Iздеген сөз  25 жерде кездесті |
|---|
|
| 1 | |
| Teŋiride: bolmuš: El Etmiš Bilge: qaγan: El bilge: qatun: qaγan atïγ qatun atïγ atanïp: Őtüken kedïn učinta: Tez bašinta: örügün ......[čit] anta jaratïtdïm: barš yïlqa yïlan yïlqa: eki yïl |
| Тәңіріде: болған: Ел Етміш Білге: қаған: Ел Білге: қатұн: Қаған: атын: Қатұн: атын атанып: Өтүкен кейінгі (батыс) ұшында: Тез басында: орданы......(чыт құрылыс) сонда жараттырдым: барыс жылғы жылан жылғы: екі жыл |
| Тенгри-подобный Эль Етмиш Бильге каган называясь именем Эль Бильге катун Каган поставил орду и велел построить чыт (каменное сооружение) на западе за Отюкеном у истоков Тез в течение двух лет в год Барса и Змеи |
| 6 | |
| Teŋiride: bolmuš: El Etmiš Bilge: aqanïm: ičreki: buduni: altmïs Bujruq BašïÏnanču Bujruq Toquz: bolmï Bilge: Taj Seŋün...tu...bes jüz bašï Kül Oŋï: Őz ïnanču: bes jüz: bašï Uluγ Őz ïnanču |
| Тәңірде: болған: Ел Етміш Білге әкем: Ішкі: бүтін (халық)ты: алтпыс Бұйрық басы Ынанчұ Баға тархан Ұлық Бұйрық Тоғыз: болған: Білге: Тай Сеңгүн... тұ...Бес жүз басы Күн Оңғы: Өз Ынанчұ: бес жүз: басы: Ұлық Өз Ынанчұ |
| Тенгри-подобный отец мой Иль Етмиш Бильге приказал главе Буюрук Инанчу Бага Тархан, Улык Буюрук Тогуз, Бильге Тай Сенгун … … глава пяти сотника Кун Онгы, Оз Инанчу, глава пяти сотника Улык Оз Инанчу |
| 10 | |
| Teŋirim qanïm: ......qan atlïγ Čiqsi aqunču: Alip:bilge...qan...Oγuz budun altï jüz Söŋüt bir tümen budun qazγantï |
| Тәңірім әкем:......қан атты Чіксі ақұншы: Алып Білге...қан...Оғыз бүтін (халық)Алты жүз Сөңгүт Бір түмен бүтін (халық)қазтұрғызды (иеленді) |
| Отец мой Тенгри ……. Чикси …. Могучий Бильге …кан… шесть сот Сонгут тумен правили народом Огуз |
| 12 | |
| Teŋiri aqanïm: oγulï...Bilge...lïγï......isig y...buyruq Azsï Tay Seŋün budunï: Toŋra bujruq...bašï: Uč Qarlug bunča: budun: Yabγu: budunï |
| Тәңірім әкем: ұлы... Білге..тасы...ісін...бұйрық Азсып Тай Сеңгүн бүтін(халық)ы: Тоңыра бұйрық...басы: Үш Қарлық бұнша: бүтін (халық): Йабғұ: бүтін(халық)ы: |
| Тенгри(-подобный) отец мой великий … Бильге … дело … буюрук из народа Аз Тай Сенгун Тонра буюрук … правил народом Уч Карлук … народом Йабгу |
| 14 | |
| ...anta tegdi: bunï yaratγma...Qutiuγ Tarqan...budunïγ atïn: yoiïn: yaγïma: Aium Čisi eki: ya...Qutiuγ: Bilge: Seŋün Uršu Qutluγ: Targan Seŋün: ol eki jorï
|
| ...сонда тиді: бұны жаратқаныма...Құтлық Тархан... бүтін(халық)ты атын: жолын: жауымда: Алұм: Чісі екі:йа... Құтлық Білге:Сеңгүн Ұршы Құтлық: Тархан Сеңгүн: ол екі жорық |
| … тогда напали. Использовал это … Кутлук Тархан … народ у врага … Кутлук Бильге, Сенгун Уршы Кутлук, Тархан Сенгун два раза отправлялись в поход |
| 15 | |
| ...yarïlqadï: Bayïrqu: Tarduš: Bilge Targan...Qutluγ Jaγmač: Tabγač: Šoγdaq bašï: Bilge Seŋün Ozul Šenirken |
