TҮРІК БІТІК
ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті
қазрусeng
Iздеу:
Қайда:
Басы Ескерткіш Үйреткіш Сөздік Көмек
Бөлімдер
Көне түрік бітіктер
Түрік бітік үйреткіш
Этномәдени сөздік
Дерек көздері
Көмек
Контакт
Ескерткіш түрі
Орхон
Енисей
Талас
Тұрпан
Алтай
Қазақстан
Ферғана
Деректер
Таңбалар
Сөздік
Іздеу
Карта
Мұражай жәдігерлері
Мақалалар
Әдебиеттер
Шрифт қолдау
Сайт картасы
  Iздеу
Анықтамадан Мәтіннен Түрік бітіктен Транскрипциядан Сілтемеден
Көне түрiк тiлiнде:

Көне түрiк тiлiнде іздеу көне түрiк әліппесімен жасалады. Қажетті сөзді теріп болғасын Тап дегенді басыңыз.

Іздеу жүргізілген соң, табылған мәтінге қатысты ескерткіштің аты, мәтіннің сол сөз табылған жолы шығады. Егер ескерткіш атын бассаңыз, сол ескеткіш туралы толық мағлұмат аласыз. Іздеу бетіне қайтып келу үшін терезенің ең жоғарғы немесе ең төменгі сол бұрышында тұрған белгілерді пайдаланыңыз.
Ескерту: Internet Explorer броузерінен басқаны қолданушы Түрік бітік шрифтін орнатып алуы керек. Көмек бетінде қалай орнату керегін оқып алуға болады.

Таңбаны пернетақтадан тергенде, латын әріптерімен төменде көрсетілген сәйкестікті пайдаланыңыз.
B C D F G J K L N O
Q R S T U V W X Y a
b c d g i j k l m n
p q r s t u w x y z
Iздеген сөз 13 жерде кездесті
32
Kültegin: jadaγаn: оplayu tegdi: On Tutuq: Yorčïn: yarаqlïγ: eligin tutdï: yarаqlïγdï: qaγanqa: ančulаdï: ol süg: anta yoq qïšdïmïz: bir otuz: jašïŋï: Čača: Sünke: süŋüšdümüz: еŋ ilki: Tadqïs Čurïŋ: boz/ atïγ: binip:tegdi: ol at anta:/
Күлтегін: жаяу: ұмтыла тиді: Он Тұтық: Йорчыны: жарақты: елуін тұтды: жарақтылар ды: қағанға: еншіледі: ол сүңгілі: сонда жоқ (етіп) қысдық: бір отыз (29): жасында: Чача: Сүнге: сүңгілестіміз: ең ілкі: Тадқыш Чұрдың: боз /атын мініп: тиді: ол ат сонда:/
Культегин атаковал пешим строем. Он пленил Онг-Тутука с его армией. Он представил (показал) их оружие кагану. Мы разрушили ту армию тогда. Когда ему было двадцать один год, мы боролись против генерала Чача. Сначала он сел на серого коня Чор Тадкуша и напал. Тот конь пал там.
Kultegin attacked on his foot. He took On-Tutuq Yorčyn with his army. He showed their weapons to the kagan. We destroyed that army then. When he was twenty-one years old, we fought against General Čača. First he mounted Tadqyš Čor's gray horse and attacked. That horse died there.
33
ölti: ekinti: Ϊšbara Yamtar:boz atïγ:binip:tegdi: ol at anta: ölti: üčünčü: Jegin Sil: begiŋ: kedimlig: tоruγ at: binip:tegdi: ol at anta: ölti: yarаqïnta: yalmasïnta: jüz artuq: oqun urtï: jeziŋe: bašïŋa: bіr te/gmedi/
өлді: екінші: Ышбара Йамтар: боз атын: мініп: тиді: ол ат сонда: өлді: үшінші. Йегін Сіл: бектің: кежімді: торы ат: мініп: тиді: ол ат сонда: өлді: жарағында: желмесінде: жүз артық: оқ ұрды: жезіне:басына: бір ти/меді/
Затем, он сел на серого коня Исбары Ямтара и напал. Тот конь пал там. В третий раз, он сел на оседланного гнедого коня Йегин-Силиг-бека и напал. Тот конь пал там. В его вооружение и плащ попали больше чем сто стрел, (но) ни одна (стрела) не попала в его голову и лицо.
