қазрусeng
:
:
 
Көне түрiк тiлiнде:

Көне түрiк тiлiнде іздеу көне түрiк әліппесімен жасалады. Қажетті сөзді теріп болғасын Тап дегенді басыңыз.

Іздеу жүргізілген соң, табылған мәтінге қатысты ескерткіштің аты, мәтіннің сол сөз табылған жолы шығады. Егер ескерткіш атын бассаңыз, сол ескеткіш туралы толық мағлұмат аласыз. Іздеу бетіне қайтып келу үшін терезенің ең жоғарғы немесе ең төменгі сол бұрышында тұрған белгілерді пайдаланыңыз.
Ескерту: Internet Explorer броузерінен басқаны қолданушы Түрік бітік шрифтін орнатып алуы керек. Көмек бетінде қалай орнату керегін оқып алуға болады.

Таңбаны пернетақтадан тергенде, латын әріптерімен төменде көрсетілген сәйкестікті пайдаланыңыз.
B C D F G J K L N O
Q R S T U V W X Y a
b c d g i j k l m n
p q r s t u w x y z
Iздеген сөз 6 жерде кездесті
23
ökün: körügüŋin : üčün: igidmiš: bilge: qaγaŋïn: ermiš barmïš: edgü Еliŋ : kentü :yaŋïltïγ : yablaq : kegürteg : yarаqlïγ : qantan : kelіp : yaňaеltedi : süŋgülüg: qandan: kelіp: süre еltedi: Ïduq Ötüken: /jer…..budun: bardïq: ilgerü: barïγma /
өкін: көрінгенін(бағынған): үшін: білікті: қағанын: еді барды: игі Елің: өзі: жаңылды: жабайы (жаман): кекірттенді: жарақты: қайдан: келіп: жая ертеді:сүңгілі: қайдан: келіп: сүргілей ертеді: Ұйық Өтүкен: /... бүтін (халық): бардық: ілгері: барғанша:/
Раскайся, о том, что подчинялся всякому. Был мудрый каган. Народ сам заблуждался, был упрям. Откуда пришли вооруженные (люди) и разделили вас? Откуда пришли копьеносцы и увлекли вас? Это вы, люди священной Отюкэнской горы, ушли сами.
Because of your unruliness, you yourselves betrayed your wise kagan, who had (always) supported you. And you yourselves betrayed your good realm, which was free and independent. And you (yourselves) caused discord. Where did the armed (people) come from and dispersed you? Where did the lancer come from and carried you away? You, people of sacred Otukan mountains, it was you, who went away.
9
üčün: іgіdmiš: qaγanŋïn: sabïn: almatïn: Jer Sayu: bardïq: qop anta: alqïntïγ: arïltïγ: anta qalmïšï: Jer: Sayu qop: turu: ölü: yorïyor erteg: Teŋіri: yarïlqadïqïn: üčün: özüm: qutum: bar üčün: qaγan: olurtum: qaγan: olurup:
үшін: игі еткен: қағанның: сөз сабын: алмадың: Жер-Сайұға: бардық: көп сонда: алқындық: арыдық: сонда: қалғаны: Жер-Сайұға көп: тұра: өлі: жорыта еттік: Тәнірі: жарылқадығын: үшін: өзім: құтым: бар үшін: қаған: отырдым: қаған: отырып:
и не повиновения вашему кагану, который кормил вас, вы все разбежались. Мы (тюрки) ослабли. Кто выжил, тот был крайне истощен. Но Тенгри был благосклонен, и я вступил на престол. Наследую трон,
you didn't listen to the words of your kagan, who had nourished you. You went away in all directions. You completely tired and become weak. Those who survived where utterly exhausted. But Tengri was gracious, and since I was granted with fortune, I succeeded to the throne. Having succeeded to the throne,
12
Tabγač: qaγanïŋ: ičreki: bedizčig: ïtï: aŋar adïnčïγ: barïq: yaraturtïm: ičin: tïšïn: adïnčïγ: bediz: urturtïm: taš toqïtdïm: köŋilteki: sabïmïn: /ul tašqa urturtïm: on oq: oγulïŋa: /аt atïŋa: tegi: körü: biliŋ: beŋgü taš: toqïtdïm:
Табғач-қытай: қағанның: ішкі: бәдізшіcі: «ытып» қатысты: оларға: ажарлы барық: жараттырдым: ішіне: тысына: ажарлы: бәдіз: ұрғыздым: тас тоқытдым: көңілдегі сап-сөзімді: / ол тасқа ұрғыздым: Он оқ ұлыңа:/ ат аттарыңа: тие: көр(іп): білің(дер). мәңгі тас: тоқытдым:
Дворцовые мастера китайского императора приняли участие. Я заставил их строить мавзолей. Они украсили внутреннюю и внешнюю сторону замечательными картинами и скульптурами. Они высекли все мои слова на камнях. Читайте это письмо и получите урок, все вы от моих потомков Десяти Стрел до рабов. Памятник
The court painters of the Chinese emperor took part. I got them to build an extraordinary mausoleum. They decorated the inside and outside with wonderful paintings and sculptures. They inscribed all my word on the stone, I had all the words in my mind recorded. See these inscriptions and get lessons, all of you from my On-Ok descendants to slaves. I had the memorial stone inscribed.
19