| ...жарылқады: Байырқұ: Тардұш: Білге Тархан:...Құтлық: Йағмач: Табғач: Соғдақ басы: Білге Сеңгүн Озұл Шеңіркен |
| … благодетельствовал. Байырку Традуш Бильге Тархан …. Кутлук Йагмач Табгач, правитель Согдийцев Бильге Сенгун Озул Шениркен |
| 30 | |
| atadïTeŋiride: bolmuš: El Etmiš: Bilge qayan: atadï El bilge qatun: atadï: qaγan: atanïp: qatun atanïp: Őtüken: ortušunta: kedinin örügin: bunta: etdim |
| атады Тәңірде: болған: Ел Етміш: Білге қаған: атады: Ел Білге қатұн: атады: қаған: атанып: қатұн атанып: Өтүкен: ортасында: кейінгінің ордасын: бұнда еттім (жасаттым): |
| Созданный Тенгри Иль Етмиш Бильге был назван каганом. Иль Бильге была названа катун. Имея высшие звания кагана, катун в центре Отюкен создал орду для потомков. |
|
| 4 | |
| Qapaγan: Elteris qaγan: eliŋe: qïlïntïm[110] : Еl Etmis: yabγu[111] : oγulï: Isbara: Tamγan Čur: Yoγa: inisin: Bilge: Isbara: Tamγan: Tarqan: yumγïlïγ: bes: jetmis: еčim: Аtačïm:
|
| Қапаған (Қабаған): Елтерiс қаған: Елiне: қызмет еттiм: Ел Етмiш: Йабғұ: ұлы: Ысбара: Тамған Чұр: Йоға: iнiсi: Бiлге: Ысбара: Тамған:Тархан: жұмылған/жиналған/: бес: жетпiс [ке] (65): атам: Атачым:...
|
| (Я – ) служил стране Капаган Ильтерис кагана. Бильге Есбара Тамган Тархан, сын Иль Етмиш Йабгу, младший брат Есбара Тамган Чор Йога, собрал шестьдесят пять поколений предок мой... |
| (I -) served Kapagan Elteris kagan’s country. Bilge Esbar Tamgan Tarkhan the son of El Etmish Yabgu, Esbar Tamgan Chor Yoga’s younger brother sixty five generation of ancestors. |
| 10 | |
| kelür ertimez: ekin ara: at eg yaγï: bolmus: tegim ečimin: tejin: saqïntïm: Teŋіri: bilge: qaγanqa: saqïnu: іsig: küčüg: bersegim: bar ermes erinč: tegi edükün: üčün: ...yaγïdïm: beke: tegi edikim: uruš: qïlïp:
|
| келер емес: екiнiң ара(сы): ат көлiктi жау: болды: тегiм атамның: деп: сақтандым (есейдiм): Тәңірi: Бiлге: қағанға: сақтап: iсiн: күшiн: берсем: бар: болайын дептi: тигенi: үшiн: ...жауладым: берiк: тигенiм: ұрыс: қылып:
|
| … между ними была вражда. Я шел по стопам своих предков. Я подумал, «если я буду служить Тенгри Бильге кагану, то буду жить!». За то, что они напали, ... я объявил им войну и пошел войной на них. |
| … there was hostility among them. I followed in my ancesotrs’ footsteps. I thought, “if I serve Tengri Bilge kagan, I will live!”. I declared war them and attacked them in war because they attacked us. |
| 13 | |
| Аtačïmqa: bitig: tašïγ: /Bitigledim qïldïm/: bеŋigü: qaγanïm: Atačïm: bilge: Atačïm: ülü: yïlqa: bilge: uluγ alp er: edgü qan[115] : atačïm: ölti:
|
| Атачымға: бiтiг: тасын: [Бiтiг/ле/дiм(жаздым)]: мәңгi(лiк): [қағаны]м: Атачым:
Бiлге: Атачым: ұлу: жылғы: бiлге(бiлiктi): ұлық алып ер: игi хан: Атачым: өлдi:
|
