қазрусeng
:
:
 



Қажетті сөзді теріп болғасын Тап дегенді басыңыз.

Іздеу жүргізілген соң, табылған мәтінге қатысты ескерткіштің аты, мәтіннің сол сөз табылған жолы шығады. Егер ескерткіш атын бассаңыз, сол ескеткіш туралы толық мағлұмат аласыз. Іздеу бетіне қайтып келу үшін терезенің ең жоғарғы немесе ең төменгі сол бұрышында тұрған белгілерді пайдаланыңыз.

Iздеген сөз   хан  92 жерде кездесті
4<В-2: 2-5> Сөйтіп..... қарай ....... Маға Тат(+пар қағанның тегін)+ дері, шад апаттары, тархандары, құрықпандары, тұдұндары ... дары .... (Татпар қағанға бүй депті): «Сенің ағаң болған Мұқан қаған қайтыс болды. Ол ... жеті жұртты (әлемді) биледі, халықты бай қылды ... Қазір сен де тағы Тәңірден жаралған Маға Татпар қаған да (билеуші болып, сөйтіп) жеті жұртты билеп, халықты бай қылып... ) » ....
6<В-2: 7-9> Содан кейін, шад апаттары, тар(+хандары), құрықпандары, ..............жасады. Сонда Маға Ұмна қағанды таққа отырғызды
14<В-3: 3> (Сөйтіп) .......жетіп .....кісі болды..... хан иеміз (Маға ..)
1Атамыз: үлкенiмiз: Йамы: қаған: төрт: бұрыш+ты: қысты (қаған көтерілді): жиды: жаулады: басты: ол хан: жоқ болғанда: керi: ел жетiмсiредi: iшкi ордасы бүлiндi: қашып бытырады:
4Қапаған (Қабаған): Елтерiс қаған: Елiне: қызмет еттiм: Ел Етмiш: Йабғұ: ұлы: Ысбара: Тамған Чұр: Йоға: iнiсi: Бiлге: Ысбара: Тамған:Тархан: жұмылған/жиналған/: бес: жетпiс [ке] (65): атам: Атачым:...
12үстi(-iңгi): Тәңірi: хан: ұлу: жылғы: жетiншi ай: күшті: алып қағаным(нан): айырыла: бардыңыз: Бiлге: Атачым: жоқтауын: алқалығын: қаз(бала)дым (қаз тұрғыздым): су жер: Тәңірi: өт(-ер шақ) ...ч: екi едер: едi:
13Атачымға: бiтiг: тасын: [Бiтiг/ле/дiм(жаздым)]: мәңгi(лiк): [қағаны]м: Атачым: Бiлге: Атачым: ұлу: жылғы: бiлге(бiлiктi): ұлық алып ер: игi хан: Атачым: өлдi:
20... барыс бек: еді: қаған ат(+ын): бұнда: біз: бердік біз: сіңілім: ханшайым: бердік біз: үсті жаңылды: қағаны: өлді: бүтін (халық): күң құл: болды: Көгмен: жер су: иесіз: қалмасын: дейін: Аз Қырғыз: бүтін (халық)ты: жарат...
8өгейсіз ағын: мініп: тоғыз ерін: шанышды: орданы: бермеді: шешем-өгейім қатұн: ұласу: өгейлерім: енелерім: келінім: ханшайларым: бұнша тағы: тірісі: күң болар еді: өлікке: жортады: жолда: жата қалар: екен еді:
11Ұдұр Сеңүн: келді. Табғач қағанда: Ісійе: Лікең: келді: Бір түмен жібегі: алтын күміс: керексіз сансыз "құрбандық" келтірді: Түпіт (Тибет): қағанда: Бүлүн: келді: кері: күн: батысдағы: Соғыд: Берчекер: Бұқарақ ұлыс: бүтін (халық)да: Інек Сеңүн: Оғұл Тархан: келді:
15кері жақтан: ...еді: Інім Күлтегін: өлді... істі күшті: берген үшін: Түрік: Білге қаған: жоқтауына: інім Күлтегін: көзші(қараушы): отырғыз... Іненчү: Апа: Йарған: Тархан: атағын бердім:/...?/
17еді: қаған атын: бұнда: біз бердік біз: сіңілім: ханшайым: бердік біз: үсті жазында: қағаны: өлді: бүтін (халық)ы: күң құл: болды: Көгмен: Жер су: иесіз: қалмасын: дейін: аз Қырғыз: бүтін (халық)ты: сонша: жаратып: келдіміз: ... ілгері: Қадырқан: Йышты: аса: бүтін (халық)ты: сонша: құндақтадымыз: сонша: еттік біз: кері қарай:
14Тәңірiтек: Тәңірi: жаратқан: Түрiк: Бiлге: қаған: сап-сөзім: әкем: Түрік: Білге: /қаған:/ отырғанында: Түрік: ендігі: бектер. кейінгі: Тардұш: бектер: Күл Чұр: бастаған: Шад апыт: бектер: өңірге: Төлес: бектер: Апа Тархан....
