|
|
|
|
|
|
| Көне түрiк тiлiнде: |
|
|
|
Көне түрiк тiлiнде іздеу көне түрiк әліппесімен жасалады. Қажетті сөзді теріп болғасын Тап дегенді басыңыз.
Іздеу жүргізілген соң, табылған мәтінге қатысты ескерткіштің аты, мәтіннің сол сөз табылған жолы шығады. Егер ескерткіш атын бассаңыз, сол ескеткіш туралы толық мағлұмат аласыз. Іздеу бетіне қайтып келу үшін терезенің ең жоғарғы немесе ең төменгі сол бұрышында тұрған белгілерді пайдаланыңыз.
Ескерту: Internet Explorer броузерінен басқаны қолданушы Түрік бітік шрифтін орнатып алуы керек. Көмек бетінде қалай орнату керегін оқып алуға болады.
|
|
|
Iздеген сөз  5 жерде кездесті |
|---|
|
| 17 | | | ečüm qaγan: olurtuqda: özüm: Tarduš: budun: öze: šad ertim: ečüm qaγan: birle: ilgerü: Yašïl ügüz [151] : Šantuŋ: yazïqa[152] tegi: süledimiz:
qurïγaru: Temir qapïγqa: tegi: süledimiz: Kögmen[153] : аša : Qï/rqïz :jeriŋe : tegi : süledimiz:/
| | атам: қаған: отырғанда: өзім: Тардұш: бүтін (халық): үсті: шад: едім: атам қаған: бірлесе: ілгері: Йасыл өзен: Шантұң: жазыққа: тие: сүңгіледіміз: кері қарай: Темір Қапығқа: тие: сүңгіледім: Көгмен: аса: Қы/рқыз: жеріне: тие: сүңгіледім:/
| | Когда мой дядя, каган, наследовал трон, я Тардуш был шадом над народом. Вместе с моим дядей, каганом, мы продолжали сражения в восточном направлении до Яшиль (Хуанхе) реки вплоть до Шантунской равнины, на западе до Железных ворот. (Мы продолжали сражения до земли Киргизов) перейдя через Когменские (горы). | | When my uncle, the kagan, succeeded to the throne, I was šad over Tardush people. Together with my uncle, the kagan, we went on campaigns eastwards up to Green River (= Yellow River) and Shantung plain, and we went on campaigns westwards as far as the Iron Gate, (We went on campaigns up to the land of Kirgiz) beyond the Kogmen (mountains). | |
| 14 | | | qaγan: učduqda: özüm: sekiz yašda: qaldïm: ol törüde: üze: ečüm qaγan: olurtï: olurupan: Türük: budunïγ: ječe: itdim: ječe: igti: čïγaŋïγ: bayqïltï: azïγ üküš: qïltï: ečüm qaγan: olurtïqda: özüm: tegin:/eriklig ...Teŋiri: yarïlqadï: ermiš erinč:
| | қаған: ұшқанда: өзім: сегіз жаста: қалдым: ол төрелікте: үстінде: атам қаған: отырды: отырып: Түрік: бүтін (халық)ты: жекеше (жақсы): еттім: жекеше: жетілдірді: шығайды: бай: қылды: азды: өңшең көп: қылды: атам қаған: отырғанда: өзім: тегін: ерікті... Тәңірі: жарылқады: еткен екен:
| | умер, мне было восемь лет. Мой дядя стал каганом тогда. Мой дядя продвигал Тюркский народ еще лучше. Он сделал бедных богатым, небольшой народ многочисленным. Когда мой дядя был каганом, я был... тегин... Тенгри благословил нас. | | I was eight years old. My uncle succeeded to the throne then. My uncle, the kagan, organized and nourished Turkish people anew. He made poor people rich and few people numerous. When my uncle was a kagan I was …tegin… Tengri blessed us. | | 15 | | | törüt: yegirmi: yašïmqa: Tarduš: budun: öze: šad olurtum: ečüm qaγan: birle: ilgerü: Yašïl ügüz: Šantuŋ: yazïqa tegi: süledimiz: qurïγaru: Temir: qapïγqa: tegi: süledimiz: Kögmen: аša: Qï/rqïz: jeriŋe: tegi: /süledimiz: /qamïγï: beš otuz: süledimiz: üč jegirmi: süŋüšdimiz: Еlligig: elsiretdimiz: qaγanlïγïγ: qaγansïratdïmïz: tizеligig:
| | төрт: жиырма (14): жасымға: Тардұш: бүтін (халық): үстіне: шад отырдым: атам қаған: бірлесе: ілгері: Йасыл өзен: Шантұң: жазыққа: тие: сүңгіледіміз: кері қарай: Темір: Қапығқа: тие: сүңгіледіміз: Көгмен: аса: Қырқыз: жеріне: тие: /сүңгіледіміз/ қамтылғаны: бес отыз (25): сүңгіледіміз: үш жиырма: сүңгілестіміз: Елдікті: елсіреттіміз: қағандықты: қағансыраттымыз: тізелікті:
