қазрусeng
:
:
 
Көне түрiк тiлiнде:

Көне түрiк тiлiнде іздеу көне түрiк әліппесімен жасалады. Қажетті сөзді теріп болғасын Тап дегенді басыңыз.

Іздеу жүргізілген соң, табылған мәтінге қатысты ескерткіштің аты, мәтіннің сол сөз табылған жолы шығады. Егер ескерткіш атын бассаңыз, сол ескеткіш туралы толық мағлұмат аласыз. Іздеу бетіне қайтып келу үшін терезенің ең жоғарғы немесе ең төменгі сол бұрышында тұрған белгілерді пайдаланыңыз.
Ескерту: Internet Explorer броузерінен басқаны қолданушы Түрік бітік шрифтін орнатып алуы керек. Көмек бетінде қалай орнату керегін оқып алуға болады.

Таңбаны пернетақтадан тергенде, латын әріптерімен төменде көрсетілген сәйкестікті пайдаланыңыз.
B C D F G J K L N O
Q R S T U V W X Y a
b c d g i j k l m n
p q r s t u w x y z
Iздеген сөз 9 жерде кездесті
35
jašïŋa: Qïrγïz tapa: süledimiz: süŋüкü: batamï: qaraγ: sükіn: Kögmen: jïšïγ: toγa: yorïp: Qïrγïz: budunïγ: uda: basdïmïz: qaγanïn: birle: Suŋa jïšda: süŋüšdümüz: Kültegin Bayïrqun /аq adγïrïγ:/
жасында: Қырғыз таман: сүңгіледіміз: сүңгі: батар: қарды: сөгіп: Көгмен: Йышды: доғалай: жортып: Қырғыз: бүтін (халық)ды: қуа: бастық: қағанын: бірге: Сұңа Йышда: сүңгілестіміз: Күлтегін Байырқұдың: /ақ айғырын:/
… лет, мы продолжали поход против Киргизов. Пройдя через глубокий с копье снег мы прошли вокруг гор Когмен преследовали и напали на Киргизов. Мы сражались с их каганом на горах Сунга. Культегин сел верхом на белого жеребца Байырку
... year old. We went on a campaign against Kirgiz. Dissecting lance-deep snow we marched around the Kogman mountains and fell upon Kirgiz people. We fought with their kagan at the Soŋa mountains. Kultegin mounted Bayirqu's (white stallion)
37
toγa: Ertis ügüzüg: keče: yorïdïmïz: Türgeš: budunïγ: uda:basdïmïz: Türgeš: qaγan: süsi: Bolčuda: otča: borča: keltі: süŋüšdümüz: Kültegin: bašγu boz at: binip tegdi: bašγu boz at: k...
доғалай: Ертіс өзенді: кеше: жорттымыз: Түргеш: бүтін (халық)ды: өкшелей: басдымыз: Түргеш: қаған: сүңгісі: Болчұда: отша: борша: келді: сүңгілестіміз: Күлтегін: басқы боз ат: мініп тиді: басқы боз ат: ...
Переправляясь через реку Иртыш. Мы напали на народ Тюргеш и завоевали их. Войско Тюргешского кагана собравшись, выступило (против нас) на земле Болчу. Мы сразились с ними. Культегин сел на белого коня Башгу и бросился в атаку. Белый конь Башгу …
crossing over the Irtish river. We fell upon Turgesh people and conquered them. A lot of army of the Turgesh kagan came clustered (against us) at Bolču land. We fought with them. Kultegin mounted Bašγu's white horse and attacked. The Bašγu's white horse ...
27
qarïγ: süküpen: Kögmen: Jïšïγ: toγa: yorïp: Qïrγïz: budunïγ: uda: basdïm: qaγanïn: birle: Suŋa jïšda: süŋüšdüm: qaγanïn: öltürtim: Elin: anta altïm: ol jïlqa: Türügeš: tapa: Altun Jïšïγ: aša: Ertis: ügüzüg: keče: yoru/dum: Türügeš: budunïγ:/ uda: basdïm: Türügeš: qaγan: süsi: otča borča: kelti:
қарды: сөгіп: Көгмен: Йышды: доғалай: жорып: Қырғыз: бүтін (халық)ты: ұтқылай (қуып): бастым: қағанын: бірлесе: Сұңға Йышда: сүңгілесдім: қағанын: өлтірдім.Елін: сонда алдым: ол жылғы: Түргеш: таман: Алтын Йышды: аса: Ертіс: өзенді: кеше: жорттым: Түргеш: бүтін (халық)ты: ұтқылай (қуып): басдым: Түргеш: қаған: сүңгісі: отша боранша: келді:
снег мы прошли вокруг гор Когмен и напали на Киргизов. Мы боролись с их каганом на горе Сунга. Я убил их кагана, захватил их страну. Я отправился в поход в сторону Тургеша, пройдя через Золотые горы, переправляясь через реку Иртыш. Я захватил Тургешский народ, преследуя их. Войско Тургешского кагана сопротивлялось как огонь.
