|
|
|
|
|
|
[jir] жер |
«1. Тәңірі- 2. Кісі - 3. Жер» үш қырының екінші тұратын қыры.
Жер – көшпелілердің киелі де қасиетті ұғымы. «Türük ïduq jeri subï» - Түрік ұйық жер суы деп кездеседі . «Жер ана, жер ұйық» деген атаулардың барлығы осы киелі атаумен байланысты. |
|
|
| Күлтегiн ғұрыптық кешені және бiтiктасы |
| 4 |
|
| /ұмтыла тиді:/ ол ат сонда: түсті: Ізгіл: бүтін (халық): өлді: Тоғыз Оғыз: бүтін (халық): кенді(өз): бүтін (халық)ым: еді: Тәңірі: жер: бұлғағаны: үшін: жау: болды: бір жылға: бес жолы: сүңгілестіміз. ең ілкі: Тоғұ балықта: сүңгілестіміз:
| | [oplayu:tegd] i: ol at anta: tüstü: Izgel: budun: öltü: Toquz Oγuz: budun: kentü: budunïm: erti: Teŋіri: jer: bolγaqïn: üčün: yaγï boltï: bir yïlqa: beš yolï: süŋüšdümüz: eŋ ilki: Toγu balïqda: süŋüšdümüz
| | Бiлге қаған ғұрыптық кешені және бітіктасы |
| 7 |
|
| sabïn: almatïn: Jer sayu: bardïq: qop anta: alqïntïγ: arïltïγ: anta qalmïšï: Jer: sayu qop: turu: ölü: yorïyor erteg: Teŋіri: yarïlqadïqïn: üčün: özüm: qutum: bar üčün: qaγan: olurtum: qaγan: olurup: yoq: čïγaŋ: budunïg: qop: qubartïdïm: čïγaŋ: budunïγ: bay qïltïm: ne budunïγ: üküš: qïltïm: azu bu
| | сөз сабын: алмадың: жер-сайға: бардық: көп сонда: алқындық: арыдық: сонда: қалғаны: жер-сайға көп: тұра: өлі: жорыта етті: Тәнірі: жарылқадығын: үшін: өзім: құтым: бар үшін: қаған: отырдым: қаған: отырып: жоқ: шығай: бүтін (халық)ты: көп: құбылттым: шығай: бүтін (халық)ты: бай қылдым: неше бүтін (халық)ты: ұлғайта қылдым: айту бұ
| | Or. 8212 (161) "Ырық бітік" қолжазба кітабы |
| 26 |
|
| Таң ағарып (таңарып), одан жер жарықтанды, одан күн туды. Барлық үсті жарық болды дер. Сонша біліңдер! Игі ол! | | taŋ : taŋlardï : udu : yir : yarudï : udu : kün : tuγdï : qamaγ : üza : yaruk : boltï : tir : anča : biliŋ : edgü : ol. | | OR.8212 (76) түрік бітік мәтіні |
| 10 |
|
| yarïq : üčün : Yir : yarïq : yar- |
|
|
|
|
|
|
|
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы
"Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды.
Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.
|
|
