Iздеген сөз  30 жерде кездесті |
|---|
|
| 1 | |
| Teŋiride: bolmuš: El Etmiš Bilge: qaγan: El bilge: qatun: qaγan atïγ qatun atïγ atanïp: Őtüken kedïn učinta: Tez bašinta: örügün ......[čit] anta jaratïtdïm: barš yïlqa yïlan yïlqa: eki yïl |
| Тәңіріде: болған: Ел Етміш Білге: қаған: Ел Білге: қатұн: Қаған: атын: Қатұн: атын атанып: Өтүкен кейінгі (батыс) ұшында: Тез басында: орданы......(чыт құрылыс) сонда жараттырдым: барыс жылғы жылан жылғы: екі жыл |
| Тенгри-подобный Эль Етмиш Бильге каган называясь именем Эль Бильге катун Каган поставил орду и велел построить чыт (каменное сооружение) на западе за Отюкеном у истоков Тез в течение двух лет в год Барса и Змеи |
| 2 | |
| yajladïm: ulu yïlqa Őtüken: ortušïnta Šöŋüz ba [šïnta]Ïduq bašï kedininte: jajladim. Őrügün: bunta: jaratïdïm. Čit bunta toqïtïdïm. Bïn yïllïq: tümen künlük: Bitigimin belgümin bunta
|
| жайладым: ұлу жылғы: Өтүкен: ортасын: Шөңгүз басында: Ұйық басында кейінінде: жайладым: Орданы: бұнда: жаратдым: Чыт бұнда тоқытдым: Мың жылдық: түмен күндік.Бітігімді белгімді бұнда: |
| В год Дракона я расположился в Отюкенской черни у реки Шонгуз, а затем у реки Уюк. Там я велел поставить орду и построить чыт. Велел здесь высечь надписи и мой знак на тысячу лет и десять тысяч дней |
| 5 | |
| yaγlaγïm: Őtüken: quzï kedin učï Tez bašïöŋdüni Qanuy: Künüj: biz ekin ara qïčlaγïm Őtüken jeri: Onγï Ta [rqan] süjü yaγ: budun [qa] ...γï berigerü učï: Altun: Yïš kedin üčï: Kögmen: iligerü učï Köiün
|
| жайладым: Өтүкен: қойнауы кейінгі ұшы Тез басы өңірден Қанұй: Күнүй: біз екі аралығы қыстауым Өтүкен жері: Оңғы Тархан сүңгілері жау: бүтін (халық)қа...бері қарай ұшы: Алтын: Йыш: кейінгі ұщы: Көгмен: ілгері ұшы Көлүн |
| Я расположился в Отюкенской черни с другой стороны у истоков Тез в окрестностях Кануй, Кунуй. Между ними была моя зимовка в Отюкенской ложбине. Войска Онгы Тархана напали на народ с юга Алтын Йыш, с запада Когмен, с востока Колун |
| 6 | |
| Teŋiride: bolmuš: El Etmiš Bilge: aqanïm: ičreki: buduni: altmïs Bujruq BašïÏnanču Bujruq Toquz: bolmï Bilge: Taj Seŋün...tu...bes jüz bašï Kül Oŋï: Őz ïnanču: bes jüz: bašï Uluγ Őz ïnanču |
| Тәңірде: болған: Ел Етміш Білге әкем: Ішкі: бүтін (халық)ты: алтпыс Бұйрық басы Ынанчұ Баға тархан Ұлық Бұйрық Тоғыз: болған: Білге: Тай Сеңгүн... тұ...Бес жүз басы Күн Оңғы: Өз Ынанчұ: бес жүз: басы: Ұлық Өз Ынанчұ |
| Тенгри-подобный отец мой Иль Етмиш Бильге приказал главе Буюрук Инанчу Бага Тархан, Улык Буюрук Тогуз, Бильге Тай Сенгун … … глава пяти сотника Кун Онгы, Оз Инанчу, глава пяти сотника Улык Оз Инанчу |
| 7 | |
| Uruŋu: jüz: bašï: Uluγ Uruŋu Töles begler oγulï: bïŋ bašï Töles Külüg Erin: Tarduš begler oγulï bïŋ bašï Tarduš Külüg: Erin: Ïšbara [s]bes bïŋ er: bašï Alip Ïšbara Seŋün Jaγlagar |
| Ұрыңғы: жүз: басы: Ұлық ҰрыңғыТөлес бектері ұлы: мың басы Төлес Күлік Ерді: Тардұш бектері ұлы мың басы Тардұш Күлік: Ерді: Ышбара бес мың ер: басы Алып Ышбара Сеңгүн Йағлақар |
