: елсіреттіміз: қағандықты: қағансыраттымыз: тізелікті: шөктірдіміз: бастықты: жүгіндірдіміз: Түргеш: қаған: Түрікміз: /бүтін(халықмыз: еді: білмедіктен:/
Мы вышли в поход двадцать пять раз, в них мы сражались тринадцать раз. Мы взяли царство тех, кто имел царство, и мы захватили каганов тех, кто имел кагана. Мы заставили колени имеющих преклонить колени, и голов имеющих поклониться. Тургеш каган был нашим Тюрком /народом, из-за его не понимания/
We went on campaigns twenty-five times in all and we fought thirteen times. We took the realm of those who had a realm, and we captured the kagan of those who had a kagan; we made powerful enemies kneel and proud ones to bow. The Turgesh kagan (and his people) was our Turk. (Because of their unawareness and foolishness)
8
isig küčüg: bermis: ilgerü: kün toγusïqda: Böküli: qaγanqa: tegi: sülüjü: bermis: qurïγaru: Temir: qapïγqa: tegi: sülüjü: bermis: Tabγač: qaγanqa: Еlin: törüsin: alï bermis: Türük: qara: qamïγ: budun: anča temis: Еllig: budun (ertim: Еlim: ïmtï qanï: kemke: Еlig: qazγanurman: tеr ermis: )
ісін күшін: берді: ілгері: күн тумысында: Бөкүлі: қағанға: тие: сүңгілей: берді: кері қарай: Темір: Қапығқа: тие: сүңгілей: берді: Табғач: қағанға: Елін: төресін: ала берді: Түрік: қара: қамтылған: бүтін (халық): сонша деген екен: Елді: бүтін (халық) ( едім: Елім: енді қайсы: Кімге: Елді: қаз тұрғызамын: деп еді: )
Пятьдесят лет они служили. Они воевали до Бокули кагана на востоке, на западе сражались до Железных Ворот. И все ради Китайского кагана. Был охвачен (весь) Тюркский простой народ.Тогда простой народ сказал: "У меня было государство, где оно сейчас? Какой стране служу я?
They served fifty years. They fought in the east up to Bokli kagan, in the west up to the Iron Gate. Everything was for the sake of Chinese kagan. The common people said then: “I had a state, where is it now? Which country do I serve ?
11
inmis: tirilip: jetmis er: bolmïs: Teŋіri: küč: bertük: üčün: аqanïm qaγan: süsi: böri teg: ermiš: yaγïsï: qoň teg: ermiš: ilgerü: qurïγaru: sülep: tеrmiš: qubartmïš: qamïγï: jeti jüz er: bolmïs: jeti jüz er: bolïp: (elsiremis: qaγansïramïš: budunïγ: küŋdemis: quldamïš: budunïγ: Türük: törüsün: ïčγanmïš:)
інді: тіріліп: жетпіс ер: болған: Тәңірі: күш: берген: үшін: Ағам қаған: сүңгісі: бөрі тек: екен: жауы: қой тек: екен: ілгері: кері қарай: сүңгілеп: терген: құратқан: қамтылғаны: жеті жүз ер: болған: жеті жүз ер: болып: (елсіреген: қағансыраған: бүтін (халық)ты: күңденген: құлданған: бүтін (халық)ты: Түрік: төресін: ішін бүлдірген:: )
и собрались вместе семьдесят храбрых воинов. По милости Тенгри, воины моего отца, кагана, были как волки, а их враги как овцы. Воевали то на восток, то на запад, собралось всего семьсот воинов. Когда их стало семьсот, наш (дед) старший привел в порядок и обучил народ, утративший свое государство и своего кагана. Народ, сделавшийся рабами и рабынями, упразднивший тюркские установления, привел в порядок и наставил по установлениям моих предков.
So seventy brave worries gathered together. Tengri gave them the strength, my father’s, kagan’s, soldiers were like wolves, and their enemies like sheep. Seven hundred soldiers gathered while fighting towards east and west. When they were seven hundred he brought into the order and taught the people who had lost their state and their kagan. He brought into the order and edified on the rules of my ancestors the people , who became slaves and bondwomen, who abolished Turkic institutions.
11
...i: qamuγ...
...қамтылған...
26
taŋ : taŋlardï : udu : yir : yarudï : udu : kün : tuγdï : qamaγ : üza : yaruk : boltï : tir : anča : biliŋ : edgü : ol.
Таң ағарып (таңарып), одан жер жарықтанды, одан күн туды. Барлық үсті жарық болды дер. Сонша біліңдер! Игі ол!
Говорят: заря занялась, затем осветилась земля, затем засиял солнце. Над всем сиял свет. Так знайте – это хорошо!
The dawn broke and the earth became bright and the sun rose (and) the light shone over everything. Know thus: This is good.
53
boz : bulït : yoridi : bodun : üze : yaγdï : qara : bulit : yorïdï : qaïnaγ : üze : yaγdï : tarïγ : bisdi : yas : ot : ündi : yïlqïqa : kisike : edgü : boltï : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.
Боз бұлт жылжыды. Бүтін (халық) үстіне жауды. Қара бұлт жылжыды. Барлығының үстіне жауды. Тары пісті. Жас от өнді. Жылқыға, кісіге игі болды дер. Сонша біліңдер: игі ол!
Говорят: шло серое облако. Оно пролилось над народом. Шло черное облако. Оно пролилось над всеми. Злаки созрели, выросли травы. И скоту, и людям было хорошо. Так знайте – это хорошо!
A gray cloud passed; it rained over people. A black cloud passed; it rained over everything. The crop ripened; the fresh grass sprouted. It was good for animals and men, it says. Know thus: This is good.
63
qanlïq : süsi : abqa : ünmis : saγïr : ičre : elik : kiyik : kirmis : elïγin : tutmis : qara : qamaγ : süsi : ögirer : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.
Хан сүңгісі(әскері) аңға шықты. Сағыр(қоршау) ішіне елік киік кірді. Хан елікті ұстады. Қара түгел сүңгісі(әскері) шаттанар дер. Сонша біліңдер: игі ол!
Говорят: войско хана выступило на охоту. В облаву попалась косуля. Хан поймал его. Все рядовое войско его радовалось. Так знайте – это хорошо!
The army of the khan went out for hunting. (Meanwhile) a roe deer entered the game battue. The khan caught it. All his common soldiers rejoice, it says. Know thus: This is good.
Or. 8212 (1692)  1 рет кездеседi
28
n: bitidim: qamuγ: baγ-
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


Ескерткіш Үйреткіш Этномәдени сөздік Жәй сөздік Деректер Іздеу Көмек Контакт
қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.