Iздеген сөз  77 жерде кездесті |
|---|
|
| 5 | |
| bu: Tabγačda: yarïja: at eg[112] Oγuz: ara: jeti erin: yaγï: bolmuš: аqaŋïm[113] : Baγa: Teŋіriken: еjen: anta: yormuš: isig: küčüg: bermiš: ...
|
| бұ: Табғачда(н): арғы: ат көлiктi алыста Оғұз: арасы(нда): жетi (батыр) ердiң: жауы: болды: әкем: Баға: Тәңірiкен: Ейен: сонда: жорытты: iсiн: күшiн: бердi: екен...
|
| Далеко за Табгачами, куда добираться только верхом на лошади, среди Огузов жили враги семи героев. Мой отец Бага Тенгрикен Ейен выступил на них в поход. Не жалея сил ... |
| Oguzes lived far from Tabgaches. Our enemies were among them. My father Baga Tengriken Eyen set out a march to them. He did it unsparingly… |
| 10 | |
| kelür ertimez: ekin ara: at eg yaγï: bolmus: tegim ečimin: tejin: saqïntïm: Teŋіri: bilge: qaγanqa: saqïnu: іsig: küčüg: bersegim: bar ermes erinč: tegi edükün: üčün: ...yaγïdïm: beke: tegi edikim: uruš: qïlïp:
|
| келер емес: екiнiң ара(сы): ат көлiктi жау: болды: тегiм атамның: деп: сақтандым (есейдiм): Тәңірi: Бiлге: қағанға: сақтап: iсiн: күшiн: берсем: бар: болайын дептi: тигенi: үшiн: ...жауладым: берiк: тигенiм: ұрыс: қылып:
|
| … между ними была вражда. Я шел по стопам своих предков. Я подумал, «если я буду служить Тенгри Бильге кагану, то буду жить!». За то, что они напали, ... я объявил им войну и пошел войной на них. |
| … there was hostility among them. I followed in my ancesotrs’ footsteps. I thought, “if I serve Tengri Bilge kagan, I will live!”. I declared war them and attacked them in war because they attacked us. |
|
| 6 | |
| begleri: budunï: tüzsüz: üčün: Tabγačbudun: teblegin: körlüg: üčün: armaqčïsïn: üčün: inili: ečili: kеksürtükin: üčün: begli: budunlïγ: yoŋušurtuqïn: üčünTürük: budun: elledik: Еlin: ïčγanu: ïdmïs:
|
| бектері: бүтін (халық): түзусіз: үшін: Табғач бүтін (халық): тепкісін: көрген: үшін: арбалғандығы: үшін: інілі: әкелі: кектескені: үшін: бекті: бүтін (халық)ты: жоныстырдығы: үшін: Түрік: бүтін (халық): ел еткен: Елін: ішін бұзып: итермеледі:
|
| И беки, и простой народ были нечестные. Поддавшись китайцам, обманутые отцы и дети стали врагами. Беки и народ восстали друг против друга. Нарушилось единство Тюркского народа. |
| The lords and people went unfair. Since they give way to Chinese people, since they were defrauded by them, younger and elder brothers became revengeful and enemy to each other. Turkish people were exiled. |
| 12 | |
| yoruyor: tejin: ükü еsidіp: balïqdaqï: taγïqmïs: taγdaqï: inmis: tirilip: jetmis er bolmïs: Teŋіri: küč: bertük: üčün: аqanïm: qaγan: süsi: böri teg:ermis:
yaγïsï: qoň teg ermis: ilgerü: qurïγaru: sülep: tеrmis: qubartmïs: qamïγï:
|
| жорытты: дейін: күллісі естіп: балық(қала)дағы: таулады: таудағы: інді: тіріліп: жетпіс (батыр) ер болған: Тәңірі: күш: берген: үшін: әкем: қаған: сүңгісі(жауынгері): бөрі тек: екен: жауы: қой тек екен: ілгері: кері қарай: сүңгілеп: терген: құратқан: қамтылғаны:
|
| Услышав, что те отправились в поход, кто был в городах вышли на поле, кто был в горах, спустились и собрались вместе семьдесят храбрых воинов. По милости Тенгри, воины моего отца, кагана, были как волки, а их враги как овцы. Воевали то на восток, то на запад, |
| All having heard that they went off on campaigns, those who were in towns went off to fields, and those who were on mountains went down, gathered together seventy brave men. Tengri gave them power, my father's army was like wolves, their enemies were like sheep. Having gone on campaigns forward and backward, |
| 24 | |
| bardïγ: qurïγaru: barïγma: bardïγ: bardïq: jerde: edgüg: ol erinč: qanïŋ: subča: jügürti: söŋükün: taγča: yatаdï: beglik: urï oγulïŋ: qul boltï: silik qïz oγulïŋ: küŋ boltï: bilmedük üčün: yablaqïŋïn: üčün: ečüm qaγan: uča bardï:
|
| бардық: кері қарай: барғанынша: бардық: барған: жерде: игіні: ол еді екен: қанын: суша: жүгіртті: сүйегін: тауша: жатты: бектік: ұрық ұлың: құл болды: сұлу қыз ұлың: күң болды: білмедік үшін: жабайылығы: үшін: атам қаған: ұша барды:
|
| Пошли назад пока не дошли, где кровь текла водой, кости были навалены как гора, где сыновья, достойные стать беками стали рабами, и дочери, благородные красавицы стали служанками. Из-за нашего непонимания и дикости отец мой каган улетел (умер). |
| Those (of you), who meant to go to east went to east, and those (of you), who meant to go to west went to west. In places you went away, your (only) profit was the following: your blood ran like a river, and your bones were heaped up like a mountain; your sons worthy of becoming lords became slaves, and your daughters worthy of becoming ladies became servants. Because of your unawareness |
| 29 | |
| kisre: Teŋіri: yarïlqazu: qutum:bar üčün:ülügüm: bar üčün: ölüteči: budunïγ: tirigerü: igitim: yalaŋ budunïγ: tonlïγ: čïγaň: budunïγ: bay qïltïm: az budunïγ: üküš qïltïm: ïγar Еlligde:qa/γanlïγta: jeg qïltïm: törüt buluŋdaqï:/
|