| В честь отца нашего воздвигли вечный камень и написали: Отец наш Бильге – великий воин, знатный хан, Отец мой в год Дракона умер. |
| To the honor of our father we erected an eternal stone and wrote: Our father Bilge – a great soldier, died in the Dragon year. |
|
| 10 | |
| Türük: Teŋrisi: Türük: ÏduqJeri: subï: ančatemiserinč: :Türük: budun: yoq: bolmazun: tejin: budun: bolčun: tejin: аqanïm: Elterisqaγanïγ: ögüm: Elbilgeqatunïγ: Teŋіri: töpesinte: tutup: jügürü: kötürtü erinč: aqanïm qaγan: jeti jegirmi: erin: tašqïmïs (tašra: yoruyor: tejin: üküеsidіp: balïqdaqï: taγïqmïs: taγdaqï:)
|
| Түрік: Тәңірісі: Түрік: Ұйық Жері: Суы: сонша деген екен: Түрік: бүтін (халық): жоқ: болмасын: дейін: бүтін (халық): болсын: дейін: Әкем: Елтеріс қағанды: Шешем-Өгейім: Елбілге қатұнды: Тәңірі: төбесінде: тұтып: жоғары: көтерді екен: ағам қаған: жеті: жиырма: ерін: тасалады: ( тасалай: жортты: дейін: күллісі естіп: балық(қала)дағы: таулады: таудағы: )
|
| Тенгри Тюрков, Тюрков священная Земля и вода сказали: "дабы не исчезли Тюркский народ, дабы вновь стали страной". Они оказали почет моему отцу, Ильтерис кагану и моей матери («мачехе») Ильбильге катун, превозносили их. Мой отец, каган, собрал семнадцать доблестных героев. Услышав, что те отправились в поход, кто был в городах вышли на поле, кто был в горах, спустились |
| Tengri of Turks, Turks sacred Earth and water told: “let the Turkic people not degenerate, let them be the state again”. They mounted my father, El-Teris kagan, and my mother El-Bilge katun to the throne to be above them. My father, kagan, gathered seventeen brave beks (lords). Having heard that they went on campaign, those, who were in towns went out to the field, those, who were in mountains, went down |
|
| 5 | |
| uduzgïma: uluγï: šad ertim: yagïl tedi: yagïmsï ben ertim: Bilge Tuňuquq: qaganïm uqïsayïn tedim: saqïntïm: toruq buqalï: semiz buqalï: ïraqda:
|
| артымнан ерткен: ұлығы: шад едiм: жиыл дедi: жиюшысы мен едiм: Бiлге Тұнық-ұқ: қағаным(а) ұқтырайын дедiм: сақтандым (ойландым): тұралау бұқалы: семiз бұқалы: ұзақ-жырақта:
|
| заставил (по)следовать за ним – был я - "шад", старший из них. Он сказал: "Собери!". Я был тем, кто собрал! Я, Мудрый Тоньюкук, хотел объяснить своему кагану и подумал: различает ли (будущий хан) вообще (букв. вдали), разницу между тощими и жирными быками?» Я долго думал: «Тощему быку не соперничать с |
| Made follow him – was I – “shad”, the eldest among them. He said: “Gather!”. It was I who gathered! I, wise Tonyukuk, wanted to explain my kagan and thought: whether (the future kagan) distinguishes the difference between greasy and gaunt bulls?” I thought long: “A gaunt bull can not contest with |
|
| 7 | |
| ...γanïŋa el/iŋe/ ......bilgesin üčün: alpïn: erdemin /üčün qazγantï qa/... el...č..
