қазрусeng
:
:
 
Көне түрiк тiлiнде:

Көне түрiк тiлiнде іздеу көне түрiк әліппесімен жасалады. Қажетті сөзді теріп болғасын Тап дегенді басыңыз.

Іздеу жүргізілген соң, табылған мәтінге қатысты ескерткіштің аты, мәтіннің сол сөз табылған жолы шығады. Егер ескерткіш атын бассаңыз, сол ескеткіш туралы толық мағлұмат аласыз. Іздеу бетіне қайтып келу үшін терезенің ең жоғарғы немесе ең төменгі сол бұрышында тұрған белгілерді пайдаланыңыз.
Ескерту: Internet Explorer броузерінен басқаны қолданушы Түрік бітік шрифтін орнатып алуы керек. Көмек бетінде қалай орнату керегін оқып алуға болады.

Таңбаны пернетақтадан тергенде, латын әріптерімен төменде көрсетілген сәйкестікті пайдаланыңыз.
B C D F G J K L N O
Q R S T U V W X Y a
b c d g i j k l m n
p q r s t u w x y z
Iздеген сөз 8 жерде кездесті
34
kelti: oluruŋ tejin: ejelme: qaraγu: edgüti: uruγïl: basïtma: temis: Bögü qaγan: baŋaru: anča ayïdmïs: Apa Tarqanγaru: ičre sab: ïdmïs: Bilge Tuтuq-uq: añïγ ol: öz ol: aŋlar...
келдi: отырайын деп: желме?: қарауыл: игi: ұрықта: бастырма: дедiм: Бөгү қаған: маған қарай: сонша айтты: Апа Тарханға қарай: iшкi сап-сөздi: жөнелттi: Бiлге Тұнық-ұқ: анық ол: өз ол: аңдып...
пришел (посланный): «Сиди! - было сказано. – «Не торопись ехать, хорошенько держи караул! Не позволяй себя раздавить!» – сказал он. Так приказал сказать Богу каган мне. Апа-тархану (главнокомандующему) я послал известие: "Мудрый Тоньюкук – хитрый, он сам...
a messenger came: “Sit! – it was said. – “Do not hurry to go, keep the guard as good as possible! Do not allow to crush yourself!” – he said. Begyu kagan ordered me to tell this. I sent a message to Apa-tarkhan (Commander-in-chief): “Wise Tonyukuk – is cunning, he himself …
5
beg : er : yuntïŋaru : barmis : aq : bisi : qulunlamis : altun : tuyuγluγ : adγïrlïq : yaraγay : tebesiŋerü : barmis : ürüŋ : ingeni : botulamis : altun : budlalïγ : buγralïq : yaragay : ebiŋerü : kelmis : üčünč : qunčuyi : unlanmis : beglik : yaraγay : tir : meŋilig : beg : ermis : aňïγ : edgü : ol.
Бек ер жылқы үйіріне барыпты. Ақ биесі құлындаған. Алтын тұяқты айғыр жарағай. Түйесіне барыпты. Ақшыл боз інген боталаған. Алтын мұрындықты бура жарағай. Үйіне қарай келген екен. Үшінші ханшайым ұл тауыпты. Бектікке жарағай дер. Мықты бек екен. Онысы игі ол!
Говорят: Бек (князь) пошел к табуну лошадей. Белая кобылица ожеребилась. Жеребец с золотыми подковами – молодец! Он пошел к верблюдам. Белая верблюдица родила верблюжонка. Самец-верблюд с золотым намордником – молодец! Он пришел в свой дом. Третья жена (княгиня) родила мальчика. (Они) сказали: Бек (князь) – молодец! На самом деле, бек – хорош! Это – очень хорошо!
A bek(lord) went to his horses. His white mare had just foaled. The golden-hoofed stallion was good. (He) went to his camels. The white she-camel had just given birth to a colt. The camel stallion with a golden nose peg is good. (He) went to his house. The third wife had just given birth to a son. They say: the bek is good! The bek, apparently, is great. This is extremely good.
11
sarïγ : atlïγ : sabčï : yazïγ : atlïγ : yalabač : edgü : söz : sab : elti : kelir : tir : anča biliŋ : aňïγ : edgü : ol.
Сары атты сап-сөзшісі, бос атты елшісі игі сап-сөз ертіп келер дер. Сонша біліңдер! Жаман игі ол!
Говорят: посланник на сивом коне и со свободным конем приехал, доставив хорошие вести. Так знайте – это очень хорошо!
A messenger comes on a yellow horse (and with) a free horse, bringing good news, it says. Know thus: This is extremely good.
18