| кері кейін: Тәңірі: жарылқай: құтым: бар үшін: үлесім: бар үшін: өлермен: бүтін (халық)ды: тірілте: жеткіздім: жалаң бүтін (халық)ды: тонды: шығай: бүтін (халық)ды: бай қылдым: аз бүтін (халық)ты: өңшең көп қылдым: ығыр Елдікте: қа /ғандықта: жетік қылдым: төрт бұрыштағы:/
|
| После того, с благословения Тенгри и так как на моей стороне было счастье и удача, я привел людей в чувство, которые были близки к гибели. Я дал бедным людям одежду, сделал бедных людей богатыми и небольшой народ многочисленным. |
| After (that), since I had fortune and since I had good luck – my Tengri was gracious! – I brought people to life, who were going to perish, and nourished them. I dressed naked people with clothes and I made poor people rich and few people numerous. I made them superior than people, who had great states and (esteemed rulers). |
|
| 6 | |
| qïlïnmadïq erinč: oγulï: аqaŋïn teg: qïlïnmadïq erinč:bilgesiz: qaγan: olurmïs erinč: yablaq: qaγan: olurmïs erinč: bujruqï: jeme: bilgesiz ermiš erinč: yablaq ermis erinč: begleri: budunï: tüzsüz üčün: Tabγač budun: teblegin: körlü(üčün: armaqčïsïn:) üčün: inili: (ečili: kеksürtükin: üčün: begli: budunlïγ: )
|
| қызмет етпеген еді: ұлы әкесіндей: қызмет етпеген еді: біліксіз: қаған: отырған екен: жабайы (жаман): қаған: отырған екен: бұйрығы: да: біліксіз болған екен: жабайы (жаман) болған екен: бектері: бүтін (халық)ы: түзусіз үшін: Табғач бүтін (халық): тепкісін: көрген: үшін: арбалғандығы: үшін: інілі: ( аталы:кектескені: үшін: бекті: бүтін (халық)ты:)
|
| как старший брат. И сын не пошел в отца. Каганами они были неразумными и дикими. И служители были несведущими и дикими. И беки, и простой народ были нечестные. Поддавшись китайцам, обманутые отцы и дети стали врагами. Беки и народ восстали друг против друга. |
| And the son did not take after his father. They were unintelligent and wild. The servants were ignorant and wild too. Beks and common people were dishonest. Yielded to Chinese people, deceived fathers and children became enemies. Beks and common people rose against each other. |
| 7 | |
| yoŋušurtuqïn: üčün Türük: budun: elledik: Еlin: ïčγanu: ïdmïs: qaγanladïq: qaγanïn: jetіrü: ïdmïs: Tabγač budunqa: beglik: urï oγulïn: qul qïltï: silik qïz oγulïn: küŋ qïltï: Türük: begler: Türük: atïn: ïtï: Tabγačγï: begler: Tabγač: (atïn: tutupan: Tabγač: qaγanqa: körmüs: elig jïl:)
|
| жоныстырдығы: үшін: Түрік: бүтін (халық): ел еткен: Елін: ішін бұзып: итермеледі: қаған еткен: қағанын: жетелей: итерді: Табғач бүтін (халық)ына: бектік: ұрық ұлын: құл болды: сұлу қыз ұлын: күң болды: Түрік: бектер: Түрік: атын: итере: Табғачғы: бектер: Табғач: (атын: тұтып: Табғач: қағанға: көрді (бағынды):елу жыл:) |
| Нарушилось единство Тюркского народа. Восстали они против своих каганов. Китайцы сделали твоих благородных сыновей рабами, красавиц дочерей - рабынями. Бросили Тюркские беки свои титулы и взяли титулы китайские. И служили они Китайскому кагану пятьдесят лет. |
| The unity of Turkic people had broken. They rose against their kagans. The Chinese made slaves your noble sons, and slaves you beautiful daughters. Turkic beks refused from their titles and admitted Chinese titles. So they served Chinese kagan. |
| 11 | |
| inmis: tirilip: jetmis er: bolmïs: Teŋіri: küč: bertük: üčün: аqanïm qaγan: süsi: böri teg: ermiš: yaγïsï: qoň teg: ermiš: ilgerü: qurïγaru: sülep: tеrmiš: qubartmïš: qamïγï: jeti jüz er: bolmïs: jeti jüz er: bolïp: (elsiremis: qaγansïramïš: budunïγ: küŋdemis: quldamïš: budunïγ: Türük: törüsün: ïčγanmïš:)
|
| інді: тіріліп: жетпіс ер: болған: Тәңірі: күш: берген: үшін: Ағам қаған: сүңгісі: бөрі тек: екен: жауы: қой тек: екен: ілгері: кері қарай: сүңгілеп: терген: құратқан: қамтылғаны: жеті жүз ер: болған: жеті жүз ер: болып: (елсіреген: қағансыраған: бүтін (халық)ты: күңденген: құлданған: бүтін (халық)ты: Түрік: төресін: ішін бүлдірген:: )
|
| и собрались вместе семьдесят храбрых воинов. По милости Тенгри, воины моего отца, кагана, были как волки, а их враги как овцы. Воевали то на восток, то на запад, собралось всего семьсот воинов. Когда их стало семьсот, наш (дед) старший привел в порядок и обучил народ, утративший свое государство и своего кагана. Народ, сделавшийся рабами и рабынями, упразднивший тюркские установления, привел в порядок и наставил по установлениям моих предков. |
| So seventy brave worries gathered together. Tengri gave them the strength, my father’s, kagan’s, soldiers were like wolves, and their enemies like sheep. Seven hundred soldiers gathered while fighting towards east and west. When they were seven hundred he brought into the order and taught the people who had lost their state and their kagan. He brought into the order and edified on the rules of my ancestors the people , who became slaves and bondwomen, who abolished Turkic institutions. |
| 13 | |
| jeti: yolï: sülemiš: jegirmi: süŋüš: süŋüsmiš: Teŋіri: yarïlqaduq üčün: elligig: elsіretmiš: qaγanlïγïγ: qaγansïratmïš: yaγïγ: baz qïlmïs: tizelіgig: sükürmiš: bašlïγïγ: jüküntümiš: qaŋïm: (qaγan ... törüg: qаzγanïp: uča: barmïs: )аqaŋïm: (qaγanqa: bašlayu: Baz qaγanïγ: balbal: tikmis: ...)