| | Когда мне было четырнадцать, стал шадом над народом Тардуш. Вместе с моим дядей, каганом, мы продолжали сражения в восточном направлении до Яшиль (Хуанхе) реки вплоть до Шантунской равнины, на западе до Железных ворот. Мы продолжали сражения до земли Киргизов, перейдя через Когменские (горы). Мы вышли в поход двадцать пять раз, в них мы сражались тринадцать раз. Мы взяли царство тех, кто имел царство, и мы захватили каганов тех, кто имел кагана. Мы заставили колени имеющих | | When I was fourteen I became a šad over Tardush people. Together with my uncle, the kagan, we went on campaigns eastwards up to Green River (= Yellow River) and Shantung plain, and we went on campaigns westwards up to the Iron Gate, We went on campaigns up to the land of Kirgiz beyond the Kogmen (mountains). We went on campaigns twenty-five times in all and we fought thirteen times. We took the realm of those who had a realm, and we captured the kagan of those who had a kagan. We made | | 20 | | | barïγma: bardïγ: bardïq: jerde: edgüg:ol erinč: qanïŋ: ügüzče: jügürti: söŋüküg: taγča: yatdï: beglik: urï oγulïŋ: qul qïltïγ: silik qïz oγulïŋ: küŋ qïltïγ: ol bilmedük üčün: yablaqïŋïn: üčün: ečüm qaγan: uča bardï: bašlayu: Qïrqïz qaγanïγ:(balbal: tikdim: )Türük: budunïγ: atï küsü: yoq bolmazun: tijin: aqaŋïm qaγanïγ:
| | барғанынша: бардық: барған: жерде: игіні: ол еді екен: қанын:өзенше: жүгірді (ақты): сүйегін: тауша: жатты: бектік: ұрық ұлың: құл болды: сұлу қыз ұлың: күң болды: ол білмедік үшін: жабайылығын (жамандығын): үшін: атам қаған: ұша барды: бастай: Қырғыз қағанды: (балбал:тікдім:) Түрік: бүтін (халық)ты: аты көсегесі: жоқ болмасын: дейін: әкем: қағанды:
| | ушли. Там, куда вы ушли, ваша (единственная) прибыль была следующим: ваша кровь бежала текла рекой, и ваши кости были навалены как гора; ваши сыновья, достойные стать беками стали рабами, и ваши дочери, благородные красавицы стали служанками. Из-за вашего непонимания и из-за вашей вредности, мой дядя, каган улетел (умер). Первым я установил балбалы (для него), начиная с Киргиз каганских балбалов. Тенгри, который избрал моего отца, кагана, | | In places you went away, your (only) profit was the following: your blood ran like a river, and your bones were heaped up like a mountain; your sons worthy of becoming lords became slaves, and your daughters worthy of becoming ladies became servants. Because of your unawareness and because of your mischievousness, my uncle, the kagan, met his death. First I erected balbals (for him) beginning from Kirgiz kagan's. Tengri, which had raised my father, the kagan, | |
| 9 | | | qaγan: ečim qaγan: olurtïqunta: törüt: buluŋdaqï: budunïγ: bunča: itmis: bunča: yaratmïš: Teŋiri: yarïlqaduq: üčün: özüm: qaγan: olurtuqïma: törüt: buluŋdaqï: itdim: yaratdïm: ...qïltïm: men: Türügeš: qaγanqa: qïzïmïn: bertim: erteŋü: uluγ: törün: alï bertim: Türü...
| | қаған: әкем қаған: отырғанында: төрт: бұрыштағы: бүтін (халық)ды: бұнша: еттім: бұнша: жараттым: Тәңірі: жарылқадық: үшін: өзім: қаған: отырғанымда: төрт: бұрыштағы: еттім: жараттым:... қылдым: мен: Түргеш: қағанға: қызымды: бердім: ертіп: ұлық: төрелігін: алып бердім. Түрік...
| | Когда правил мой отец мы покорили народы на всех четырех сторонах мира, сделали их многочисленными. С благословения Тенгри, когда я сам стал каганом, покорил народы на всех четырех сторонах еще больше, сделал их многочисленными, установил закон и власть. Тюркский ... | | When my father ruled we conquered the people in all four parts of the world, made them numerous. With Tengri’s bless, when I became the kagan I conquered more people in all four parts of the world, made the more numerous, established law and power. Turkic… |
| |
|
|
|
|
|
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы
"Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды.
Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.
|
|
