TҮРІК БІТІК
ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті
қазрусeng
Iздеу:
Қайда:
Басы Ескерткіш Үйреткіш Сөздік Көмек
Бөлімдер
Көне түрік бітіктер
Түрік бітік үйреткіш
Этномәдени сөздік
Дерек көздері
Көмек
Контакт
Ескерткіш түрі
Орхон
Енисей
Талас
Тұрпан
Алтай
Қазақстан
Ферғана
Деректер
Таңбалар
Сөздік
Іздеу
Карта
Мұражай жәдігерлері
Мақалалар
Әдебиеттер
Шрифт қолдау
Сайт картасы
  Чаа-Қол VI (e-18)
Анықтама Мәтін Сурет Сызба Өлшем

Чаа-Қол VI (e-18)

Ескерткіш аталуы

Чаа-Холь VI, Е 18 515

Табылған жері мен cақтаулы жері

Ұлық-Кемнің сол ағысы бойынша, Кемчик өзенінің сағасынан 25 км жоғарыда орналасқан Чаа-қол өзені маңындағы жазықтан бір топ бітіктастар табылған. Қазіргі уақытта ол жер Саян-Шушенск ГЭС-інің су қоймасының астында қалған. Аталмыш топ ескерткіш, Е 15-тен басқасы музейлерде сақтаулы.

Бұл бітіктастың табылған жері Ұлық-Кемнiң сол ағысы бойынша Чаа-Қол сағасынан 8 км жерде.

1961 ж Тува музейі мен ТНИИЯЛИ қызметкерлері ескерткішті Тува музейіне әкелген.

Тува Музейiнде сақтаулы.

Ескерткіштің сипаттамасы

Бітіктас жасыл сұр сланец тастан жасалған. Көлденең қимасында сопақша дөңгелек болып келген. Беті нашар тегістелген. Тастың бетінде жырықтар көп, желдің әсерінен едәуір қираған.

5 жол мәтін бітіктастың екі қапталында тігінен қашалған. 1-4 жолдар солдан оңға қарай оқылса, 5 жол оңнан солға қарай оқылады. 1-4 жолдарда керісінше қашалған таңба-графемалар бар.

Ескерткіш өлшемі

Биіктігі – 98 см, ұзындығы – 39 см, ені – 16 см

Ғылыми зерттеулері

Сафьяновтың сілтеуімен 1888 ж Аспелин тапқан. 1889 ж Хейкел фотоға түсірген.121 1891 ж Ошурков эстампажын жасап, Радловқа тапсырған. Радлов осы стеланы "Бірінші Чаа-Қол ескерткішінің" маңынан табылған деп жазады, бірақ сілтемесінде "екінші" - UTsch. I (қ. Индекс) екені көрініп тұр 122. Бұл Радловтың UTsch. VI ескерткішіне берген сілтемесімен расталады. Кейінгі зерттеулерде Е 18 ескерткіші Чаа-Қол I (e-I) маңынан табылды деген қате тұжырым жасалған.

Толық мәтінді деректер
1.Васильев Д.Д. Памятники тюркской рунической письменности азиатского ареала. //Советская тюркология, 1976. – № 1. – С.71-81.
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


Ескерткіш Үйреткіш Этномәдени сөздік Жәй сөздік Деректер Іздеу Көмек Контакт
қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.