|
| жеті: жолы: сүңгіледі: жиырма: сүңгілес (соғыс): сүңгілесті: Тәңірі: жарылқадық үшін: Елдікті: елсіретті: қағандықты: қағансыратты: жауды: басып басымдылық қылды: тізелікті: шөктірді: бастықты: жүгіндірді: әкем: (қаған:...төре(лік)ті:қаз тұрғызып: ұша: барды: ) әкем: (қағанға: бастай: Баз қағанды: балбал: тікді:... )
|
| семь раз и участвовал в двадцати сражениях. По милости Тенгри, он взял царство тех, кто имел царство, и захватил каганов тех, кто имел кагана; он поработил врагов. Мощных врагов он принудил к миру. Имеющих колени заставил становиться на колени, имеющих голов заставил поклониться. Мой отец, каган (установив свою власть, умер. Балбалы для моего отца были начаты с балбалов Баз кагана. Когда мой отец,) |
| and engaged in twenty battles. By the grace of Tengri, he took the realm of those who had had a realm, and captured the kagan of those who had a kagan; he subjugated enemies. He made powerful enemies kneel and proud ones to bow. My father, the kagan, after he had founded (such a great) empire and gained power, passed away (lit.: 'went flying'). Balbals for my father, the kagan, were first erected from Baz Kagan's balbals. When my father died |
| 16 | |
| sökürtimiz: bašlïγïγ: jöküntürtimiz: Türügeš: qaγan: Türüküm: budunïm: erti: bilmedikin: üčün: bizіŋe: yaŋïltïqïn: yazïntïqïn: üčün: qaγanï: ölti: buyruqï: begleri: jeme: ölti: On oq: budun: emgek: körtü: Ečü (müz: apamïz: tutmïs: Jer subidsiz: bolmazun: tejin: az budunïγ: ïtï: jar ...)bars beg:
|
| шөктірдіміз: бастықты: жүгіндірдіміз: Түргеш: қаған: Түрікміз: /бүтін (халық)мыз: еді: білмедіктен: үшін: бізге: жаңылғаны: жазықтанғаны: үшін: қағаны: өлді:бұйрығы: бектері: және: өлді: Он-оқ: бүтін (халық): бейнет?: көрді: әке (міз:атамыз:тұтқан: Жер Су: иесіз: болмасын: дейін: аз: бүтін (халық)ты: етті:...) ... барыс бек:
|
| преклониться, и голов имеющих поклониться. Тургешский каган был нашим Тюрком. Из-за его не понимания и глупости, и за то, что они были изменниками, их каган умер; его буюруки и правители, также, умерли. Народ «Десяти Стрел» подвергся притеснению. Чтобы земля (букв.: 'земля и вода') наших предков не осталась без правителя, приводивший в порядок народ Аз был ….. Барыс бек. |
| powerful enemies kneel and proud ones to bow. The Turgesh kagan (and his people) was our Turk. Because of their unawareness and foolishness, for their being traitorous, their kagan had died; his buyruqs and lords, had died too. The On-Oq people suffered a great deal. In order the land (lit.: 'earth and water'), which was ruled by our ancestors, not to be left without a ruler, we organized Az people and put them into the order.... was Barys bek. |
| 19 | |
| Türük: budun: Еliniŋ: törügün: kim: artatï: udаčï erti: Türük: budun: ertіz: ökün: körügüŋin: üčün: igidmiš: qaγaŋïn: ermiš: barmïš: edgü Еliŋе: kentü yaŋïltïγ: yablaq: kegürteg: yarаqlïγ: qantan: kelіp: yayaеltedi: süŋgülüg: qandan: kelіp: süre еltedi: /Ïd/uq Ö/tüken: / Jïš budun: bardïq: ilgerü: (barïγma ) bardïγ: qurïγaru:
|
| Түрік: бүтін (халық): Елін: төрелігін: кім: артқызады: күшейтеді: Түрік: бүтін (халық): едіміз: өкін: көрінгенін(бағынған): үшін: игілік екен: қағанын: еді: барды: игі Еліңе: өзі жаңылды: жабайы (жаман): кекірттенді: жарақты: қайдан: келіп: жаяу ертеді: сүңгілі: қайдан: келіп: сүргілей ертеді: Ұйық Өтүкен: Йыш бүтін (халық): бардық: ілгері: барғанынша: бардық: кері қарай:
|
| кто же будет укреплять и усилит Тюркское государство и власть? /Тюрки были целостным народом…/ О, Тюркский народ, покайтесь! Вы стали непокорны и предали вашего мудрого кагана, кто (всегда) поддерживал вас, и вы предавали ваше царство, которое было свободно и независимо, и вы сами вызвали разногласие. Откуда пришли вооруженные (люди) и разделили вас? Откуда пришли копьеносцы и увлекли вас? Это вы, люди священной Отюкенской горы, ушли сами. Те, кто из вас хотел идти на восток, ушли; и те, кто хотел идти на запад, |
| what could destroy your state and power? О Turkish people, regret and repent! Because of your unruliness, you yourselves betrayed your wise kagan, who had (always) supported you. And you yourselves betrayed your good realm, which was free and independent. And you (yourselves) caused discord. Where did the armed (people) come from and dispersed you? Where did the lancer come from and carried you away? You, people of sacred Otukan mountains, it was you, who went away. Those (of you), who meant to go to east went to east, and those (of you), who meant to go to west went to west. |
| 20 | |
| barïγma: bardïγ: bardïq: jerde: edgüg:ol erinč: qanïŋ: ügüzče: jügürti: söŋüküg: taγča: yatdï: beglik: urï oγulïŋ: qul qïltïγ: silik qïz oγulïŋ: küŋ qïltïγ: ol bilmedük üčün: yablaqïŋïn: üčün: ečüm qaγan: uča bardï: bašlayu: Qïrqïz qaγanïγ:(balbal: tikdim: )Türük: budunïγ: atï küsü: yoq bolmazun: tijin: aqaŋïm qaγanïγ:
|
| барғанынша: бардық: барған: жерде: игіні: ол еді екен: қанын:өзенше: жүгірді (ақты): сүйегін: тауша: жатты: бектік: ұрық ұлың: құл болды: сұлу қыз ұлың: күң болды: ол білмедік үшін: жабайылығын (жамандығын): үшін: атам қаған: ұша барды: бастай: Қырғыз қағанды: (балбал:тікдім:) Түрік: бүтін (халық)ты: аты көсегесі: жоқ болмасын: дейін: әкем: қағанды:
|
| ушли. Там, куда вы ушли, ваша (единственная) прибыль была следующим: ваша кровь бежала текла рекой, и ваши кости были навалены как гора; ваши сыновья, достойные стать беками стали рабами, и ваши дочери, благородные красавицы стали служанками. Из-за вашего непонимания и из-за вашей вредности, мой дядя, каган улетел (умер). Первым я установил балбалы (для него), начиная с Киргиз каганских балбалов. Тенгри, который избрал моего отца, кагана, |
| In places you went away, your (only) profit was the following: your blood ran like a river, and your bones were heaped up like a mountain; your sons worthy of becoming lords became slaves, and your daughters worthy of becoming ladies became servants. Because of your unawareness and because of your mischievousness, my uncle, the kagan, met his death. First I erected balbals (for him) beginning from Kirgiz kagan's. Tengri, which had raised my father, the kagan, |
| 22 | |
| ečümüz: qazγanmïš: budun: atï küsü: yoq bolmazun: tijin: Türük: budun: üčün: tün udïmadïm: küntüz: olurmadïm: іnim: Kül/tegin/ birle:ölü jitü: qazγandïm: anča qazγanïp: bіrіki: budunïγ: ot sub qïlmadïm: /men... / Jersayu: barmïš: budun: ölü jitü: /yadaγan: yalïŋïn: yana/
|
| атамыз: қаз тұрғызған: бүтін (халық): аты көсегесі: жоқ болмасын: дейін: Түрік: бүтін (халық): үшін: түн ұйықтамадым: күндіз: отырмадым: інім: Күл/тегін/ бірлесе: өлі жіті: қаз тұрғыздым: сонша қаз тұрғызып: біріккен: бүтін (халық)ты: от су қылмадым: /мен... / Жер сайұ: барды: бүтін (халық)ты: өлі жіті: /жадаған: жалаңы: жаңа/
