қазрусeng
:
:
 
[buyruq] бұйрұқ
Көне түрік тілінде buy- , buyu- «бұйыр-,бұйрық беру» деген түбірден туындаған. Тарханжардың «бұйрықтарын мүлт еткізбей орындайтын әскери атақты» билік иелері. Басқаша айтқанда қаған, йабғұ, шад, апыт, тархандардан кейінгі әскери-саяси билік жүйесінің атағы.
Күлтегiн ғұрыптық кешені және бiтiктасы
3

ïdï oqsuz: Kök Türük:anča: olurur ermis:bilge: qaγan ermis: alïp qaγan ermis: bujruq jeme: bilge ermis erinč: alïp ermis erinč: begleri jeme: budunï jeme: tüz ermis: anï üčün: Еlig: anča tutmus: erinč: Еlig tutup: Тörüg: etmis: üze anča:

ие русыз: Көк Түрік: сонша: отырар еді: білік(ті): қаған еді: алып қаған еді: бұйрық та: білікті еді екен: алып еді екен: бектері де: бүтін (халық) да: түзу еді: сол үшін: Елді: сонша тұтқан: екен еді: Елді тұтып: Төре(лікті): етті: үсті сонша:
Бiлге қаған ғұрыптық кешені және бітіктасы
4

Temir qapïγqa: tegi:qonturmus: ekin ara: ïdï oqsuz: Kök Türük: iti anča: olurur ermis: bilge: qaγan ermis: alïp qaγan ermis: bujruqï: bilge ermis erinč: alïp ermis erinč: begleri jeme: budunï (jeme: tüz ermis: anï ) üčün: Еlig: anča tutmus: erinč: Еlig tutup: (Тörüg: etmis: üze anča: kergek: bolmus: )

Темір Қапығқа: тие: құндақтады(жайладым): екі ара(сы): ие русыз: Көк Түрік: жете сонша: отырар еді: білік(ті): қаған еді: алып қаған еді: бұйрығы: білікті еді екен: алып еді екен: бектер де: бүтін (халық) да: (түзу еді: сол: ) үшін: Елді: сонша тұтып: еді: Елді тұтып: (Төре/лікті/: етті: үсті сонша: қайтыс болды:)
Ел Етміш Білге қағанның (Тариат//Тэрх) екінші бітіктасы
6

Teŋiride: bolmuš: El Etmiš Bilge: aqanïm: ičreki: buduni: altmïs Bujruq BašïÏnanču Bujruq Toquz: bolmï Bilge: Taj Seŋün...tu...bes jüz bašï Kül Oŋï: Őz ïnanču: bes jüz: bašï Uluγ Őz ïnanču

Тәңірде: болған: Ел Етміш Білге әкем: Ішкі: бүтін (халық)ты: алтпыс Бұйрық басы Ынанчұ Баға тархан Ұлық Бұйрық Тоғыз: болған: Білге: Тай Сеңгүн... тұ...Бес жүз басы Күн Оңғы: Өз Ынанчұ: бес жүз: басы: Ұлық Өз Ынанчұ
Орду-балық II (Қарабалғасұн II) бітіктасы
2

Buyuruqï: ertim

Бұйрығы: едім
Сүүжийн бітіктасы
3

men:Qutluγ: Baγa:Tarqan: Öge: Buyruqï: men:

мен: Құтлық: Баға: Тархан:Өге: Бұйрығы: мен:
«Тэсийн» бітіктасы
22
... Тоғыз бұйрық ... ұйғарылған (ұйысқан?): Тай ...

...: Toquz buyruq...: γï uyγurmïš: tay ...

Mainz 377 (T ІІ T 20) [408]
2

...tl(i)g : buyr(u)q : n...

«Подкунинское» (e-71) бітіктас сынығындағы мәтін
4

.... γlï: buyruq alïp: šapun...

...бұйрық алып: Шапұн...
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.