| Сотник Урунгу,- Улык Урунгу, великий тысячник беков Толес - Толес Кулик Ер, великий тысячник беков Тардуш – Тардуш Кулик Ер, пяти тысячник Ишбара – могучий Ишбара Сенгун Йаглакар |
| 8 | |
| .........mïs toguz jüz er:bašï: Tojgan: Uluγ Targan: buquγ bïŋa... |
| .........ған тоғыз жүз ер: басы:Тойхан: Ұлық Тархан Бұқұғ мыңға... |
| ……. глава девяти сотника Тойхан, Улык Тархан Букуг |
|
| 33 | |
| ölti: ekinti: Ϊšbara Yamtar:boz atïγ:binip:tegdi: ol at anta: ölti: üčünčü: Jegin Sil: begiŋ: kedimlig: tоruγ at: binip:tegdi: ol at anta: ölti: yarаqïnta: yalmasïnta: jüz artuq: oqun urtï: jeziŋe: bašïŋa: bіr te/gmedi/
|
| өлді: екінші: Ышбара Йамтар: боз атын: мініп: тиді: ол ат сонда: өлді: үшінші. Йегін Сіл: бектің: кежімді: торы ат: мініп: тиді: ол ат сонда: өлді: жарағында: желмесінде: жүз артық: оқ ұрды: жезіне:басына: бір ти/меді/
|
| Затем, он сел на серого коня Исбары Ямтара и напал. Тот конь пал там. В третий раз, он сел на оседланного гнедого коня Йегин-Силиг-бека и напал. Тот конь пал там. В его вооружение и плащ попали больше чем сто стрел, (но) ни одна (стрела) не попала в его голову и лицо. |
| Secondly, he mounted Isbara Yamtar's gray horse and attacked. That horse died there. Thirdly, he mounted Yigan Silbeg's dressed bay horse and attacked. That horse died there. He was hit with more than one hundred arrows on his armor and caftan, (but) he was not hit on head and face even once. |
|
| 6 | |
| toquz erig egire: toqïtï: budun: anta ölti: üčünč: Bоl/ču/da: Oγuz birle: süŋüšdümüz: Kültegin: Azman atïγ: binip: tegdi: sančïdï: Učuš bašïnta: süŋüšdümüz: Türük:
|
| тоғыз ерін иіре: тоқытты: бүтін (халық): сонда өлді: үшінші: Болчұда: Оғыз бірлесе: сүңгілестіміз: Күлтегін: Азман атын: мініп: тиді: шанышды: Ұчыш басында: сүңгілестіміз: Түрік:
|
| Он взял в плен девять мужей. Их люди были убиты тогда. Третий раз, мы сражались против Огузов в Болчу. Культегин сел на своего коня Азман напал и нанес удар. Мы сражались в истоках Учус. Тюркский |
| He took nine men to prison. Their people were killed then. The third time we fought against Oguz at Bolču. Kultegin mounted his Azman horse and attacked and stabbed. We fought at Učuš headwaters. Turkish |
|
| 6 | |
| sü yorïdï: özümin öŋre: bïŋa:bašï: ïtï: Kejrede: öŋden: yantïčïmda: //...qoŋluγ: toqluγ.........
|
| сүңгі (әскер)жорытты: өзімді өңірге: мыңның: басы: етті: Кейре (өзен)де: өңден: жанысып келгенде: ... қойлық: тоқтық:..... |
| отправил войска. Меня назначил Тысячником. В (реке) Кейре когда напали враги с юга... овец ... |
| sent the army. I was appointed Thousender. In the Keire (river) when enemies attacked from the south … my father … |
| 7 | |
| ičgerip: yanï yorïdïm Kejre: bašïnta üč Вirküde: qan süsin: // birleqatïltïm: anta:.....
|
| Ішке енгізіп: жаңа жорыттым Кейре: басында үш Біркүде: хан сүңгісін (әскерін)://бірлесе қатыстым: сонда: ... |
| захватив, я отправился в новый поход. У реки Кейре в Уч Бирку участвовал в боях, сражался с ханским войском.