|
| и дядя, не погибли, и ради тюркского народа, я не спал ночью, и не сидел днем. Вместе с моим младшим братом, Культегином, работал до полного изнеможения, и я победил. Столь много приобретая, я не позволял народу расколоться на двое как огонь и вода. ... По всем странам бродивший народ, ослабевая и погибая, изнуренный и нищий, бродивший народ, ослабевая и погибая,
|
| and uncle had ruled, would not perish, and for the sake of Turkish people, I did not sleep at night and I did not relax by day. Together with my younger brother, Kultegin, I worked to death and I won. Having won and gathered in that way, I did not let people split into two parts like fire and water…People, wondered over the countries, vagrant people came back utterly exhausted, without horses and without clothes came back. |
| 23 | |
| kelti: budunïγ: igіdejin tijin: jїrїγaru: Oγuz: budun: tapa: ilgerü: Qïtan: Tatabï: budun tapa: bergerü: Tabγač: tapa: eki jegirmi: süledim: /süŋüš/ süŋüšdüm: аnta kisre: Teŋіri: yarïlqaduq: üčün: qutum: ülügüm: bar üčün: ölüteči: budunïγ: tirigerü: igitim: yalaŋ budunïγ: tonlïγ: qïltïmčïγaň: budunïγ: bay qïltïm: |
| келді: бүтін (халық)ты: игі етейін дейін: арғы қарай: Оғыз: бүтін (халық): таман: ілгері: Қытаң: Татабы: бүтін (халық) таман: бергі қарай: Табғач: таман: екі жиырма (12): сүңгіледім: / сүңгілес/ сүңгілестім (соғыс жасадым): сонда кері кейін: Тәңірі: жарылқадық: үшін: құтым: үлесім:бар үшін: өлермен: бүтін (халық)ты: тірілте: жеткіздім: жалаң бүтін (халық)ты: тонды: қылдым: шығай: бүтін (халық)ды: бай қылдым:
|
| пришел (к нам). Чтобы поднять свой народ, я, с большой армией выступил в поход на запад против Огузского народа, в восточном направлении против Киданей и Татабов, на юг против Китая, и я сражался двенадцать раз. После этого, с благословения Тенгри и так как на моей стороне было счастье и удача, я привел людей в чувство, которые были близки к гибели. Я дал бедным людям одежду. И я сделал бедных богатыми |
| In order to nourish people, I, with great armies, went on campaigns twelve times, northwards against Oguz people, eastwards against the Qitan and Tatabi, southwards against Chinese, and I fought twelve times. After (that), since I had fortune and since I had good luck – my Tengri was gracious! – I brought people to life, who were going to perish. I dressed naked people with clothes and I made poor people rich |
| 28 | |
| Bolčuda: süŋüšdümiz: qaγanïn: yabγusïn: šadïn: anta ölürtim: elin: anta altïm: otuz yašïma: Besbalïq: tapa: süledim: аltï yolï süŋüšdüm:... süsin:qop: ölürtim: anta: ičreki ne: kišitin:... k: yoq boltačï: erti: ...kiši...: uqγalï: kelti: basdïm: Besbalïq: anï üčün: ozdï: otuz artuqï: |
| Болчұда: сүңгілесдіміз: қағанның:йабғұсын: шадын: сонда өлтірдім: елін: сонда алдым: отыз жасыма: Бесбалық: таман: сүңгіледім: алты жолы сүңгілесдім:...сүңгісін: көп: өлтірдім: сонда: ішкі не: кісіден:... жоқ боладысы: еді:.кісі...ұққалы келді: басдым: Бесбалық: сол үшін: озды (ұтты): отыз артық:
|
| Сражались в Болчу. Я убил их кагана, йабгу и шадов тогда. Захватил их народ. Когда мне было тридцать, пошел войной на Бешбалык. Было всего шесть сражений... Убил многих воинов... Тогда из города ... пришел человек ... Я захватил Бешбалык поэтому. Когда мне было тридцать |
| Fought in Bolchu. I killed then their kagan, yabgu and shads. Conquered their nation. When I was thirty went with war to Beshbalyk. There were only six battles. We killed a lot of their warrious. A man came from the city then. That is why I captured Beshbalyk. When I was thirty one, |
| 29 | |
| bir yašïma: Qarluq: budun: buŋsïz erür: barur: erikli: yaγï boltï: Tamaγ ïduq: bašda: süŋüšdüm: Qarluq: budunïγ: ölürtim: anta altïm: ...dïm: Basmïl: ...edü...Qarluq: budun: tеrilip: kelti: ...sančdïm: ölürtim: Toγuz Оγuz: meniŋ: budunïm: erti: Тeŋiri: Jer: bulγaqïn: üčün:ödiŋ..... |
| бір (31)жасыма: Қарлұқ: бүтін (халық): мұңсыз еріп: барып: ерікті: жау болды: Тамағ Ыдұқ: басында: сүңгілесдім: Қарлұқ: бүтін (халық)ды: өлтірдім: сонда алдым: ...дым: Басмыл: ...игі...Қарлұқ: бүтін (халық): теріліп: келді:...шанышдым: өлтірдім: Тоғыз Оғыз: менің: бүтін (халық)ым: еді: Тәңірі: Жер: бұрқағы: үшін: өті...?
|
| В тридцать один год, мои подданные Карлуки стали моими врагами. Я сразился с ними у истока Тамаг. Тогда я убил много Карлуков, захватил их. Басмыл... добрый ... Карлуки собрались (и оказали сопротивление). ... вонзил копьем, убил. Девять Огузов были моим народом. Так как Тенгри и земля пришли в беспорядок, |
| My subjected Karluks became my enemies. I fought with them at Tamag. I killed a lot of Karluks then and captured them. Basmyl … kind… Karluks gathered and resisted. … thrusted, killed. Nine Oguzes were my people. As Tengri and the earth came to disorder, |
| 30 | |
| кöni: tegdük: üčün: yaγï boltï: bir jïlqa: törüt: yolï: süŋüšdüm:eŋ ilki: Toγu Balïqda: süŋüšdüm: Toγula: ügüzüg: jüzti: kečip: sü kelti: ekinti: Antarγuda: süŋüšdüm: süsi: sančdïm: ...üčünči: ... süŋüšdüm: Türük: budun: Аdaq Qamïšdï: yablaq:
|
| нақты: тигендері: үшін: жау болды: бір жылға: төрт: жолы: сүңгілесдім: ең ілкі: Тоғұ Балықда: сүңгілесдім: Тоғұла: өзенді: жүзді: кешіп: сүңгі келді: екінті: Антарғұда: сүңгілесдім: сүңгісін: шанышдым: үшінші: ... сүңгілесдім: Түрік: бүтін (халық): aдақ Қамышда: жабыраңқы (жаман):
|
| они восстали против нас. за год мы сражались четыре раза. Сначала мы сражались в городе Тогу. Переправившись через реку Тогула, наступили войска. Во второй раз, я сражался в Антаргу. Сразил их войско. Третий раз сражался... Тюркский народ испортился в Адак Камыше, |
| They rose against us. We fought four times a year. First we fought in town Togu. Having crossed the Togula river the army attacked. The second time I fought in Antargu. Bit their army. And fought the third time. In Adak Kamysh the Turkic people had deteriorated. |
| 32 | |
| Oγuz tapa: süledim: ilki sü: tašqïmïš: erti: ekin sü: ebde: erti: Üč Oγuz: süsi: basa: kelti: yadaγ: yabïz: boltï: tep: alγalï: kelti: sïŋar süsi: ebig barïqïγ: yolγalï: bardï: sïŋar süsi: süŋüšgeli: kelti: biz: az ertimiz: yabïz: ertimiz: Oγuz ...: yaγ...küč bertük: üčün: anta sančïdïm:
|
| Оғыз таман: сүңгіледім: ілкі сүңгі: тасып келген: еді. екінші сүңгі: үйінде: еді: Үш Оғыз: сүңгісі: баса: келді: жадау жаяу: жабыраңқы: болды: деп: алғалы: келді: сыңар: сүңгісі: үйін: барықын (барлығын): жұлғалы: барды: сыңар сүңгісі: сүңгілесгелі: келді: біз: аз едік: жабыраңқы (әлсіз): едік: Оғыз...жау... күш берген: үшін: сонда шанышдым:
|