15бастай: ұласу: Шад апыт: бектер: Бұйрық... Там/ғ/ан Тархан: Тұнйұқұқ: Бойла Баға Тархан: ұласу: Бұйрық: ... Іш Бұйрық: Себек Күл Еркін: бастай: ұласу: Бұйрық: бұнша: ендігі: бектер: әкем: ерекше: ...
6бiлсе: семiз бұқа: тұралау бұқа дей: бiлмес едi дей: сонша: сақтандым: сонда кейiн: Тәңірi бiлiк берген үшiн: өзiм ғана: қаған қысдым (көтердім, еттiм): Бiлге: Тұнық-ұқ: Бойла Баға Тархан:
28...сүңгiлерiн: аштыдым (шайқастық): сұсты-әскері: ханы: терiлдi (жиналды): сүңгiлесдiмiз: шанышдымыз: ханын:өлтiрдiмiз: қағанға: Қырғыз: бүтін (халық):iшiне ендi (бағынды):
34келдi: отырайын деп: желме?: қарауыл: игi: ұрықта: бастырма: дедiм: Бөгү қаған: маған қарай: сонша айтты: Апа Тарханға қарай: iшкi сап-сөздi: жөнелттi: Бiлге Тұнық-ұқ: анық ол: өз ол: аңдып...
1... үшін /Апа/ тархан Чықан Тұнұқ-ұқ: атағын: берген:
1Күл Тұдұн: інісі Алтын Тамған Тархан жоқтауын күтті(+к)
1Тәңірікен ханшайым: Йеген Бұтұр Еркін екі жылға күн ...? жаңа Күл тархан атағы игі ер ерікті... жартас ақ игі болсын
4көтерілді Ұйғыр ханым тұтып ұстаған:... к /тау/ықжыл...
1Ұйғұр: жерін де: Йағлақар: хан: ата: келдім:
3мен: Құтлық: Баға: Тархан:Өге: Бұйрығы: мен:
9ұланым: ерлікте ымыраласым (досым)сонша: бол:ханға: атанып: қатай (қайғырма)!:
3...кү (л) та(рхан)...
Уюк-Тарлақ (Е-1)  1 рет кездеседi
2Иесіз (қалған): Еліме: ханшайыма:ұлыма: бүтін (халық)ыма:иесіз/дер/: +іме: алтпыс: жасымда:
Уюк-туран (е-3)  1 рет кездеседi
1Құзда: ханшайым: өзекте: ұлым: жетім: иесізіме: жетім: бөгеле алмадым: айырылдым:нағашым: немере ағайыным: жетім: айырылдым:
Барық II (е-6)  1 рет кездеседi
4құздағы: ханшайымға: айырылдым: үлкеніме
Барық III (е-7)  1 рет кездеседi
4Құзда: ханшайымға: өзекте: ұлымға: айырылдым
Елегест I (е-10)  2 рет кездеседi
1құзда: ханшайым: иесізіме:жетім: өзекте: ұлым: айырылдым: жетім:
5Күртел хан ал Ұрұң алтындық қорамсақ: иілген садақ белімде байладым: тоғыз сегіз он жасымда:
Бегре (е-11)  3 рет кездеседi
2ханшайым мұңды айырылдым: иесізіме: күн ай езілдім
4бес жиырма жасымда (15) Табғач-қытай ханға бардым ер ерлігім
9Елім ханым бөгеле алмадым жасым жет жетпіс езілдім
Чаа-қол I (е-13)  1 рет кездеседi
2Немере ағайыным: айырылдым: Құзда: ханшайым: айырылдым:Сегіз ұрағым: айырылдым:
Означенное (е-25)  2 рет кездеседi
3елім ханым: иесізіме: айырылдым:алтын қорамсақ айырылдым
6ханыңыз: өрлернемере ағайындығыңыз қарғар: өз...
