қазрусeng
:
:
  Or. 8212 (161) "Ырық бітік" қолжазба кітабы

Or. 8212 (161) "Ырық бітік" қолжазба кітабы

930 ж


"Ырық бітік", "Manual of Divination", "Book of Omens", "Irk bitig", "Гадательная книга"


Британ кітапханасында (Лондон, Англия) сақтаулы.


Шығыс Түркiстан аймағы ежелгi жазба ескерткiштерiне аса бай өңiр. Бұл бүгiнгi ҚХР-ның Шынжан ұйғыр автономиясы, Тұрпан, Дунхуан, Миран өңiрлерiнде табылған қағазда жазылған қолжазбалар мен құрылыс қабырғаларында өрнектелген көне түрiк бітік жазулары жатады. Бұл ескерткiштер 1902 жылдан берi зерттеліп келеді.

Тұрпан түрік бітік ескерткіштерінің ең үлкенi 62 парақты «Ырық бiтiк» туындысы. Кітаптың басы мен аяғында қытайша Будда дініне арналған өлең жазылған. Қалған 58 бетте түрік бітік қағаз бетіне сиямен жазылған.


Кітап парағының биіктігі 13.1 см (5 1/2 дюйм), ені 8.1см (3 1/2 дюйм).


А. Ле Кок450 , М. А. Стейн, В. Томсен451 , Ж. Р. Хамильтон, Л. Базин452 , Х. Н. Орхун453 , С.Е. Малов454 және т. б. ғалымдар зерттеу жүргiздi. 1912 ж Ұлыбритания және Ирландия патшалығы Азия қоғамының журналында жарық көрген (J.R.A.S.).

1.Малов С.Е. Памятники древнетюркской письменности. Тексты и исследования. – М., Ленинград, Издательствно Академии наук СССР, 1951
2.Clark L. Chapter III. The Turkic Manichaean Literature. //Emerging from darkness. Studies in the Recovery of Manichaean Sources. Nag Hammadi and Manichaean Studies.
3.Tekin T. Text and Translation. //Irk Bitig: The Book of Omens. Harrassowitz Verlag, Turcologica. Band 18. Wiesbaden, 70 s. + Facsimiles, 1993. 75-133 s.
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.