| воевали с Огузами. (Их) самая лучшая армия напала нас. Их вторая армия осталась в тылу. Они полагали, что мы с трудом провели зиму, слабы и хотели захватить нас. Половина их армии напали с целью разрушить наши дома, строения, половина армии сражалась с нашим войском. Нас было не много, и были мы слабы. Наши враги Огузы... дал нам силу и я боролся. |
| we had hardly spent winter, were weak and wanted to capture us. Half of their army attacked us to destroy our houses, buildings, another half of the army fought with our army. We were few and weak. Our enemies Oguzes… gave us strength and I fought. |
| 33 | |
| yaňdïm: Teŋiri: yarïlqaduq üčün: men qazγanduq: üčün: Türük: budun: ...mïš erinč: men inilegü: bunča: bašlayu: qazγanmadïn: Türük: budun: ölteči: erti: yoq: boltačï: erti: ...begler: saqïnïŋ: anča biliŋ: Oγuz budun: ...d: ïdmayun: tejin: süledim:
|
| жеңдім: Тәңірі: жарылқадық: үшін. мен: қаз тұрғызған (иелік еткен): үшін:Түрік: бүтін (халық): ...ген екен: мен інілікпен: бұнша: бастап: қаз тұрғызбасам: Түрік: бүтін (халық): өлермен: еді: жоқ: боларман: еді: ...бектер: сақтанын: сонша білін: Оғыз бүтін (халық):... итермейін: дейін: сүңгіледім:
|
| Я сразил их. С благословения Тенгри, и благодаря моему правлению Тюркский народ.... Если я с моими младшими братьями не правили страной, Тюркский народ был бы уничтожен... беки, знайте, Огузский народ ... воевал |
| I bit them. With Tengri’s bless and thank to my ruling the Turkic people… if I together with my younger brothers did not rule the country, the Turkic people would be abolished…beks, you should know, Oguz people… fought |
| 34 | |
| ebin: barïqïn: buzdïm: Oγuz budun: Toγuz Tatar: birle: tirilip: kelti: Aγuda: eki uluγ: süŋüšdüm: süsin: buzdïm: Elin: anta altïm: anča qazγanïp: ...: /Teŋiri/yarïlqaduq: üčün: /men/otuz artuqï: üč yašïma: ...yoq erti: ödseg: ütüleg: küč:
|
| үйін: барықын: бұздым: Оғыз бүтін (халық): Тоғыз Татар: бірлесе: теріліп: келді: Ағұда: екі ұлық: сүңгілестім: сүңгісін: бұздым: Елін: сонда алдым: Сонша қаз тұрғызып (иемденіп): ... Тәңірі жарылқадық: үшін: мен отыз артық: үш жасыма: ... жоқ еді: өтерлік: ...күш:
|
| разрушил их дома и строения. Огузский народ в союзе с Девятью Татарами напали на нас. Я сражался с ними в Агуда два раза. Поразил их войско. Захватил их страну. Установил там (свое) правление... С благословения Тенгри, в тридцать три года ... не был.... |
| Destroyed their houses and buildings. Oguz people in alliance with Nine Tatars attacked us. I fought with them in Aguda two times. Won their army. Captured their country. Established there my institution. With Tengri’s bless, in thirty three years old… I was not… |
| 36 | |
| yazïqlatï: ...berije: Tabγačda: atï küsi: yoq boltï: bu jerde: maŋa: qur ? boltï: men özüm: qaγan: olurtïqïm: üčün: Türük: budunïγ: ....qïlmadïm: ...: jerde: qazγantïm: Ï /dï bašda/: tirilip: je...
|
| жазықданды... бергі: Табғачда: аты көсегесі: жоқ болды: Бұ жерде: маған: қарасты болды: мен өзім: қаған: отырғандығым: үшін: Түрік: бүтін (халық)ды:... қылмадым:... жерде қаз тұрғызып: Ыды басында: теріліп: ж...
|
| ... В Китае на востоке они потеряли свое имя. И эта земля стала принадлежать мне. Благодаря тому, что я сам был каганом я не ... Тюркский народ. Я правил ... У Иди собрались ... |
| In China in the east they lost their names. And this land belonged to me. Due to my being a kagan I did not… Turkic people. I ruled… at Idi gathered… |
|
| 6 | |
| bilmez: kiši: ol sabïγ: alïp: yaγïru: barïp: üküš kiši: ölteg: оl jergerü: barsar: Türük: budun: öltečisеn: Ötüken: jer: olurup: аrqïš: tirkiš: ïsar: neŋ buŋïγ yoq: Ötüken: Yïš: olursar: beŋgü: el tuta: olurtačïsïn: Türük: budun: toq аrïqqasïn: аčsïq: tosïq ümüzsen: bіr: tоdsar: аčsïq: ümüzsen: antaγïŋïn: üčün: іgіdmiš: qaγanŋïn:
|
| білмес: кісі: ол сап сөзді: алып: жақындап: барып: күллі кісі: өлдік: ол жерге қарай: барса: Түрік: бүтін (халық): өлерсің: Өтүкен: жер(інде): отырып: арқыш (керуен): тіркес: ірісең: не мұңын жоқ: Өтүкен: Йыш: отырса: мәңгі: Ел: тұта: отырушы едің: Түрік: бүтін (халық): тоқ таза болыпсың: аштық: тоқтық(ты): ойланбассың: бір: тойса: аштық(ты): ойланбассың: соншалықтығын: үшін: игі еткен: қағанның:
|
| Неблагоразумные люди следовали за этим словами, приблизились, и все умерли. Если вы пойдете к тем местам, О тюркский народ, то вы умрете! Если вы останетесь на земле Отюкен, и пошлете караваны оттуда, то у вас не будет никаких неприятностей. Если вы останетесь в горах Отюкен, то вы будете жить, навсегда управляя другими странами! О тюркский народ, вы такие сытные. Вы не думаете о голоде и изобилии. Один раз насытившись вы никогда не думаете, что можете быть и голодными. Из-за вашего легкомыслия, и не повиновения вашему кагану, |
| Ignorant people followed these words, came near and all died. If you go to those places, oh, Turkic people, you would die! If you stay in Otuken land, and send caravans from there, you will not have any troubles. If you stay in Otuken mountains you will live, ruling other nations forever! Oh, Turkic people, you are so full. You do not think of hunger and abundance. Having been full once you never think of being hungry. Because of your frivolity and your disobedience to your kagan, |
| 7 | |
| sabïn: almatïn: Jer sayu: bardïq: qop anta: alqïntïγ: arïltïγ: anta qalmïšï: Jer: sayu qop: turu: ölü: yorïyor erteg: Teŋіri: yarïlqadïqïn: üčün: özüm: qutum: bar üčün: qaγan: olurtum: qaγan: olurup: yoq: čïγaŋ: budunïg: qop: qubartïdïm: čïγaŋ: budunïγ: bay qïltïm: ne budunïγ: üküš: qïltïm: azu bu
|
| сөз сабын: алмадың: жер-сайға: бардық: көп сонда: алқындық: арыдық: сонда: қалғаны: жер-сайға көп: тұра: өлі: жорыта етті: Тәнірі: жарылқадығын: үшін: өзім: құтым: бар үшін: қаған: отырдым: қаған: отырып: жоқ: шығай: бүтін (халық)ты: көп: құбылттым: шығай: бүтін (халық)ты: бай қылдым: неше бүтін (халық)ты: ұлғайта қылдым: айту бұ
|
| который кормил вас, вы все разбежались. Мы (тюрки) ослабли. Кто выжил, тот был крайне истощен. Но Тенгри был благосклонен, и я вступил на престол. Наследуя трон, я устроил бедный и лишенный народ. Я сделал бедных людей богатыми и небольшой народ многочисленным. |
| who nourished you, you all took a run. We (Turks) became weak. He who survived was extremely exhausted. But Tengri was gracious and mounted me to the throne. Inheriting the throne I helped poor and deprived people. I made poor people rich and few people numerous. |
| 9 | |
| qaγan: ečim qaγan: olurtïqunta: törüt: buluŋdaqï: budunïγ: bunča: itmis: bunča: yaratmïš: Teŋiri: yarïlqaduq: üčün: özüm: qaγan: olurtuqïma: törüt: buluŋdaqï: itdim: yaratdïm: ...qïltïm: men: Türügeš: qaγanqa: qïzïmïn: bertim: erteŋü: uluγ: törün: alï bertim: Türü...