Türük: budun: Еliniŋ: törügün: kim: artatï: udаčï erti: Türük: budun: ertіz: ökün: körügüŋin: üčün: igidmiš: qaγaŋïn: ermiš: barmïš: edgü Еliŋе: kentü yaŋïltïγ: yablaq: kegürteg: yarаqlïγ: qantan: kelіp: yayaеltedi: süŋgülüg: qandan: kelіp: süre еltedi: /Ïd/uq Ö/tüken: / Jïš budun: bardïq: ilgerü: (barïγma ) bardïγ: qurïγaru:
Түрік: бүтін (халық): Елін: төрелігін: кім: артқызады: күшейтеді: Түрік: бүтін (халық): едіміз: өкін: көрінгенін(бағынған): үшін: игілік екен: қағанын: еді: барды: игі Еліңе: өзі жаңылды: жабайы (жаман): кекірттенді: жарақты: қайдан: келіп: жаяу ертеді: сүңгілі: қайдан: келіп: сүргілей ертеді: Ұйық Өтүкен: Йыш бүтін (халық): бардық: ілгері: барғанынша: бардық: кері қарай:
кто же будет укреплять и усилит Тюркское государство и власть? /Тюрки были целостным народом…/ О, Тюркский народ, покайтесь! Вы стали непокорны и предали вашего мудрого кагана, кто (всегда) поддерживал вас, и вы предавали ваше царство, которое было свободно и независимо, и вы сами вызвали разногласие. Откуда пришли вооруженные (люди) и разделили вас? Откуда пришли копьеносцы и увлекли вас? Это вы, люди священной Отюкенской горы, ушли сами. Те, кто из вас хотел идти на восток, ушли; и те, кто хотел идти на запад,
what could destroy your state and power? О Turkish people, regret and repent! Because of your unruliness, you yourselves betrayed your wise kagan, who had (always) supported you. And you yourselves betrayed your good realm, which was free and independent. And you (yourselves) caused discord. Where did the armed (people) come from and dispersed you? Where did the lancer come from and carried you away? You, people of sacred Otukan mountains, it was you, who went away. Those (of you), who meant to go to east went to east, and those (of you), who meant to go to west went to west.
6
bilmez: kiši: ol sabïγ: alïp: yaγïru: barïp: üküš kiši: ölteg: оl jergerü: barsar: Türük: budun: öltečisеn: Ötüken: jer: olurup: аrqïš: tirkiš: ïsar: neŋ buŋïγ yoq: Ötüken: Yïš: olursar: beŋgü: el tuta: olurtačïsïn: Türük: budun: toq аrïqqasïn: аčsïq: tosïq ümüzsen: bіr: tоdsar: аčsïq: ümüzsen: antaγïŋïn: üčün: іgіdmiš: qaγanŋïn:
білмес: кісі: ол сап сөзді: алып: жақындап: барып: күллі кісі: өлдік: ол жерге қарай: барса: Түрік: бүтін (халық): өлерсің: Өтүкен: жер(інде): отырып: арқыш (керуен): тіркес: ірісең: не мұңын жоқ: Өтүкен: Йыш: отырса: мәңгі: Ел: тұта: отырушы едің: Түрік: бүтін (халық): тоқ таза болыпсың: аштық: тоқтық(ты): ойланбассың: бір: тойса: аштық(ты): ойланбассың: соншалықтығын: үшін: игі еткен: қағанның:
Неблагоразумные люди следовали за этим словами, приблизились, и все умерли. Если вы пойдете к тем местам, О тюркский народ, то вы умрете! Если вы останетесь на земле Отюкен, и пошлете караваны оттуда, то у вас не будет никаких неприятностей. Если вы останетесь в горах Отюкен, то вы будете жить, навсегда управляя другими странами! О тюркский народ, вы такие сытные. Вы не думаете о голоде и изобилии. Один раз насытившись вы никогда не думаете, что можете быть и голодными. Из-за вашего легкомыслия, и не повиновения вашему кагану,
Ignorant people followed these words, came near and all died. If you go to those places, oh, Turkic people, you would die! If you stay in Otuken land, and send caravans from there, you will not have any troubles. If you stay in Otuken mountains you will live, ruling other nations forever! Oh, Turkic people, you are so full. You do not think of hunger and abundance. Having been full once you never think of being hungry. Because of your frivolity and your disobedience to your kagan,
13
...ma: egidiŋ: emgetimiŋ: tolγatmaŋ: olurtum: Türük: begler: Türük: budunum: ...bertim: ...tašïγ...qazγanmïš: aγïman: bu qaγanïŋda: beglerig...Türük...
..игі ет: бейнетленбе: толғатланба: отырдым: Түрік: бектер: Түрік бүті(халқым): ... ...бердім: ... тасты....қаз тұрғызып иеленіп: байлық: бұ қағанында: бектерін...Түрік...
... благослови. Без страданий и печали сидели Тюркские беки, Тюркский народ ... я отдал ... властвовали и разбогатели. И каганы, и беки ...
…bless. Turkic beks, Turkic people were without sufferings and grieves… I gave … ruled and became rich. Kagans and beks …
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.