Secondly, he mounted Isbara Yamtar's gray horse and attacked. That horse died there. Thirdly, he mounted Yigan Silbeg's dressed bay horse and attacked. That horse died there. He was hit with more than one hundred arrows on his armor and caftan, (but) he was not hit on head and face even once.
36
binip: оplayu: tegdi: bir: erig: oqun urtï: eki erig: udušru: sančïdï: ol tegdikde: Bayïrqunuŋ: аq adγïrïγ: udluqïn: sïyu: urtï: Qïrqïz: qaγanïn: ölürtimiz: elin: altïmïz: ol jïlqa: Türügeš...
мініп: ұмтыла: тиді: бір ерін: оққа ұрды: екі ерін: қуып: шанышды: ол тигенде: Байырқұдың: ақ айғырын: ұршығын: сындырып: ұрды: Қырғыз: қағанды: өлтірдіміз: Елін: алдымыз: ол жылғы: Түргеш: ...
и бросился в атаку. Он поразил одного мужа стрелой и убил двух мужей копьем. Он нападал, пока хребет белого жеребца Байырку не был сломан. Мы убили Киргиз кагана и завоевали его страну. В том году мы пошли на Тюргешов …
and attacked. He hit one man with an arrow and killed two men with spear. He was attacking until the backbone of Bayirqu's white stallion was broken. We killed the Kirgiz kagan and conquered his country. In that year we marched to Turgesh ...
37
toγa: Ertis ügüzüg: keče: yorïdïmïz: Türgeš: budunïγ: uda:basdïmïz: Türgeš: qaγan: süsi: Bolčuda: otča: borča: keltі: süŋüšdümüz: Kültegin: bašγu boz at: binip tegdi: bašγu boz at: k...
доғалай: Ертіс өзенді: кеше: жорттымыз: Түргеш: бүтін (халық)ды: өкшелей: басдымыз: Түргеш: қаған: сүңгісі: Болчұда: отша: борша: келді: сүңгілестіміз: Күлтегін: басқы боз ат: мініп тиді: басқы боз ат: ...
Переправляясь через реку Иртыш. Мы напали на народ Тюргеш и завоевали их. Войско Тюргешского кагана собравшись, выступило (против нас) на земле Болчу. Мы сразились с ними. Культегин сел на белого коня Башгу и бросился в атаку. Белый конь Башгу …
crossing over the Irtish river. We fell upon Turgesh people and conquered them. A lot of army of the Turgesh kagan came clustered (against us) at Bolču land. We fought with them. Kultegin mounted Bašγu's white horse and attacked. The Bašγu's white horse ...
