қазрусeng
:
:
 
Көне түрiк тiлiнде:

Көне түрiк тiлiнде іздеу көне түрiк әліппесімен жасалады. Қажетті сөзді теріп болғасын Тап дегенді басыңыз.

Іздеу жүргізілген соң, табылған мәтінге қатысты ескерткіштің аты, мәтіннің сол сөз табылған жолы шығады. Егер ескерткіш атын бассаңыз, сол ескеткіш туралы толық мағлұмат аласыз. Іздеу бетіне қайтып келу үшін терезенің ең жоғарғы немесе ең төменгі сол бұрышында тұрған белгілерді пайдаланыңыз.
Ескерту: Internet Explorer броузерінен басқаны қолданушы Түрік бітік шрифтін орнатып алуы керек. Көмек бетінде қалай орнату керегін оқып алуға болады.

Таңбаны пернетақтадан тергенде, латын әріптерімен төменде көрсетілген сәйкестікті пайдаланыңыз.
B C D F G J K L N O
Q R S T U V W X Y a
b c d g i j k l m n
p q r s t u w x y z
Iздеген сөз 6 жерде кездесті
35
jašïŋa: Qïrγïz tapa: süledimiz: süŋüкü: batamï: qaraγ: sükіn: Kögmen: jïšïγ: toγa: yorïp: Qïrγïz: budunïγ: uda: basdïmïz: qaγanïn: birle: Suŋa jïšda: süŋüšdümüz: Kültegin Bayïrqun /аq adγïrïγ:/
жасында: Қырғыз таман: сүңгіледіміз: сүңгі: батар: қарды: сөгіп: Көгмен: Йышды: доғалай: жортып: Қырғыз: бүтін (халық)ды: қуа: бастық: қағанын: бірге: Сұңа Йышда: сүңгілестіміз: Күлтегін Байырқұдың: /ақ айғырын:/
… лет, мы продолжали поход против Киргизов. Пройдя через глубокий с копье снег мы прошли вокруг гор Когмен преследовали и напали на Киргизов. Мы сражались с их каганом на горах Сунга. Культегин сел верхом на белого жеребца Байырку
... year old. We went on a campaign against Kirgiz. Dissecting lance-deep snow we marched around the Kogman mountains and fell upon Kirgiz people. We fought with their kagan at the Soŋa mountains. Kultegin mounted Bayirqu's (white stallion)
3
.../qaγan:/ elinte: aqarïp: edgü beŋi: körti: Uluγ Küli Čur: sekiz on: yašap: yoq bol /tï /
.../қаған:/елінде: көтеріліп: игі маған: көрді: Ұлық Күлі Чұр: сегіз он: жасап: жоқ бол/ды/
…В государстве Ильтерис-кагана состарившись и обретя вечную славу – Великий Кули-Чор в возрасте восьмидесяти лет исчез (т.е. умер)…
…in Elteris – kagan’s state getting old and finding an eternal glory – The Great Kuli – Chur at the age of eighty passed away.
16
toruq : at : semriti : yirin : öpen : yügürü : barmis : utru : yirde : oγri : soqusup : tutupan : minmis : yiliŋe : qudursuγïŋa : tegi : yaγrïpan : qamsayu : umatïn : turur : tir : anča : biliŋ : yablaq : ol.
Тұралау ат семіріпті. Жерін сүйіп жоғары барыпты. Басқа жерде ұры кезігіп ұстап мініпті. Жалына жонына дейін жараланған қамшыға салғанда тұрар дер. Сонша біліңдер! Жаман ол!
Говорят: тощая лошадь пожирнела. Она пошла верх по пастбищу. В другом пастбище встретился вор, он поймал ее и сел на нее верхом. (Лошадь) была в коростах от гривы до хвоста. Говорят, только хлыстом ее можно заставить встать. Так знайте: это плохо!
A lean horse fattened itself. It went up grazing. A thief came across on that place. He caught and mounted it. (The horse), having galled up to its mane and tail, stands only if whip, it says. Know thus: This is bad.
17
özlük : at : öŋ : yirde : arïp : oŋuk : turu : qalmis : Teŋri : küčiŋe : taγ : üze : yol : sub : körüpen : yis : üze : yas : ot : körüpen : yoriyu : baripan : sub : ičipen : yas : yipen : ölümda : ozmis : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.
Мініс ат өңір (шығыс) жерде арып шаршап қалыпты. Тәңірі күшінен тау үсті жол су көріп, орман үсті жасыл от (шөп) көріп жорытып барып су ішіп өлімнен құртылыпты дер. Сонша біліңдер! Игі ол!
Говорят: верховая лошадь на восточной стороне совсем исхудала и истощала. По могуществу неба она увидела горные ручьи и воду, а в чаще увидела зеленую траву. Она рысью пошла туда. Попив воды и поев травы, избавилась от смерти.
A riding horse came exhausted in east desert. To the strength given by Tengri, it saw way (and) water on a mountain (and) saw fresh grass on a pasture, it trotted (there). (Thus), drinking the water (and) eating the fresh (grass) it escaped death, it says. Know thus: This is good.
35
er : süke : barmis : yolta : atï : armis : er : aquγu : qusqa : soqusmis : aquγu : qus : qanatiŋa : urupanïn : qalïyu : baripan : ögiŋe : aqaŋiŋa : tegürmis : ögi : aqaŋi : ögirer : sebinür : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.
Ер соғысқа барыпты. (Қайтар) жолда аты арыпты. Ер аққу құсқа кезігіпті (соғысыпты). Аққу құс қанатына отырып қалықтап барып анасына, әкесіне жетіпті. Анасы, әкесі қуанып шаттаныпты дер. Сонша біліңдер: игі ол!
Говорят: муж отправился в военный поход. В (обратной) дороге его лошадь утомилась. Муж с птицей-лебедем повстречался. Он сел на крылья птицы-лебедя. Поднявшись ввысь вернулся к матери и отцу. Мать и отец радовались и веселились. Так знайте – это хорошо!
A man went to the army (in war). On (his) way (back home) his horse became tired. (Then) the man met a swan. The swan placed (him) on its wings (and) flew up with him. (Thus) it brought him to his mother and father. His mother (and) his father rejoice (and) take pleasure, it says. Know thus: This is good.
31
Basmïlγaru: ...ay bir otuzqa Qarluqïγ: ...Yoγra Yarïšda: süsin: anta sančïdïm ebi: on kün öŋre ürküp barmïš anta: yana: yorïp: tüsdim: ......
Басмылға қарай:...ай бір отызға Қарлықты... Йоғра Йарышда: сүңгісін: сонда шанышдым үйі: он күн өңірге үркіп барған сонда: жаңа: жортып: түстім... ... ... ...
В сторону Басмыла ... месяц Карлуков ... у Йогра Йарыш я сразил копьем. Тогда десять дней бежали испугавшись. Я снова отправился в поход...
Towards Basmyl… month Karluqs…I bit with spear at Yogra Yarysh. Ten days they ran being afraid. I went on campaign again…
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.