Оя (е-27)  1 рет кездеседi
2Құзда: ханшайым:...
Уйбат I (е-30)  2 рет кездеседi
2ерлігі үшін елінде Қара ханға барып
5Чабыш Тұн тархан: мәңгісін тіге бердім
Уйбат III (е-32)  1 рет кездеседi
6...алты: жасымда: әкесіз хансырадым: білінбеген: іш үлкенім: жетім: ажырандым: бажалыққа: іш үлкеніме: әкесіз едім: ...еді
Кемчік-чырғақ (е-41)  1 рет кездеседi
9Ел ішкі ордаға: иілтсем: Ершен: анық: әйелім Сеңрам: ханда: ..? Хан Ерегие?
5Бұл хан: екі елу жасы: иесізіме:
3Елім ханым: иесізіме: бөгеле алмадым:Күн ай: иесіз: жетім:
Көжелік-қобы (е-45)  1 рет кездеседi
6Көрсі Йамда: елім: иесізіме:жерім: суым: иесізіме:құзда: ханшайым: тұл: қалды: иесізіме:
Теле (е-46)  1 рет кездеседi
1Елім: иесізіме: құзда: ханшайыма:иесізіме:
Туваның үшінші (е-51)  1 рет кездеседi
2Елім ханым: иесізіме: ер ерлігім: тоғыз: оғыдым (ру) адым: жерім: иесіз:
Елегест III (е-53)  1 рет кездеседi
3Бек Тархан Өге Тіріг мен Иесіз елім әкеме: бөгеле алмадым:
Кербис-бары (е-59)  1 рет кездеседi
3Иесізіме: бүтін (халық)ыма: құзда: ханшайыма: бөгеле алмадым:
Суглуг-адыр-аксы (е-61)  1 рет кездеседi
1Елім ханыма: иесізіме
Шанчы 3 (е-152)  1 рет кездеседi
2Ен Елік Чұр: ыныначұ алып тархан: аташым: айырылдымыз: иесізіме
Қара-бұлын I (е-65)  1 рет кездеседi
1Ер атым Айдақ : ханшайымға ер ат...
E-68. Оң қырындағы 3-мәтін  1 рет кездеседi
1.иесізіме: құзда: ханшайыма:...
1Ұйғыр хан: елін алғандада: Азықлық Тұңыз тек: Тіріг бек: иесіз:
2Мұң мұңда айырылдыңыз: шығай: қырық ерді: хансыз қылды:
7Ішке енгізіп: жаңа жорыттым Кейре: басында үш Біркүде: хан сүңгісін (әскерін)://бірлесе қатыстым: сонда: ...
9Озмыш Тегін: хан болған: қой жылға: жорыттым: екінші: сүңгілес (соғыс):... /алтыншы///ай алты жаңасына тоқытдым:...
23қапсырамыз деген: Өтүкен:... деген:...сүңгі жорыттым:... ...Тұтық: басын: Чек таман: үйіне итердім: Есі жер таман: Аз ер (батыр) итердім: көр дедім: Қырғыз ханы: Көгмен: жерінде:
24... ...екен: желкелеуші Ес: жеріне: итедім (жібердім): желкелеуші: менің ер сонда басқан: атылу тұтқан: ханына:...