|
| қаған: әкем қаған: отырғанында: төрт: бұрыштағы: бүтін (халық)ды: бұнша: еттім: бұнша: жараттым: Тәңірі: жарылқадық: үшін: өзім: қаған: отырғанымда: төрт: бұрыштағы: еттім: жараттым:... қылдым: мен: Түргеш: қағанға: қызымды: бердім: ертіп: ұлық: төрелігін: алып бердім. Түрік...
|
| Когда правил мой отец мы покорили народы на всех четырех сторонах мира, сделали их многочисленными. С благословения Тенгри, когда я сам стал каганом, покорил народы на всех четырех сторонах еще больше, сделал их многочисленными, установил закон и власть. Тюркский ... |
| When my father ruled we conquered the people in all four parts of the world, made them numerous. With Tengri’s bless, when I became the kagan I conquered more people in all four parts of the world, made the more numerous, established law and power. Turkic… |
| 10 | |
| qïzïn: erteŋü: uluγ: törün: oγulïma: alï bertim: T...erteŋü: uluγ: törün: alï bertim: ...ertürtimi...bašlïγïγ: jöküntürtim: tizеligig: sökürtim: üze: Teŋiri: asïra: Jer: yarïlqaduq: üčün:
|
| қызын: ертіп: ұлық төрелігін: ұлыма: алып бердім: Тү... ертіп: ұлық: төрелігін: алып бердім: ... өткізгенім... бастыны: жүгіндірдім: тізелікті: шөктірдім.Үсті: Тәңірі: асты: Жер: жарылқадық: үшін:
|
| женил на дочери, и отдал власть моему сыну. ... отдал власть ... имеющих колени заставил преклониться, имеющих головы заставил поклониться. С благословения на верху Тенгри, внизу Земли, |
| Married to the daughter and gave the power to my son. … gave the power… those who had knees made genuflect their knees and who had heads - bow them. With the blessing of Tengri above and the Earth below, |
|
| 1 | |
| qurïdun: /?/uγud еrtі: inim Kültegin: ölti...isig küčüg: bertik üčün: Türük: Bilge qaγan: yoqïqa: inim Kültegin: közdü: olurt... Ininču: apa: yarγan: tarqan: atïγ: bertim /...?/
|
| С запада ... мой младший брат Культегин умер, ... служил, мой младший брат Культегин назначил наблюдателем могилы Тюркского Бильге кагана ..., я дал ему титул Инанчу Апа Йарган Тархан /...?/ |
| From west ... my younger brother Kultegin had died… gave his services, my younger brother Kultegin (ordered to sat) a watcher of the tomb of Turkish Bilga kagan… I gave him the title Inanču Apa Yarγan Tarqan ... |
|
| 3 | |
| qanïn: qudup: ičikdiŋ: ičikdük üčün: Teŋіri: ölütmüš erinč: Türük budun: ölti alqïntï: yoq boltï: Türük: Еsir[180] budun:jerinte:
|
| қанын:қойып: iшiне ендiң: iшiне енгенi үшiн: Тәңiрi: өлімтік болдырған екен: Түрiк бүтін (халық): өлдi алқынды: жоқ болды: Түрiк: Есiр («ер тақты») бүтін (халық): жерiнде:
|
| Ты, оставив своего хана, вступил (букв. вступил внутрь, т.е. подчинился снова Китаю)!» Из-за этого вступления Тенгри поразило (букв.: умертвило). Тюркский народ ослаб (умер), обессилел, сошел на нет. На земле благородных тюрков |
| You, having left your khan, entered China (litr. subjected to China)!” because of this subjection Tengri was stricken (litr. killed). Turkic people became weak (died), exhausted. On noble Turkic land |
| 6 | |
| Bu(i)lser: semiz buqa: toruq buqa tejin: bilmez ermis tejin: anča saqïntïm: anta kisre: Teŋri bilig bertük üčün: özüm ök: qaγan qïsdïm: Bilge: Tuñuquq: Boyla Baγa Tarqan[181] :
|
| бiлсе: семiз бұқа: тұралау бұқа дей: бiлмес едi дей: сонша: сақтандым: сонда кейiн: Тәңірi бiлiк берген үшiн: өзiм ғана: қаған қысдым (көтердім, еттiм): Бiлге: Тұнық-ұқ: Бойла Баға Тархан:
|
| жирном быком!» Поскольку мне Тенгри дал ум, я один поднял (поставил, объявил, признал) кагана! Я, Мудрый Тоньюкук Бойла Бага Тархан, |
| a greasy one!” as Tengri gave me intelligence, I was the one who rose (put, announced, acknowledged) the kagan! I, theWise Tonyukuk Boila Baga Tarkhan, |
| 40 | |
| örtče: qïzï kelti: süŋüsdimiz: bizinte: eki učï: sïŋarča: artuq erti: Teŋri yarïlqaduq üčün: üküs tejin: biz:
|
| өртше: қызу келдi: сүңгiлестiмiз: бiзден: екi: ұшы: сыңарша: артық едi: Тәңірi жарылқадық үшiн өңшең көп дейiн: бiз:
|
| они обрушились огромной силой (букв: как огонь). Мы сражались. Их было вдвое. По милости Тенгри |
| They came down with great force (litr. like fire). We fought. They were twice more than we. Due to Tengri |
| 47 | |
| Tensi oγulï: yataγma taγqa: tegmisïdï yoq ermis: ol jerte: ben Bilge Tuтuq-uq: tegürtük üčün
|
| Тенсi ұлы: жатағыма тауға: тимес иесi жоқ едi: ол жерде: Мен Бiлге Тұнық-ұқ: тектеп апарғаным үшiн:
|
| В горах, где пребывал сын Тиньси не было хозяина. Когда я, Мудрый Тоньюкук дошел до этого места, |
| There was no master in the mountains where Tinsi’s son lived. When I, Wise Tonyukuk, reached that place, |
| 49 | |
| alpin üčün: Tabγačqa: jeti jegirmi: süŋüsdi: Qïtañqa: jeti süŋüsdi: Oγuzqa: bes süŋüsdi: anta Ayγučï...