2
Kültegin: ol süŋüšde: otuz jašаyur еrtі: Alïp šalčï: aqïn: binip: oplayu: tegdi: eki erig: udušru: sančïdï: Qarluquγ ölürtіmіz: altïmïz: Аz budun: yaγï boltï: Qara költe: süŋüšdümüz: Kültegin: bir qïrïq: jašаyur еrtі: Alïp šalčï: aqïn:
Күлтегін: ол сүңгілесте: отыз жасар еді: Алып Шалчы: ағын: мініп: ұмтыла: тиді: екі ерін: қуалай: шанышды: Қарлұқты өлтірдіміз: алдымыз: Аз бүтін (халық): жау болды: Қара көлде: сүңгілестіміз: Күлтегін: бір: қырық (31): жасар еді: Алып Шалчы: ағын:
Культегину было тридцать лет на том сражении. Он сел на белого коня Могучий Чалши и напал. Он вонзил копьем двух мужчин, преследуя их. Мы победили Карлуков и поработили их. Народ Азов начали военные действия против нас. Мы пошли со сражением к Черному Озеру. Культегину было тридцать один год тогда. Он сел на белого коня Могучий Чалши
Kultegin was thirty years old on that battle. He mounted the white horse of Alp Šalči and attacked. He stabbed two men pursuing them. We won the Karluk and subjugated them. Az people started hostilities against us. We went with a battle to the Black Lake. Kultegin was thirty-one years old then. He mounted the white horse of Alp Šalči
3
binip: oplayu: tegdi: Az Elteberig: tutdï: Az budun: anta yoq boltï: Ečim qaγan: Еli: qamïšïγ: boltuqïnta: budun: Еlig еkіgi: boltuqïnta: Izgel: budun: birle: süŋüšdümüz: Kültegin: Alïp šalčï: aqïn: binip:
мініп: ұмтыла: тиді: Аз Елтеберді: тұтды: Аз бүтін (халық): сонда жоқ болды: Атам қаған: Елі: кеселдік: болғанында: Бұдұн: Елін екіге: болғанында: Ізгіл: бүтін(халық): бірлесе: сүңгілестіміз: Күлтегін: Алып Шалчы: ағын: мініп:
и бросился в атаку. Он взял Эльтебера Азов в плен. Народ Азов был уничтожен тогда. Когда империя моего дяди, кагана, стала шаткой и когда страна была разделена на две части, мы сражались против народа Изгиль. Культегин сел на белого коня Могучего Чалшы
and attacked. He took the governor of Az people to prison. Az people were annihilated then. When the empire of my uncle, the kagan, became shaky and when country was split into two parts, we fought against the Izgil people. Kultegin mounted the white horse of Alp Šalči
5
Kültegin: Azman aqïγ: binip: oplayu: tegdi: altï erig: sančïdï: sü /tï/šïsïndа: yetinč erig: qïlïčladï: ekinti: Qušluγqada Еdiz: birle: süŋüšdümüz: Kültegin: Az yaγïzïn: binip: oplayu: tegdi: bir erig: sančïdï:
Күлтегін: Азман ағын: мініп: ұмтыла: тиді: алты ерін: шанышды: Сүңгі /ты/сында: жетінші: ерді: қылыштады: екінші: Құшлыққада Едіз: бірлесе: сүңгілестіміз: Күлтегін: Аз қоңырын: мініп: ұмтыла: тиді: бір ерін: шанышды:
Культегин сел на белого коня Азман и напал. Он нанес удар копьем шести воинам. Седьмого воина он поразил мечом. Второй раз, мы боролись против Едизей в Кушлагаке. Культегин сел на его бурого коня Аз и напал. Он нанес удар одному воину копьем.
Kultegin mounted white horse Azman and attacked. He stabbed six men with his lance. In hand-to-hand fighting he cut down the seventh man with a sword. The Second time we fought against Еdiz at Qušluγqaq. Kultegin mounted his brown horse Az and attacked. He stabbed one man with a lance.