|
| Having bit, I went on a new campaign. At Keire in Three Birkud took part, fought with khan army. |
| 15 | |
| ertim: Burγudа: jetdim: törtinč ay: toquz yaŋïqa: süŋüsdim: šančdïm: yïlqïšïn: barïmïn: qïzïn: quduzïn: kelirtim: besinč ay: udu: kelti: Segiz Oγuz: Toquz Tatar: qalmadï: kelti: Seleŋe: kedеn: yïlun: qul: berdеn: sïŋar: Šïp bašïŋa: tegi: čerig itdim:
|
| едім: Бұрғұда жеттім: төртінші ай: тоғыз жаңасына: сүңгілестім: шанышдым: жылқысын: барлығын: қызын: әйел -құтанын: келтірдім: бесінші ай: ұтқылай келді:Сегіз Оғыз: Тоғыз татар: қалмады: келді: Селең+геден: Йылұн: -қол: бірден: сыңар: Шып басына: тие: шерік (жауынгер) итердім:
|
| На четвертый месяц я их настиг в Бургу. Сражался и отобрал лошадей, дочерей, жен. На пятый месяц они напали. Восемь Огузов и Девять Татар, все напали (на нас). Я встретил их, разбив лагерь в Йылун за Селенгой, вблизи Шып. |
| To the fourth month I caught them in Burgu. Fought and took away their horses, daughters, wives. The fifth month they attacked. Eight Oguzes and Nine Tatars, all attacked (us). I met them, having pitched a camp in Yiylun behind Selenga, near Shyp. |
| 16 | |
| Кerügün: Šaqïšïn: Šïpbašï: köre: kelti: altï učï: Seleŋeke tegi: čerig itdi: besinč ay toquz: otuzqa: süŋüs: dim: anta šančdïm: Seleŋeke: šïqa: šančdïm: yazï qïltïm: üküsi: Seleŋe: qodï: bardï: biz: Seleŋe: keče: udu: yorïdïm: süŋüsde: tutup: on er idim:
|
| Керүгді: Шақышты: Шып басы: көре: келді: алты ұшы: Селеңгеге тие: шерік - (жауынгер) итерді: бесінші ай тоғыз: отызға: сүңгілес: тім: сонда шанышдым: Селеңгеге: сыға шанышдым: жазаладым: өңшең көбі: Селеңге: қозып: барды: мен: Селеңге: кеше: ұтқылай: жорттым: сүңгілесте: тұтып: он ер (батыр) жібердім: |
| Кергуди Шакышты поднялся на холм Шып, разведать обстановку. Они разбили шесть лагерей вблизи (реки) Селенга. Двадцать девятого числа пятого месяца состоялся бой. Тогда я их заставил отступить к Селенге. Я их наказал. Они отступали через (реку) Селенга. Я гнал их по (реке) Селенга. Отправил десять воинов (за ними). |
| Kergudi Shakyshty climbed the Shyp hill to reconnoiter the situation. They pitched six camps near the Selenga (river). On the twenty nine of the fifth month there was a struggle. I made them to retreat to the Selenga then. I punished them. They retreated through the Selenga river. I pursued them on the Selenga (river). Sent ten warriors (after them). |
| 18 | |
| Jelme: eri: kelti: yaγï kelir: tedi: yaγïn bašï: yorïyu: kelti: sekizinč ay: eki yaŋïqa: Čïγïltar: Költe: qašuy: kezü: süŋüsdim: anta: šančdïm: anta: udu: yorïdïm: ol ay: bes jegirmike: Kejre: bašï Üč Birküde: Tatar: birle: aqtï: toqïdïm: šïŋarï:budun:
|
| Желме: ері: келді: жауы:келер: деді: жаудың басы: жорып: келді: сегізінші ай: екі жаңасы: Чығылтар: көлде: қарсы кезіге: сүңгілестім: сонда: шанышдым: сонда: ұтқылай: жорытттым: ол ай: бес жиырмасына: Кейре: басы Үш Біркүде: Татар:ірлесе: ақты: тоқытдым: сыңары: бүтін (халық): |
| Желме пришел и сообщил о нападении врага. Враг напал, и я встретил их у озера Чигылтыр второго числа восьмого месяца. Я встретил их копьем, обрушился на них. Пятнадцатого числа того месяца в Уч Бирку, где начало реки Кейре, они сдались вместе с Татарами. Одна половина народа |
