қазрусeng
:
:
  Нири қаған ғұрыптық кешені мен бәдізі

Нири қаған ғұрыптық кешені мен бәдізі

?-599


Қағандық атағы: Niri qaγan > Нири қаған. Туған жылы: ? Билік құрған жылдары: 587-599 . Әкесінің аты: Yang su tegin ? Өз аты: ? Мұқан қағанның немересі. Түрік бітіктастарда аты кездеспейді. Көне соғдыша: nry х'γ'n – Нири кехань. (Osawa, 2003). Қыт. : Нили кехань // Nili kehan (Osawa, 2003).


Нири қағанның ғұрыптық кешені қазіргі ҚХР, ШҰАР-ның Іле Қазақ автономиялық облысы «Моңғолкүре» ауданынан 5 км жердегі «Кіші қонақай» деген далада орнатылған . N- 43 07' 19", E- 81 11' 48".

Табылған орнында.


Нири қаған бәдізінде үш дөңгелек шеңберлі бөрік, бөріктің маңдайында дөңгелектеу келген символ, 8 бұрымды, құлағында сырға, оң қолында аяқ ұстаған, сол қолымен қылыштың сабын ұстаған, белдікті болып келеді. Бәдіздің төмеңгі тұсында 13 (20?) жол соғды жазулы мәтінінен 8 жолы үздік-үздік ғана сақталынған. Басқа жолдары толық зерттелмеген.

Бәдіз қызғылт сұр граниттен жасалынған.


2,30х0,5х 0,3 м.


Мәтінін Такаши Осава зерттеген.


  Мәтіннің оқылуын қазақшаға аударған Н.Базылхан.

Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.