TҮРІК БІТІК
ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті
қазрусeng
Iздеу:
Қайда:
Басы Ескерткіш Үйреткіш Сөздік Көмек
Бөлімдер
Көне түрік бітіктер
Түрік бітік үйреткіш
Этномәдени сөздік
Дерек көздері
Көмек
Контакт
Ескерткіш түрі
Орхон
Енисей
Талас
Тұрпан
Алтай
Қазақстан
Ферғана
Деректер
Таңбалар
Сөздік
Іздеу
Карта
Мұражай жәдігерлері
Мақалалар
Әдебиеттер
Шрифт қолдау
Сайт картасы
  Күлі-чұр ғұрыптық кешені және бітіктасы
Анықтама Мәтін Сурет Сызба Өлшем
Күлі-чұр бітіктасының күнбатыс бетіндегі мәтіні (1-12 жол )
1

...üčün (apa) tarqan Čїqan Toňuquq : atïγ : bermiš :

... үшін /Апа/ тархан Чықан Тұнұқ-ұқ: атағын: берген:
2

...quda : jegtürmiš : Išbara Čїqan : Küli Čur : bolmïš : ...

...ғсонда: жеңдірген: Есбара Чықаң: Күлі Чұр: болған...
3

.../qaγan : / elinte : aqarïp : edgü beŋi : körti : Uluγ Küli Čur : sekiz on : yašap : yoq bol /tï /

.../қаған:/елінде: көтеріліп: игі маған: көрді: Ұлық Күлі Чұр: сегіз он: жасап: жоқ бол/ды/
4

özlüki : boz at erti : kedim b... alïpï erdemi : anta ükü еgіdi : Türük budunqa : u...

өжет жүйрік: боз ат еді: кежім б... алыбы ердені: сонша көсегесі артты: Түрік бүтін (халық)ға:...
5

saγïrač uluγïn yaγïtuqda /Küli / Čur/.. sančïp : ölürüp : oγulïn : kisisin bulun...

сағалдырықты ұлығын жаулатқанда /Күлі/Чұр ...шаншып: өлтіріп: ұлын: кісісін бұрыш...
6

... elig tutdï /ker.?./ ...erti : Küli Čur : Türük budun ...

...елді тұтды: ... .еді: Күлі Чұр: Түрік бүтін (халық):...
7

...γanïŋa el/iŋe/ ......bilgesin üčün : alpïn : erdemin /üčün qazγantï qa/... el...č..

...қағанына еліне: ... біліктілігі үшін:алыбы: ердені: /үшін қаз тұрғызды /...ел...ч...
8

...Ïšbara Bilge Küli Čur : kiši ....in

...Ысбара Білге Күлі Чұр: кісі:...
9

...erti süŋüš bolsar čerïγ : iter erti : ab ablasar erimeli teg erti

...еді сүңгілеу болса шерік: итер еді: ау ауласа ерлікті тек еді
10

...sančdï : Кečinde : tümen süke süŋüšdi : Küli Čur oplayu tegip süsin :

....шанышды: Кечінде: түмен сүңгіге: сүңгілесті: Күлі Чұр ұмтыла тиіп:сүңгісін:
11

...ïtï ..... /Beš/balïqda : törüt sü/ŋüš/ süŋüšdükde : Küli Čur oplayu tegip süsin : bulγayu :

...итерді... /Беш/балықда: төрт сүңгілес: сүңгілестікде: Күлі Чұр ұмтыла тиіп сүңгісін:бұлғақтай:
12

...Tab/γačqa : bunča süŋüšüp : alpïn : erdemin üčün üküs : bunča tutdï :

... /Таб/ғачқа: бұнша сүңгілесіп: алыбы: ердені үшін көсегесі: бұнша тұтды:
Күлі-чұр бітіктасының көлденең жазылған мәтіні (1- жол)
1

Küli Čur : Teŋiri : tutdï :

Күлі Чұр: Тәңірі: тұтды:
Күлі-чұр бітіктасының күншығыс бетіндегі мәтіні (1-12 жол)
1

...oγulïn : ...dunïn : udïz...

... ұлын:/бұдұ/нын: орнат... ...
2

... Küli Čur : tarduš : budunïγ : ïtï ayu olurtï :

...Күлі Чұр: тардұш: бүтін (халық)ды: итере басқара отырды:
3

.../qadam/ : er yarïγ : üzlekin : binip /oplayu tegip/ : üč erig : sančdï : ...süŋüšdükde : Küli Čur üzleki jegren at binip :

.../қадам?/: ер жарақ: өжет жүйрігін: мініп /ұмтыла тиіп/: үш ерін: шаншды: ...сүңгілескенде: Күлі Чұр: өжет жүйрік жирен ат мініп:
4

...anta : kerü : barïp : Yenčü : ügüzüg : keče : Temir Qapïγqa : Tezikke : tegi sü/ŋüšdükde/ : qazγantï : Toquz Oγuzqa : jeti : süŋüš : süŋüšdükde :