| Zhelme came and informed about the enemy’s attack. The enemy attacked and I met them at the lake Chigyltyr on the second of the eighth month. I met them with spear, fell upon them. On the fifteenth of the same month at Three Birku, where the mouth of the Keire river, they surrendered together with Tatars. One half of the nation |
| 20 | |
| toqïdïšïm: оl ay...nta: Tez bašïnta: Qašar qurïdïn: örügen anta: itetdim: čït anta: toqïtïdïm: yay anta: yayladïm: yaqa: anta: yaqaladïm bilgümen: bitigmen anta: yarattïdïm: ančïp: ol yïl: küzün ilgerü: yorïdïm: Tatarïγ: yatïdïm: tabïšγan: yïl:
|
| ұрыстым: ол ай ... сонда: Тез басында: Қашар кері жақтан: орданы: сонда: еттірдім: чыт (құрылыс)? сонда: тоқытдым: жаз сонда: жағаластырдым: білгенімнен: бітігімнен сонда: жараттырдым: сөйтіп: ол жыл: күзден ілгері: жорыттым: Татарды: жапырдым: қоян: жылы: |
| сражался. В тот месяц... Я велел поставить орду на западе Кашар, тогда велел строить чыт (каменные сооружения). Летом оградил каменными стенами. Велел мои мысли высечь на камне. Той осенью выступил в поход дальше на восток. Сразил Татаров. В год Зайца |
| fought. That month… I ordered to establish horde in the west of Kashar, at that time ordered to built chyt (stone errections). In summer fenced in stone walls. I ordered to carve my thoughts on the stone. That autumn went on campaign further to the east. Bit the Tatars. In the year of Hear |
| 21 | |
| besinči ay qa: tegi......qa: ...// ŋiz bašï: anta: ïdïq jer: kedinte: Aybaš Tuquš: belterinti: anta yayladïm: örügіn: anta: yarattïdïm: čït anta: toqïtdïm: biŋ yïllïq: tümen künlik: bitigimin: bilgümin: anta: yašï tašqa:
|
| бесінші айға: тие... ...қа:... //ңүз: басы: сонда: Ұйғыр Жер: кейінде: Айбас: Тоқыш: белесінде: сонда жайладым: орданы сонда: жаратттырдым: чыт (құрылыс) сонда: тоқытдым: мың жылдық: түмен күндік: бітігімді: білігімді: сонда: жазық (бекем)тасқа: |
| на пятый месяц ... тогда на земле Уйгур, на западе у Айбас Токыш были мои пастбища. Велел поставить мою орду там. Велел построить каменные сооружения и высечь мои мысли на камнях на тысячу лет, на десять тысяч дней. |
| on the fifth month… on Uygur land, in the west at Aibas Toqysh there were my pastures. I ordered to put my horde there. I ordered to build stone errections and carve my thoughts on stones for thousand years, ten thousand days. |
| 25 | |
| ...er kelti: Qarluq: Еsiŋe: kelmedük tedi: erin: Qarluq: ...Ertis ögüzig: Arqar bašï tušï: anta: Er Qamïš Altïn yanta sallap: kečdim: bir jegirminči ay: sekiz jegirmike...: yoluqdum Bolču ögüzde: : Üč Qarluγïγ:
|
| ...ер келді: Қарлық: Есіне: келмелдік деді: ерлерін: Қарлық...Ертіс өзенді: Арқар басы тұсы: сонда: Ер Қамыш Алтын жанай салмен кештім: бір жиырманшы ай: сегіз жиырмаға...жолықтым: Болчұ өзенде: Үш Қарлықты: |
| ... пришли воины. Карлуки отказались прийти в Ес. Карлуки ... через Иртыш. Тогда я переправился, начиная с Аркара вдоль Ер Камыш Алтын на плоту. На одиннадцатом месяце ... встретился. Тогда на реке Болчу Трех Карлуков |
| ... soldiers came. Karluqs refused to come to Es. Karluqs …through the Irtysh. Then I crossed Altyn by a raft, beginning from Arkar along Er Kamysh. In the eleventh month… I met. On the Bolchu river three Karluqs |