|
| алптығы үшiн: Табғачқа: жетi: жиырма(13) сүңгiлесдiмiз: Іытанға: жетi сүңгiлесдiмiз Оғұзға: бес сүңгiлесдiмiз: сонда Айғұчы-кеңесшісі...
|
| мы воевали с Табгачами (Китаем) тринадцать раз. С Китанами воевали семь раз. С Огузами воевали пять раз. Тогда советником ... |
| we fought thirteen times with Tabgaches (China). Seven times fought with Kitans. Five times with Oguzes. An advisor then… |
| 55 | |
| Udu ben özüm: qazγanmasar: el jeme: budun jeme: yoq erteči erti: qazγantuq in üčün: uduγ elim: qazγantuqum üčün: |
| ұдайы мен де өзiм: қаз тұрғызбасам (иелік етпесем:): ел де: бүтін (халық) та: жоқ болар едi: қаз тұрғызып (иелік еткен)үшiн: ұдайы елім: қаз тұрғызғаным (иелік еткенім) үшін:
|
| и если не я сам не правил (страной), то не стало бы ни страны, ни народа! Так как (каган) был у власти, и я сам был у власти, страна |
| And if I myself did not rule (the country), there would not be neither country nor people! For kagan was in power, I myself was in power too, the country |
| 61 | |
| Elteris qaγan: Bilge Tuñuq-uq: qazγantuq üčün: Qapaγan qaγan: Türük Еsir budun: yorïdïqï bu
|
| Елтерiс қаған: Бiлге Тұнық-ұқ: қаз тұрғызған (иелік еткен) үшiн: Қапаған қаған: Түрiк Есiр (ер тақты) бүтін (халық): жорытқаны бұ:
|
| Благодаря правлению Ильтерис кагана (и) Бильге Тоньюкука народом Капаган кагана, благородными Тюрками, |
| Due to ruling of Elterish kagan (and) Bilge Tonyukuk, the noble Turks, the people of Kapagan kagan, |
|
| 2 | |
| üčün adïrïltïmïz alqalïlma ülüg uyarlïγ
|
| үшін айырылдық орнатқаным үлесі (ұялы) туыстық
|
| (которого мы) потеряли. От (имени) родных мы воздвигли |
| whom we had lost. On behalf of his relatives, we built |
|
| 3 | |
| yašï tašqa: jaratïdïm: tolqu: tašqa toqïtïm: üze kökTeŋiri yarïlqaduq: üčünasra yaγiz jer: igitük: üčün: elimen: törümen etintim: öŋre kün toγušuqdaqï: budun: kisre ay toγušuqdaqï: budun:
|
| жазық тасқа: жаратдым: Тұғыр: тасқа тоқытдым: Үсті Көк Тәңірі жарылқағаны: үшін: Асты нығыз қоңыр жер: кие бергені: үшін: Елімді: төрелігімді иелендім: өңірге күн тумысындағы: бүтін(халық): кейін ай тумысындағы: бүтін(халық): |
| Велел высечь надписи на гладком камне и на постаменте. По милости голубого Тенгри (Неба) сверху и по покровительству бурой земли внизу правил Страной и народами от земель, где восходит солнце, и народами от земель, где появляется луна |
|
| 2 | |
| jüz er: qadašïm: uyarun: üčün: jüz erin:elig üküzin tekdi:
|
| жүз ер: немере ағайыным: ұйғарымы: үшін: жүз ерін: елу өзгізді тиді: |
| По решению ста моих родственников, сто мужей заправили пятьдесят быков |
| Under the decision of hundred my relatives, a hundred men have filled fifty bulls. |
| 6 | |
| uruŋ Külüg Toq: Bögü Terikine: аqanïm bek erdemi üčün: birle bardï |
| Ұрұң Күлік Тоқ: Бөгү Терікіне: әкем: бек ерлігі үшін: бірлесе барды:
|
| Отец - Урунг Кулик Ток Богу Теркин, во имя доблести бека, пошел с ним вместе. |
| My father Urung Külüg Toq Bögü Terikin, in the name of valor lords, came together. |
|
| 4 | |
| Er erimčin: inim ečim: uyurun: üčün: beŋgümin: tike berti: |
| Ер ерімчін: інім әкем: ұйысқан: үшін:мәңгімді: тіге берді:
|
| Доблестные воины, мои младшие и старшие братья воздвигнули три вечных (памятника). |
| Valorous soldiers, my younger and elder brothers erected three eternal (monuments). |
| 7 | |
| On ay: eltidi: ögüme: kelirti: elimke: erdem üčün: m...
|
| Он ай: еліктірді: өгей шешем: келтірді:Еліме: ерлігім үшін: ...
