қазрусeng
:
:
 
[ordu] ордұ
Орды //орда. Қағанның жайлау, күзеудегі ақ ордалық көп қанатты киіз үйлері. Қағанның ақ боз үйі арбаға жегіліп орнатылады. Кейбір деректерде қағанның үйі алтыннан көмкерілген киіз үй болды деп кездеседі. Ордұ құру кезінде қағанның ақ боз үйінің сыртында дөңгелене қоршаған 3 үй (тегіндер, қатұндар, жеке ішкі бөрүлер) қонады. Одан кейінгі біршама алыс шеңберлерде әскери қолбасшылары йабғұ, шад, апа тархан және сыртқы бөрү қорғаушыларының 9 үйі тігіледі. Киіз үйлердің аралығы сырттан қарағанда өзара тұтас іспетті жалғасқан нығыз болып көрінеді. Осы шеңбердің сырт бойында қағанның қол астындағы негізгі түмендік, көрүг елшілері, қарауылшылары қоныстанады. Ордұның осындай құрылымы Балыққа жетіп орныққанша сақталады. Алысқа жорыққа аттанғанда Ордұ құрамы бірге ілеседі, ол соғыс майданына жақын жерде қоныстанады. Көне моңғол : ordun> ordu > орд (орда, сарай).
Or. 8212 (161) "Ырық бітік" қолжазба кітабы
28
Хан отырып орда жасады, елі тұрды. Төрт бұрыштағы игісі (теріліп) жиналып қуанып шаттанды дер. Сонша біліңдер! Игі ол!

qan : olurukan : ordu : yapmis : ili : turmis : tört : buluŋtaqï : edgüsi : uyurï : tirilipen : meŋileyür : bedizleyür : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.