| 26 | |
| anta: toqïdïm: anta: yanï: tüsdim: Čіk budunïγ: bïŋam süre: kelti: ...Tez bašï: čïtïmïn yayladïm: yaqa: anta: yaqаladïm: Čіk budunqa: tutuq bertim: Іš barïš: Tarqad: anta: anča oldum: ...antа: er kеlti: Qazluq költe:
|
| сонда: жеңдім: сонда: жаңа түстім: Чек бүтін (халық)ты: мыңдығым сүрте: келді: ...Тез басы: чытымды (құрылыс): жайладым: жағасын (шетін)сонда жағаластырдым: Чек бүтін (халық)қа: Тұтық бердім: Ыс Барыс: Тархат: сонда: соншалықты болдым: ...сонда: ер келді. Қазлұқ көлде:... |
| поразил. Тогда вышел. Народ Чеков .... У истоков Тез я велел построить чыт (каменные сооружения), оградил его. Я дал Тутука народу Чек (чтобы управлять ими). Я был Ыс Барыс Тархатом. ... тогда пришел воин... На озере Казлук |
| bit. Cheks people went out. At Tez I odered to build chyt (stone errections), fenced it. I gave Tutuq to Chek people. I was Ys Barys Tarkhan… then a warrior came… On the lake Kazluq… |
| 42 | |
| ...tuγun: ...qabïšïp: kelti: ......bir otuzqa.........qa anta sančïdïm: Yarïš Aγulïγ: ara yatuq: bašïnta ara:
|
| ... туын...қапсыра: келді:... ...бір отызға... ... -ға сонда шанышдым: Йарыш Ағұлық: арасы Йатұқ: басында арасы: |
| ... (он) пришел ... со знаменем. ... Двадцать девять ... сражался между Йарыш и Агулук у истоков Йатук |
| … he came… with the flag…. Twenty nine…fought between Yarysh and Aguluk at the Yatuq |
| 48 | |
| ...tüsdim: ...sü basï ben: ...bin yunt tümen: qoñï: ben ...sančïdïm:
|
| ...түстім: ...сүңгі басы мен: ...мың жылқы түмен: қойды: мен... шанышдым: |
| ... я - полководец ... тысяча лошадей и десять тысяч овец ... сразил... |
| … I am a commander… bit thousand horses and ten thousand sheep… |
|
| 6 | |
| Toquz: elig yašda: toquz altmïš er ölürmiš: er bašïŋ on: ölürti: bilge yïta |
| Тоғыз: елу жаста: тоғыз алпыс ер өлтірген:Ер басы он: өлтірді: білге жетім
|
| В сорок девять лет убил шестьдесят мужей, десяти предводителей убил. Мудрый осиротел. |
| He killed sixty men and ten leader in his forty nine. The wise man become an orphan. |
| 7 | |
| Erdemi bar üčün qanïnta: kü tutuq: atqa tegmiš: esiz: er bašï yïta: čïγa
|
| Ерлігі бар үшін әкесінде:Көсегесі тұтық: атқа мінген:Иесіз: ер басы: шығай
|
| Во имя доблести отца, бравый Тутук сел на коня. Без хозяина муж обеднел. |
| In valor of brave father, dashing Tutuq mounted his horse. The ownerless man become poor. |
|
| 1 | |
| Qan Buz aqunči on başï bitidim |
| Қан Боз ақұнчы он башы бітідім |
| Я, Кан Боз акунч – десятник, написал. |
|
| 2 | |
| elik er bači tuluq ač ay alpin |
| елу ербасы ет-алық (мен) үш ай алып (мергендiкпен) |
| Я глава пятидесяти мужей! Я три месяца с великой (меткостью) |
| I am head of fifty mean. In three months I |
|
| 9 | |
| mïš: Buzuq bašïn qaza: Učuz Köl: ke:atlïγïn: tüke bar/mïš/:
|
| ған: Бұзұқ басының өте:Ұчұз Көл:ге:аттысын: түгей (түгел) барған:
|
| ... Они пересекли истоки Бузук и достигли на лошадях озера Учуз ... |
| ... they crossed over Buzuq source and reached until Učuz lake on horseback ... |
| 18 | |
| Bulaqïγ: Aya: bašï: olurtï ... jerig jeg ... |
| Бұлақты Айа: басы: отырды ... жерді игі ... |
| ... они сидели у истоков Булакты Айа ... землю добрую... |
| ... they were at source Bulaqty Aya ... good land ... |
