TҮРІК БІТІК
ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті
қазрусeng
Iздеу:
Қайда:
Басы Ескерткіш Үйреткіш Сөздік Көмек
Бөлімдер
Көне түрік бітіктер
Түрік бітік үйреткіш
Этномәдени сөздік
Дерек көздері
Көмек
Контакт
Ескерткіш түрі
Орхон
Енисей
Талас
Тұрпан
Алтай
Қазақстан
Ферғана
Деректер
Таңбалар
Сөздік
Іздеу
Карта
Мұражай жәдігерлері
Мақалалар
Әдебиеттер
Шрифт қолдау
Сайт картасы
  Ел Етмiш Бiлге қаған (Мойын-чұр) ғұрыптық кешенi және бітіктастары
Анықтама Мәтін Сурет Сызба Өлшем

Ел Етмiш Бiлге қаған (Мойын-чұр) ғұрыптық кешенi және бітіктастары

Тарихи анықтама

759 ж.

747- 759 ж. билік құрған Ел Етмiш Бiлге қағанға арналған ескерткiш кешен. Оның аты көне және т.б.: El Etmiš: Bilge qaγan, қытай деректерінде: Гэлэ-хан Мояньчжо (Мойын-чұр // Баян-чұр) .

Ескерткіш аталуы

«Селеңгі тасы», «Могойн шинэ ус ескерткіші», «Мойын чұр ескерткіші»

Табылған жері мен cақтаулы жері

Бұлған аймағы Сайхан сұмыны Могойн шинэ ус деген жерде орналасқан. Солтүстік ендік бойынша- 48º32´; шығыс бойлық бойынша- 102º12´.

табылған орнында

Ескерткіштің сипаттамасы

Ескерткіш кешен бітіктас, оның тұғыры тасбақа және дөңгелек тас үйінді қорғаннан (шеңбері -26 м) тұрады.

Бітіктас қоңыр сарғылт түсті гранит тастан жасалынған. Төрт беті толы 50 жол мәтін қашалған.

Ғылыми зерттеулері

1909 ж. Фин-угор ғылыми кеңесiнің экспедиция жетекшiсi Г.И.Рамстедт алғашқы мәлiметтердi «Cелеңгi тасы» деп атап, бітіктастың мәтіндік зерттеулерін жариялайды201 . Х.Н.Орхун202 , С.Е.Малов203 , Е.Убрятова, Б.Базылхан 204 , Ғ.Айдаров 205 , С.Қаржаубай 206 мәтіндік зерттеулер жасады.

Қосымша мәлімет

  Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" //"Қазақстан тарихы түркі тілді деректемелерде" атты сериясы бойынша. II том. - Алматы: Дайк-пресс, 2005. - Б.130-138.

Толық мәтінді деректер
1.Ramstedt G.J. Zwei uigurische Runeninschriften in der Nord-Mongolei (Tafeln I) //Journal de la Société Finno-Ougrienne T. XXX, fasc. 3. Helsingfors, 1913
2.Ramstedt G.J. Zwei uigurische Runeninschriften in der Nord-Mongolei (Tafeln II) //Journal de la Société Finno-Ougrienne T. XXX, fasc. 3. Helsingfors, 1913
3.Edouard Chavannes. Documents sur les Tou-Kiue Occidentaux
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


Ескерткіш Үйреткіш Этномәдени сөздік Жәй сөздік Деректер Іздеу Көмек Контакт
қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.