|
| ...қағанына еліне: ... біліктілігі үшін:алыбы: ердені: /үшін қаз тұрғызды /...ел...ч... |
| ... кагану, стране ... В силу его ума и великой мощи, он властвовал над страной ... |
| …to kagan, to the country… due to his intelligence and great power, he ruled the country… |
| 8 | |
| ...Ïšbara Bilge Küli Čur: kiši ....in
|
| ...Ысбара Білге Күлі Чұр: кісі:... |
| ...Есбара Бильге Кули Чур: человек ... |
| …Ysbara Bilge Kuli – Chur:… |
|
| 5 | |
| ...a: tükedi: Qïtaň: Tatabï: .../tegi/: süŋüšdükde: bes süŋüš: süŋüšdükde: Küli Čur anča: bilgesi: čabïsï: erti: alïpï bökesi: erti:
|
| ...а: түгеді: Қытаң: Татабы:.../тие/: сүңгілескенде: бес сүңгілес: сүңгілескенде: Күлі Чұр: сонша: біліктісі: сөз саптауышысы:еді: алыбы бүгесі: еді:
|
| ... При пяти сражениях с Киданями и Татабами Кули Чур был самым мудрым оратором, самым великим полководцем. |
| … in five battles with Kitans and Tatabs Kuli – Chur was the wisest speaker, the greatest commander. |
| 10 | |
| .../erin/: sančγalï: süledi: süŋüšip: süsin: sančdï: elin altï: oγulïn: kisisin: bulandï: ..γ...a: Išbara: Bilge Küli Čur:
|
| .../ерін/: шанышғалы: сүңгіледі: сүңгілесіп: сүңгісін: шанышды: елін алды: ұлын: кісісін: бұлғанды: Есбара: Білге Күлі Чұр:
|
| ... сражался и поразил их войско. Завоевали их страну. Взяли в плен детей и жен. Есбара Бильге Кули Чур |
| …fought and bit their army. Conquered their country. Took children and wives to prison. Esbar Bilge Kuli - Chur |
| 12 | |
| ...qaγan: inisi: El Čur: tegin: kelip: ulayu: törüt tegin: kelip: Išbara: Bilge Küli Čurïγ: yoγlatï: bedizin: bedizti: olurtï:
|
| ...қаған: інісі:Ел Чұр: тегін: келіп: ұласу: төрт тегін:келіп: Есбара: Білге Күлі Чұрды: жоқтатты: бәдізін: бәдіздетті: орнатты:
|
| ... каган, младший брат Ель Чур тегин прибыл. Четыре знатных людей справили поминки Есбары Бильге Кули Чура. Установили поминальные памятники. |
| …kagan, younger brother El Chur came. Four noble people held Esbara Bilge Kuli Chur’s funeral ceremony. Funeral complex was built. |
|
| 1 | |
| / Teŋride bolmuš: El Et/miš: Bilge qaγan: b...// ......Töles ...
|
| Тәңірде болған: Ел Ет/міш: Білге қаған: б...//... Төлес... |
| Созданный Тенгри Иль Етмиш Бильге каган ... Тёлис ... |
| Tengri–born Eletmish Bilge kagan… Telis … |
|
| 2 | |
| Tun Bilge Qutluγ... |
| Тұн Білге Құтлық... |
| (Я – ) Тун Бильге (Мудрый) Кутлуг ... |
| (I am) Tun Bilge (Wise) Qutlug ... |
|
| 2 | |
| Töleš bilge Tutuq beg: altï jegirmi: yašda: almïš: qunčuyŋïz: bökmedi: beg ečim
|
| Төлес білге Тұтық бек:Aлты жиырма (16): жаста: алған:Ханшайымыңыз: бөгеле алмады:
бек үлкенім
|
| Мудрый Толес Тутук бек, ваша жена взятая (в жены) в шестнадцать лет не смогла остаться. Старший бек, |
| Lord Töleš the wise Tutuq, your wife married in your sixteen couldn't stay. The senior lord, |
| 4 | |
| Toγday: turñazï: artzun: qušladačï: bilge Tutuq: yoq: artzun: alïp kögšin: oluru qaltï
|
| Тоғдай: тырнаңыз: артсын:Құстаушы: Білге Тұтық: жоқ:артсын:Алып Көкшін: отыра қалды
|
| (Пусть) ваш журавль Тогдай множится! Мудрого птичника Тутука нет. (Пусть) множится! Могучий Кокчин (внезапно) сел. |
| (Let) your Toγday crane increase! There is no more poultry-man the wise Tutuq. Let increase! The great Kögšin sat down (suddenly). |