6
toquz erig egire: toqïtï: budun: anta ölti: üčünč: Bоl/ču/da: Oγuz birle: süŋüšdümüz: Kültegin: Azman atïγ: binip: tegdi: sančïdï: Učuš bašïnta: süŋüšdümüz: Türük:
тоғыз ерін иіре: тоқытты: бүтін (халық): сонда өлді: үшінші: Болчұда: Оғыз бірлесе: сүңгілестіміз: Күлтегін: Азман атын: мініп: тиді: шанышды: Ұчыш басында: сүңгілестіміз: Түрік:
Он взял в плен девять мужей. Их люди были убиты тогда. Третий раз, мы сражались против Огузов в Болчу. Культегин сел на своего коня Азман напал и нанес удар. Мы сражались в истоках Учус. Тюркский
He took nine men to prison. Their people were killed then. The third time we fought against Oguz at Bolču. Kultegin mounted his Azman horse and attacked and stabbed. We fought at Učuš headwaters. Turkish
7
budun: Adïr Qamïšta: yablaq boltï: erti: öze: kelmiš: süsin: Kültegin: ïγïtïp: Toŋra: bir oγuš: alpaγu: on erig: Toŋra tegin yoγïnta: egirip: ölürtümüz: besinči: Ezgenti: Qadïzda: Oγuz: birle: süŋüšdümüz: Kültegin: Az yaγïzïn: binip: tegdi: eki erig: sančïdï: balïqa: barmadï ol sü: anta öltü: Маγï Qorγan: qïšlap: yazïŋа: Oγuz γaru: sü tašqadïmïz: Kültegin: beg bašlayu: aqïtmïz: Oγuz yaγï: оrduγ: basdï: Kültegin:
бүтін (халық): Адыр Қамыста: жабайы: болды: еді:үсті: келді: сүңгісін: Күлтегін: ығытып: Тоңра: бір уыс-ру: Алпауыт: он ерін. Тоңра тегін: жоқтауында: иіріп: өлтірдіміз: бесінші: Езгенті: Қадызда: Оғыз: бірлесе: сүңгілестіміз. Күлтегін: Аз қоңырын: мініп: тиді: екі ерді: шанышды: қалаға: бармады: ол сүңгі: сонда өлді: Мағы Қорған:қыстап: жазында: Оғыз қарай: сүңгі тасыттымыз (жібердік): Күлтегін: бек бастай: ақыттымыз: Оғыз жауы: орданы: басды: Күлтегін:
народ был диким в Адыр Камыше. Культегин поверг армию, которая прибыла раньше, нападая. Мы окружили и убили десять храбрых воинов племени Тонгра на похоронах (принца) Тонратегин. Пятый раз, мы сражались против Огузов в Эзгенти Кадазе. Культегин сел на своего бурого коня Аз и бросился в атаку. Он вонзил копьем двух воинов. Он не шел в город. Та армия была побита там, не добравшись до города. После того, как мы провели зиму в Магы-Кургане, летом мы вышли с армией против Огузов. Культегин возглавлял. Враждебный Огуз напал на лагерь. Культегин
people were coward at Adïr Qamïs. Kultegin put their army, which had come earlier assaulting. We surrounded and killed ten giant warriors of Toŋra tribe at the funeral of (Prince) Toηrategin. Fifthly, we fought against Oguz at Azginti-Qadiz. Kultegin mounted his brown horse Az and attacked. He stabbed two men. He didn't go to city. That army was killed (= defeated) there, not arriving to the city. After we spent winter at Maγï-Qorγan, in spring we marched off with an army against Oguz. Kultegin being in home commanded the camp.
14
...anta tegdi: bunï yaratγma...Qutiuγ Tarqan...budunïγ atïn: yoiïn: yaγïma: Aium Čisi eki: ya...Qutiuγ: Bilge: Seŋün Uršu Qutluγ: Targan Seŋün: ol eki jorï
...сонда тиді: бұны жаратқаныма...Құтлық Тархан... бүтін(халық)ты атын: жолын: жауымда: Алұм: Чісі екі:йа... Құтлық Білге:Сеңгүн Ұршы Құтлық: Тархан Сеңгүн: ол екі жорық
… тогда напали. Использовал это … Кутлук Тархан … народ у врага … Кутлук Бильге, Сенгун Уршы Кутлук, Тархан Сенгун два раза отправлялись в поход
5
tegdi: bay: bar: ertim: aγïlam: on: yïlqïm: sansïz: erti:
тиді: бай: бар: едім:үйірім: он: жылқым: сансыз: еді:
достигли. Я был богат. У меня было десять табунов. Лошадей (в них) было бесчисленное количество.
were spread. I was very rich. I had ten horse run. I had numberless horses (in them).
15
.. üčün Otuz: /Tatar/ ... el: tutdï: ančïp: yašï tegdi:
үшін Отыз: /Татар/... ... Ел: тұтды:сөйтіп: жасы тиді:
... из-за Отыз (Тридцати) Татаров ... страной правил. Потом он умер.
... for Otïz (Thirty) Tatars ... he ruled the country. Then he died.
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


Ескерткіш Үйреткіш Этномәдени сөздік Жәй сөздік Деректер Іздеу Көмек Контакт
қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.