|
| Мать носила меня десять месяцев и родила стране моей доблестным мужем ... |
| Mother carried me ten months and has given birth to my country the valorous man ... |
|
| 1 | |
| erdem üčün tuγ-a bermiš-e |
| ерлігі үшін ту берген |
| За храбрость дали (ему) знамя. |
| In the name of bravery, (he) was given the banner. |
| 2 | |
| erdemin üčün elinde Qara qanqa barïpan |
| ерлігі үшін елінде Қара ханға барып |
| Во имя доблести в стране отправился к Кара хану. |
| In the name of valor in country (he) went to Qara khan. |
| 4 | |
| On: En іnіsi [281] : toquz oγulï: bar üčün |
| Он: іні інісі: тоғыз ұлы: бар үшін |
| За то, что имел десять младших братьев и девять сыновей, |
| In the name of ten younger brothers and nine sons, |
|
| 8 | |
| Erdem üčün: ... |
| Ерлігім үшін:... |
| За храбрость мою ... |
| In valor of brave man ... |
| 13 | |
| ..erdemin üčün: ...l..e: toquz: erig uduš er: alpïn: ö..türip: ö..er altï ertim begim |
| Ерлігі үшін: ...тоғыз: ерді: ерген ер: алып: ө...тіріп: ө...ер алты едім бегім: |
| Во имя доблести ... (убил)? девять мужей, ... |
| In valor of a brave man ... (killed?) nine men ... |
| 14 | |
| Er ..demin üčün: i...da: yoqladï: qulï: alïp tutsar: küč: ič ečim |
| Ер ерлігі үшін: ...жоқтады: құлы: алып тұтса: күш: іш үлкенім |
| Во имя доблести ... оплакивали. Если его слуга служил ему великому, старший |
| In valor of a brave man ... mourned. If his servant served him the great, the elders |
|
| 5 | |
| üčün alpun altun kümüšig: egri tebe elde kіšі qazγantïm
|
| үшін алып алтын күмісті: өркешті түйе елде (қолда) кісі олжаладым
|
| захватил верблюжий караван с огромным количеством золота и серебра, |
| I captured a caravan with huge amount of gold and silver. |
|
| 2 | |
| Erdem üčün Inal anta öntim: esize: eküñig?: erdemim bašï: üčün el ertim |
| Ерлігі үшін Ынал анта шықтым: иесіз: Екүнік?: ерлігім басы: үшін ел ерлігі |
| За храбрость получил (титул) Инала. Екунук? без хозяина, мой подвиг ради страны… |
| I became Inal due to by heroism. Eküñig? ownerless |
|
| 7 | |
| Erdemi bar üčün qanïnta: kü tutuq: atqa tegmiš: esiz: er bašï yïta: čïγa
|
| Ерлігі бар үшін әкесінде:Көсегесі тұтық: атқа мінген:Иесіз: ер басы: шығай
|
| Во имя доблести отца, бравый Тутук сел на коня. Без хозяина муж обеднел. |
| In valor of brave father, dashing Tutuq mounted his horse. The ownerless man become poor. |
| 9 | |
| Erde: artuq: erdemi: bar üčün: beŋkü: tike: bertim: jeti: urï bar üčün: tike bertimiz
|
| Ерде: артық: ерлігі үшін: бар үшін:Мәңгі: тіге бердім:Жеті: ұрпақ бар үшін: тіге берңізі
|
| Во имя его мужества воздвигли вечный (камень). Во имя семи поколении воздвигли. |
| In valor of his bravery erected the eternal stone. In name of the seven generation (it was) erected. |
|
| 2 | |
| Elimde: beš Aqta: tegzindim: er erdemim üčün
|
| Елімде: бес Ақта: тектедім:Ер ерлігім үшін
|
| Во имя доблести моей, в моей стране Бес Ак стал благородным. |
| In valor of my bravery I was noble in my country. |
|
| 2 | |
| Jeti: otuz: yašïma: elim: üčün: Toquz Tatar |
| Жеті: отыз (27): жасыма: елім: үшін: Тоғыз Татар |
| ... в свои двадцать семь ради своей страны (в) Девять Татар. |
| ... in my twenty seven for my country (to) Nine Tatar. |
| 9 | |
| El eri üčün: üč: Šïγa: ... |
| Ел ері үшін: үш: шығай... |
| Народ ради мужа три бедных ... |
| People in valor of a man three poor... |
|
| 1 | |
| Öz elin: jeti: körti: elim jumïšïŋa: yorïtïp: beš elke: tegdim: erdemi: üčün
|
| Өз елін: жеті: көрді:Елім жұмысына: жорытып:Бес елге: тидім: ерлігім: үшін
|
| Он предводил свой народ. Ради моего народа я напал на Беш ель. За мою храбрость |
| He leaded his people. For deeds of my people I went on campaign to Beš el. In valor of my bravery |
|
| 17 | |
| Tay Вilge: Tutuq: yablaqïn: üčün: bir eki atlïq: üčün: qara: budunïm: öltiŋ: jetdeŋ: yaŋa ičik ölmeči: jetmeči: sen tedim: jiče: isig: küčüg: bergil: tedim: eki ay kütdim: kelmedi: sekizinč ay: bir yaŋïqa: sü yorïyïn: tedim: tuγ: tašqïr: erikli:
|
| Тай Білге: Тұтық: жабайын (жаман): үшін: бір екі атты: үшін: қара: бүтін(халық)ым: өлдің: жеттің: жаңа іші өлмеші: жетпесі: сен дедім: игі (жетерінше): істі: күшті: бергей: дедім: екі ай күттім: келмеді: сегізінші ай: бір жаңасы: сүңгі жорытайын: дедім: ту: тасушы тасқыр: ерікті: |
| Из-за подлого Тай-Бильге Тутука, из-за нескольких ничтожеств, о, мой простой народ, ты погиб! Я просил тебя по доброму служить мне. Я ждал два месяца. (Ты) не пришел. Я решил вступить в поход первого числа восьмого месяца. Знаменосец |
| Because of mean Tai-Bilge tutuq, because of some nothingness, oh, my common people. You died! I asked you kindly to serve me. I was waiting for two months. (You) did not come. I decided to go on campaign on the first of the eighth month. A flag carrier |
|
| 15 | |
| .. üčün Otuz: /Tatar/ ... el: tutdï: ančïp: yašï tegdi:
|
| үшін Отыз: /Татар/... ... Ел: тұтды:сөйтіп: жасы тиді:
|
| ... из-за Отыз (Тридцати) Татаров ... страной правил. Потом он умер. |
| ... for Otïz (Thirty) Tatars ... he ruled the country. Then he died. |
| 17 | |
| ... bilgüsin üčün öŋre:kün toγsïqdaqï budun ...
|
| ... білгісі үшін:өңірге: күн тумысындағы бүтін (халық):...
|
| ... В силу своего ума он ... народы от земель, где восходит солнце |
| ... For he was very wise he ... people from places, where sun rises to... |
|
| 1 | |
| tört uγlanïm bar učun: beηkument/ikti/ |
| Төрт ұлым бар үшін: мәңгілік /тікті/ |
| Мои четверо сыновей [водрузили] мне памятник. |
| My four sons erected a stone (for me). |
|
| 1 | |
| /Er erdemim/ jerim üčün: öltim: |
| Ер батырлық жерім үшін өлдім |
| Я погиб во имя своей доблести мужа-(воина), ради моей земли. |
| I had died for own valour and my land. |
|
| 3 | |
| ... üčin: alpïn üčin: erdemin üčin |
| ... үшін: алыбы үшін: ердені үшін |
| ... во имя его геройства, его доблести |
|
| 5 | |
| Elimde: tört: tegzindim: er erdemim: üčün: ïnanču alp seŋün |
| Елімде: төрт (рет): жорыққа кеттім: ер ерлігім үшін: Ынанчұ Алып Сеңүн |
| Четырежды я уходил из своего эля. За мою доблесть Ынанчу Алп Сегун... |
| Four times I left my country. Inanču Alp Seŋün for my valor ... |
|
| 1 | |
| ...üčün: yaγïq... |
| ...үшін: жауға
|
| ... к врагу за ... |
| ... to the enemy for... |
|
| 1 | |
| ... üčin aqa beš : alqušïrdaqï begmiš .... |
| Үшін ақа беш: Алқұшырдағы бек... |
|
| 7 | |
| Teŋiri elimke er erdemim üčün uy... r : aqanda ber .. ke....? |
| Тәңірі елімге ер ерлігім үшін ..... |