kerekü : iči : ne : teg : ol : tügünüki : ne : teg : ol : közünüki : ne : teg : körüklüg : ol : egni : neteg : edgü : ol : baγïsï : ne : teg : bar : ol : tir : anča : biliŋler : aňïγ : edgü : ol.
Кереге үй іші не тек ол? Түндігі не тек ол? Көздеуі не тек? Көруге ол! Үсті не тек? Игі ол! Бауы не тек ол? Бар ол дер. Сонша біліңдер! Жаман игі ол!
Говорят: Как внутри шатра юрты? Что за дымник? Что за окна? Через них можно смотреть! Что за крыша? Она хороша! Что за веревка? Они связывают. Так знайте – это очень хорошо!
What is the inside of the tent frame like? What is its smoke hole like? What is its window like? It can be seen through. How is its roof? It is good. How are its ropes? They are all there, it says. Know thus: This is very good.
22
uzun : tonluγ : közŋüsin : kölke : ïčγïnmis : yarïn : yaŋrayur : kiče : keŋrenür : tir : anča : biliŋler : muŋluγ : ol : aňïγ : yablaq : ol.
Ұзын тонды (әйел) айнасын көлге тастапты. Ертеңі жылап, кешке күңіреніпті дер. Сонша біліңдер. Мұңды ол. Онысы жаман ол!
Говорят: (кое-кто) с длинным плащом уронила свое зеркало в озеро. Утром плакала, а вечером убивалась. Так знайте – это печально. Это очень дурно!
(Someone) with long coat dropped her mirror into a lake. She mumbles in the morning (and) mutters to herself in the evening. Know thus: it is distressing (and) very bad.
36
üküs : atlïγ : ögrunčüg : yoq : qobï : atlïγ : qorqïnčïŋ : yoq : učruγluγ : qutuŋ : yoq : tir : anča : biliŋler : aňïγ : yablaq : ol.
Көп аттыдан қуаныш жоқ. Аз аттыдан қорқыныш жоқ. Ұшарлық құтың жоқ дер. Сонша біліңдер. Сондай жаман ол!
Говорят: если есть владетели многих лошадей, тебе нет радости. Если есть владетели немногих лошадей, тебе нет опасения. У тебя нет высокого (?) счастья. Так знайте – это очень дурно!
You don't have the pleasure of many mounted men. You don't afraid of few mounted men. You don't have a good fortune to be celebrated with flying flags, it says. Know thus: This is very bad.
55
alp : er : oγlï : süke : barmis : sü : yirinte : erklig : sabčï : töretemis : tir : ebiŋerü : kelser : özi : atanmis : ögrünčülüg : atï : yitiglig : kelir : tir : anča : biliŋler : aňïγ : edgü :
Алып ер ұлы соғысқа барыпты. Соғыс жерінде ерікті (сөз)сапшы төре етеміз дер. Үйіне қарай келгенде өзі (төре) атаныпты. Қуаныш атын жетектеп келер дер. Сонша біліңдер. Анық игі.
Говорят: сын героя-мужа отправился в военный поход. Говорят, на поле боя обещали сделать его дворянином. Когда он вернулся домой, он стал им. Радость приходит с конем на поводу. Так знайте – это очень хорошо.
A brave son of man went to the army (in war). In the field of fight, he was promised to be an authoritative, it says. When he comes home, he becomes (an authority) himself. The joy comes with horse lead on a string, it says. Know thus: This is extremely good.
64
kök : boymul : toγan : qus : men : körüklüg : qayaqa : qonupan : közleyür : men : yaγaqlïγ : toγraq : üze : tüsüpen : yaylayur : men : tir : anča : biliŋler : aňïγ : edgü : ol.
Көк боймыл сұңқар құспын. Көретін қияға қонып көздеймін. Жаңғақты тал тұғыр үстіне түсіп жайлаймын дер. Сонша біліңдер: анық игі ол!
Говорят: я – пегий сокол. Сидя на скале с широким обозрением, я осматриваю вокруг. Спустившись к ореховым деревьям, я провожу лето. Так знайте – это хорошо.
I am a gray falcon with a white neck. Sitting on a rock with a wide view, I look around. Settling down on a poplar full of nuts, I spend the summer, it says. Know thus: This is very good.
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.