...сонда: кері: барып: Йенчү (Інжу): өзенді: кеше: Темір қапығқа: Тежікке: тие:сүңгілескенде:қаз тұрғызды (иеленді): Тоғыз Оғызға: жеті сүңгілес:сүңгілесті:
5

...a : tükedi : Qïtaň : Tatabï : .../tegi/ : süŋüšdükde : bes süŋüš : süŋüšdükde : Küli Čur anča : bilgesi : čabïsï : erti : alïpï bökesi : erti :

...а: түгеді: Қытаң: Татабы:.../тие/: сүңгілескенде: бес сүңгілес: сүңгілескенде: Күлі Чұр: сонша: біліктісі: сөз саптауышысы:еді: алыбы бүгесі: еді:
6

.../Kü/li Čur : jeti yašïŋa : jegir : ölürti : /toquz yašïŋa : / azïqlγï : toŋuz : : ölürti : Qarluq : yaγïtuqda : Tezde : süŋüšdükde :

....Күлі Чұр: жеті жасында: жирен: өлтірді: /тоғыз жасында/: азулы: доңыз: өлтірді: Қарлұқ: жаулағанда: Тезде (өзен): сүңгілескенде:
7

... : anta : kisre Qarluqqa : yem (d?) süŋü/šdükd/e : Edil aqïn binip : oplayu tegip : sanča ïdïp : toplayu : inti : yana : aγïtïp :

....сонда: кейін Қарлұққа: және: сүңгілескенде: Еділ ағын мініп: ұмтыла тиіп: шаншы итеріп: топтай: інді: жаңа: ағытып:
8

...sü sürti : Qarluqïγ : kečіgintükin : sančdï : Qarluq : tapa : ... γalï : barïp : Azïn erig : yana : binip : süsi : kegürti : Qarluq : atlantï : anča : sün :

...сүңгілі сүреледі: Қарлұқты: кешіп жапыра: шаншды: Қарлұқ: таман:...ғалы: барып: Aз ерін: жаңа: мініп: сүңгісі: келді: Қарлұқ: аттанды:сонша сүңгісін:
9

.../Qa/rluq : jegiren : ermeli : arqašïn : sïyu urtï : Qarluq : anïn : turup......Elteber : özi : kelti : Еsir : Erkin : oγulï : Jegen Čur : kelti :

.../Қар/лұқ: жирен: ертеулі /өрелі/: арқасын: сындыра ұрды: Қарлұқ: осыны тұрып: ......Елтебер: өзі келді: Есір: Еркін: ұлы: Йеген Чұр: келді:
10

.../erin/ : sančγalï : süledi : süŋüšip : süsin : sančdï : elin altï : oγulïn : kisisin : bulandï : ..γ...a : Išbara : Bilge Küli Čur :

.../ерін/: шанышғалы: сүңгіледі: сүңгілесіп: сүңгісін: шанышды: елін алды: ұлын: кісісін: бұлғанды: Есбара: Білге Күлі Чұр:
11

...üke : tusu bol..q : öde : ülügi : anča ermiš erinč : yaγïqa : yalŋus : oplayu tegip : oplayu kirip : üze qïšqa kergeg boltï :

...ке: көмек болған: өтер: үлесі: сонша:болған екен: жауға: жалғыз (жаңғыз): ұмтыла тиіп: ұмтыла кіріп: үсті қысқа қайтыс болды:
12

...qaγan : inisi : El Čur : tegin : kelip : ulayu : törüt tegin : kelip : Išbara : Bilge Küli Čurïγ : yoγlatï : bedizin : bedizti : olurtï :

...қаған: інісі:Ел Чұр: тегін: келіп: ұласу: төрт тегін:келіп: Есбара: Білге Күлі Чұрды: жоқтатты: бәдізін: бәдіздетті: орнатты:
13

...sin : bu...m : qazγantï : artuq : yïlqïγ igiti :

...ін: бұ...м: қаз тұрғызды: артық: жылқысын игітті:
Күлі-чұр бітіктасының оңтүстік бетіндегі мәтіні (1-4 жол)
1

...k tegin : kelti : /Tarduš/ : .. Čurïŋ : oγulï : Jegen Čur : kelti :

...тегін: келді: /Тардұш/: ...Чұрдың: ұлы: Йеген Чұр: келді:
2

...in : üčün : bunča : qoburïp : yoγladï : Ebiztir bitidim :

...ін: үшін: бұнша: қаптай: жоқтады: Ебізтер бітідім:
3

...qa : bilmez : biligin : biltükmen : ödkümen : bunča : bitig : bitidim :

...қа: білмес: білігін: білдіргенше: өткенше (өткенше):бұнша: бітік: бітідім.
4

...tutdï...

...тұтды:...
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


Ескерткіш Үйреткіш Этномәдени сөздік Жәй сөздік Деректер Іздеу Көмек Контакт
қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.