39...жайладым... ...Табғач-Қытай ханы... тежей берген:...ұлын: қойдым: ...бүтін (халық)... жеңдім сонда отырып: үйіне: жібердім: құт жаратқан: туын:
5жайладым: Өтүкен: қойнауы кейінгі ұшы Тез басы өңірден Қанұй: Күнүй: біз екі аралығы қыстауым Өтүкен жері: Оңғы Тархан сүңгілері жау: бүтін (халық)қа...бері қарай ұшы: Алтын: Йыш: кейінгі ұщы: Көгмен: ілгері ұшы Көлүн
6Тәңірде: болған: Ел Етміш Білге әкем: Ішкі: бүтін (халық)ты: алтпыс Бұйрық басы Ынанчұ Баға тархан Ұлық Бұйрық Тоғыз: болған: Білге: Тай Сеңгүн... тұ...Бес жүз басы Күн Оңғы: Өз Ынанчұ: бес жүз: басы: Ұлық Өз Ынанчұ
8.........ған тоғыз жүз ер: басы:Тойхан: Ұлық Тархан Бұқұғ мыңға...
11Тәңірі әкем: аттысы Тоғыз Татар...бұйрық.../Сөңгүт мың/ бүтін(халық)ы тидім:бұ жазарда: әкеме: Торғақ басына...Атачық Бегчекер Чігісі бірлесе Баға тархан үш жүз Торғақ тұрды:
14...сонда тиді: бұны жаратқаныма...Құтлық Тархан... бүтін(халық)ты атын: жолын: жауымда: Алұм: Чісі екі:йа... Құтлық Білге:Сеңгүн Ұршы Құтлық: Тархан Сеңгүн: ол екі жорық
15...жарылқады: Байырқұ: Тардұш: Білге Тархан:...Құтлық: Йағмач: Табғач: Соғдақ басы: Білге Сеңгүн Озұл Шеңіркен
21.........аттысын жанасты мыңға......жорыттым: Озмыш Тегін Ұдырғанда: жорытты: деді: оны алсын деді: сонда жеңдім хан... сонда жоқ болды: Түрік бүтін (халық)ты сонда ішке енгіздім: сонда
24.........Озмыш тегін хан болды:қой жылы: хорыттым:
25екінші.........мешін жылға жорыттым...сүңгілестім сонда шанышдым ханын сонда
28Кірді: сонда...... /Үш Қарлұқ/доңыз жылға/Тоғыз Татар/...Тоғыз бұйрық Бес Сөңгүтқара бүтін (халық): Торыйан:әкем ханға: өтінді: ата үлкен аты
2Ел Беслік ханшайымның
"Қара қату" қазақшасы  1 рет кездеседi
1ханша: аты Үкекүн ұшты (Ханшайм аты - Үкекүн. Ол қайтыс болды)
"Дэл уул" I қазақшасы.  1 рет кездеседi
1тәңрi ханым (ием) игi (киелi) өтүкен (сiзге) мұңым жоқ
5Бек ер жылқы үйіріне барыпты. Ақ биесі құлындаған. Алтын тұяқты айғыр жарағай. Түйесіне барыпты. Ақшыл боз інген боталаған. Алтын мұрындықты бура жарағай. Үйіне қарай келген екен. Үшінші ханшайым ұл тауыпты. Бектікке жарағай дер. Мықты бек екен. Онысы игі ол!
2Құзда: ханшайымға: өзекте: ұлыма: бөгеле алмадым: иесіз қалды
Чаа-Холь IV (e-16)  1 рет кездеседi
1Алып Ұрұңұ: тұтұқ: мен: құзда: ханшайым: екі ұлым: иесіз: жаңғыз: қызым:
Чаа-Қол X (e-22)  1 рет кездеседi
3құзда: ханшайымға: ұлыма:
Алтын Көл II (e-29)  1 рет кездеседi
8Батыр ерлік үшін Тибет ханына: билік басы болып бардым: келе алмадым:
Налайхын бітігі  1 рет кездеседi
3хан Тәңірі...
Барык IV (e-8)  1 рет кездеседi
2Құзда: ханшайымнан: айырылдым
Қара-бұлын I (е-65)  1 рет кездеседi
1елім құзда ханшайым айырылдым
Ээрбек II (е-149)  2 рет кездеседi
1Тоңа Күлік тархан бек
5...елім ханыма : иесізіме
2Құзда: ханшайымнан айырылдым: иесіз
1иесіз: ханшайым: бөгеле алмадым:
2Тоғы жасымда: Тұғлұқ: ханға: қызмет еттім: ерлігім
5...айырылдым /ханшайым/ ?
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.