snow we went round the Kegmen mountains and attacked the Kyrkyz. We fought in the Sungamountains with their kagan. I subdued them then. I went on campaign towards Turgesh, going through the Gold mountains, crossing the Irtysh river. I took the Turgesh people. The army of Turgesh kagan fought like fire.
28
Bolčuda: süŋüšdümiz: qaγanïn: yabγusïn: šadïn: anta ölürtim: elin: anta altïm: otuz yašïma: Besbalïq: tapa: süledim: аltï yolï süŋüšdüm:... süsin:qop: ölürtim: anta: ičreki ne: kišitin:... k: yoq boltačï: erti: ...kiši...: uqγalï: kelti: basdïm: Besbalïq: anï üčün: ozdï: otuz artuqï:
Болчұда: сүңгілесдіміз: қағанның:йабғұсын: шадын: сонда өлтірдім: елін: сонда алдым: отыз жасыма: Бесбалық: таман: сүңгіледім: алты жолы сүңгілесдім:...сүңгісін: көп: өлтірдім: сонда: ішкі не: кісіден:... жоқ боладысы: еді:.кісі...ұққалы келді: басдым: Бесбалық: сол үшін: озды (ұтты): отыз артық:
Сражались в Болчу. Я убил их кагана, йабгу и шадов тогда. Захватил их народ. Когда мне было тридцать, пошел войной на Бешбалык. Было всего шесть сражений... Убил многих воинов... Тогда из города ... пришел человек ... Я захватил Бешбалык поэтому. Когда мне было тридцать
Fought in Bolchu. I killed then their kagan, yabgu and shads. Conquered their nation. When I was thirty went with war to Beshbalyk. There were only six battles. We killed a lot of their warrious. A man came from the city then. That is why I captured Beshbalyk. When I was thirty one,
30
кöni: tegdük: üčün: yaγï boltï: bir jïlqa: törüt: yolï: süŋüšdüm:eŋ ilki: Toγu Balïqda: süŋüšdüm: Toγula: ügüzüg: jüzti: kečip: sü kelti: ekinti: Antarγuda: süŋüšdüm: süsi: sančdïm: ...üčünči: ... süŋüšdüm: Türük: budun: Аdaq Qamïšdï: yablaq:
нақты: тигендері: үшін: жау болды: бір жылға: төрт: жолы: сүңгілесдім: ең ілкі: Тоғұ Балықда: сүңгілесдім: Тоғұла: өзенді: жүзді: кешіп: сүңгі келді: екінті: Антарғұда: сүңгілесдім: сүңгісін: шанышдым: үшінші: ... сүңгілесдім: Түрік: бүтін (халық): aдақ Қамышда: жабыраңқы (жаман):
они восстали против нас. за год мы сражались четыре раза. Сначала мы сражались в городе Тогу. Переправившись через реку Тогула, наступили войска. Во второй раз, я сражался в Антаргу. Сразил их войско. Третий раз сражался... Тюркский народ испортился в Адак Камыше,
They rose against us. We fought four times a year. First we fought in town Togu. Having crossed the Togula river the army attacked. The second time I fought in Antargu. Bit their army. And fought the third time. In Adak Kamysh the Turkic people had deteriorated.
34
ebin: barïqïn: buzdïm: Oγuz budun: Toγuz Tatar: birle: tirilip: kelti: Aγuda: eki uluγ: süŋüšdüm: süsin: buzdïm: Elin: anta altïm: anča qazγanïp: ...: /Teŋiri/yarïlqaduq: üčün: /men/otuz artuqï: üč yašïma: ...yoq erti: ödseg: ütüleg: küč:
үйін: барықын: бұздым: Оғыз бүтін (халық): Тоғыз Татар: бірлесе: теріліп: келді: Ағұда: екі ұлық: сүңгілестім: сүңгісін: бұздым: Елін: сонда алдым: Сонша қаз тұрғызып (иемденіп): ... Тәңірі жарылқадық: үшін: мен отыз артық: үш жасыма: ... жоқ еді: өтерлік: ...күш:
разрушил их дома и строения. Огузский народ в союзе с Девятью Татарами напали на нас. Я сражался с ними в Агуда два раза. Поразил их войско. Захватил их страну. Установил там (свое) правление... С благословения Тенгри, в тридцать три года ... не был....
Destroyed their houses and buildings. Oguz people in alliance with Nine Tatars attacked us. I fought with them in Aguda two times. Won their army. Captured their country. Established there my institution. With Tengri’s bless, in thirty three years old… I was not…
1
At ïzïm ïr а er atïm Udun a esiz e
... ер атым Ұдұн иесіз
… Мое геройское имя Удун, оставшийся без хозяина
...my heroic name Udun...
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.