TҮРІК БІТІК
ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті
қазрусeng
Iздеу:
Қайда:
Басы Ескерткіш Үйреткіш Сөздік Көмек
Бөлімдер
Көне түрік бітіктер
Түрік бітік үйреткіш
Этномәдени сөздік
Дерек көздері
Көмек
Контакт
Ескерткіш түрі
Орхон
Енисей
Талас
Тұрпан
Алтай
Қазақстан
Ферғана
Деректер
Таңбалар
Сөздік
Іздеу
Карта
Мұражай жәдігерлері
Мақалалар
Әдебиеттер
Шрифт қолдау
Сайт картасы
  Чаа-Холь IX (e-21)
Анықтама Мәтін Сурет Сызба Өлшем

Чаа-Холь IX (e-21)

Ескерткіш аталуы

Чаа-Холь IX, Е 21, Стела Кызыльского собрания 515

Табылған жері мен cақтаулы жері

Ұлық-Кемнің сол ағысы бойынша, Кемчик өзенінің сағасынан 25 км жоғарыда орналасқан Чаа-қол өзені маңындағы жазықтан бір топ бітіктастар табылған. Қазіргі уақытта ол жер Саян-Шушенск ГЭС-інің су қоймасының астында қалған. Аталмыш топ ескерткіш, Е 15-тен басқасы музейлерде сақтаулы.

Бұл бітіктастың табылған жері Ұлық-Кемнiң сол ағысы бойынша Чаа-Қол сағасынан 8 км жерде.

Бітіктасты Қызылдағы СТЭАН-ға алып келген. 1973 ж Тува музейіне әкелінді, инв. №28.

Ескерткіштің сипаттамасы

Қисық келген жасыл сұр сланец тастан жасалған. Беті жақсы тегістелмеген. Қырдың ізі бар. Бітіктас екіге бөлініп кеткен. Біраз дерлік қираған. Сондықтан бітік оқу қиынға соғады. 1978 ж "Қызыл жинағының стеласы" деген атпен жарияланған.

3 жолдан тұратын мәтін. Спираль түрінде ескерткішті тігінен жазылған. 1 және 2 жолдары сақталған. 3 жол бұрынғы басылымдарға сүйеніп оқылады. Бітіктің төменгі жағында таңба қашалған.

Ескерткіш өлшемі

Биіктігі - 236 см, ені - 38 см, қалыңдығы - 17

Ғылыми зерттеулері

Сафьяновтың сілтеуімен 1888 ж Аспелин тапқан. 1889 ж Гейкел фотоға түсірген 121. Зерттеулер көбіне осы басылымға сүйенеді. Мәтіндік зерттеуін С.Е.Малов, H.N.Orkun, Д.Д.Васильев және т.б. жасаған.

Толық мәтінді деректер
1.Васильев Д.Д. Памятники тюркской рунической письменности азиатского ареала. //Советская тюркология, 1976. – № 1. – С.71-81.
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


Ескерткіш Үйреткіш Этномәдени сөздік Жәй сөздік Деректер Іздеу Көмек Контакт
қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.