TҮРІК БІТІК
ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті
қазрусeng
Iздеу:
Қайда:
Басы Ескерткіш Үйреткіш Сөздік Көмек
Бөлімдер
Көне түрік бітіктер
Түрік бітік үйреткіш
Этномәдени сөздік
Дерек көздері
Көмек
Контакт
Ескерткіш түрі
Орхон
Енисей
Талас
Тұрпан
Алтай
Қазақстан
Ферғана
Деректер
Таңбалар
Сөздік
Іздеу
Карта
Мұражай жәдігерлері
Мақалалар
Әдебиеттер
Шрифт қолдау
Сайт картасы
  Тұнық-ұқ ғұрыптық кешені және бiтiктасы
Анықтама Мәтін Сурет Сызба Өлшем
Тұнық-ұқ бiтiктасының мәтіні (1-62 жол)
1

Bilge Tuňuquq177 : ben özüm : Tabγač eliŋe : qïlïntïm : 178Türük budun : Tabγačqa : ükü erür erti179 :

Бiлге Тұнық-ұқ: мен өзiм: Табғач елiнде: қылындым (өмiр сүрдiм): Түрiк бүтін (халық): Табғачқа: тобымен ерген едi:
2

Türük budun : qanïn bolmayïn : Tabγačda : adïrïltï : qanlantï : qanïn : qodup : Tabγačqa : yana ičikdi : Teŋіri : anča temiš erinč : qan bertim :

Түрiк бүтін (халық): қанын болмайын(ша): Табғачда(н): ажыратылды: қанданды: қанын: қойып: Табғачқа: жанасып iшiне кiрдi: Тәңiрi: сонша деген екен: қан бердiм:
3

qanïn : qudup : ičikdiŋ : ičikdük üčün : Teŋіri : ölütmüš erinč : Türük budun : ölti alqïntï : yoq boltï : Türük : Еsir180 budun : jerinte :

қанын:қойып: iшiне ендiң: iшiне енгенi үшiн: Тәңiрi: өлімтік болдырған екен: Түрiк бүтін (халық): өлдi алқынды: жоқ болды: Түрiк: Есiр («ер тақты») бүтін (халық): жерiнде:
4

bod : qalmadï : ïda tašda : qalmasï : qubranïp : jeti jüz boltï : iki ülügi : atlïg erti : bir ülügi : yadag erti : jeti jüz : kisig :

бой (халық): қалмады: ой таста: қалғаны: шығып: жетi жүз болды: екi үлесi: атты едi: бiр үлесi: жаяу едi: жетi жүз: кiсiнi:
5

uduzgïma : uluγï : šad ertim : yagïl tedi : yagïmsï ben ertim : Bilge Tuňuquq : qaganïm uqïsayïn tedim : saqïntïm : toruq buqalï : semiz buqalï : ïraqda :

артымнан ерткен: ұлығы: шад едiм: жиыл дедi: жиюшысы мен едiм: Бiлге Тұнық-ұқ: қағаным(а) ұқтырайын дедiм: сақтандым (ойландым): тұралау бұқалы: семiз бұқалы: ұзақ-жырақта:
6

Bu(i)lser : semiz buqa : toruq buqa tejin : bilmez ermis tejin : anča saqïntïm : anta kisre : Teŋri bilig bertük üčün : özüm ök : qaγan qïsdïm : Bilge : Tuñuquq : Boyla Baγa Tarqan181 :

бiлсе: семiз бұқа: тұралау бұқа дей: бiлмес едi дей: сонша: сақтандым: сонда кейiн: Тәңірi бiлiк берген үшiн: өзiм ғана: қаған қысдым (көтердім, еттiм): Бiлге: Тұнық-ұқ: Бойла Баға Тархан:
7

birle : Elteris qaγan : boluyu : beriye : Tabγačïγ : öŋre : Qïtaсïγ : yarïya Oγuzïγ : üküš ök : ölürti : bilgisi : čabïsï : ben ök : ertim : Čuγay quzïŋïn : Qara Qumuγ : olurur : ertimez :

бiрлесе: Елтерiс қаған: болайын: бергi жаққа: Табғачды: өңiрге: Қытанды: арғы жаққа: Оғұзды: өңшең-ғана: өлтiрiлдi: бiлiктiсi: сапшысы мен ғана: едiм: Чұғай құздың: Қара Құмық: отырар: едiмiз:
8

keyik jijü : tabïšγan jijü : olurur ertimez : budun : boγïzï : toq erti : yaγïmïz : tegre : uč oq teg erti : biz : seg : ertimiz : anča olurur erikli : Oγuz : adïntan : körüg kelti :

киік жей: қоян жей: отырған едіміз: бүтін -халық: бұғағы: тоқ еді: жауымыз: тегіс: үш оқ тек еді: біз: әлсіз жемтік: едіміз: сонша отырар ерікті: Оғұз: атынан: көрік -елші келді:
9

körüg : sabïntaγ : Toquz Oγuz : budun : öze : qaγan : olurtï ter : Tabγačγaru : Qunï Seŋünig : ïdmïs : Qïtañγaru : Toŋra Semig : ïdmïs : sab anča ïdmïs : azqïŋa : Türük

көрiк-елші: сөзiнде: Тоғұз Оғұз:бүтін (халық): үстi: қаған: отырды: дер: Табғачқа қарай: Құны Сеңгүндi: итерген: Қытан қарай: Тоңра Семiк: итерген: сөз сонша итерген: аз ғана: Түрiк
10

Yorï yor ermis : qaγanï : alïp ermis : ayγučïsï : bilge ermis : ol eki kisi : bar erser : esini : Tabγačïγ : ölürteči : etermen : öŋre Qïtañïγ : ölürteči : etermen : bizi Oγuzïγ :

жорық жору едi: қағаны: алып едi: айғұшысы бiлiктi едi: ол екi кiсi: бар болса: есi көршi: Табғачты: өлермен етермiн: өңiрге Қытанды: өлермен етермiн: бiздiң Оғұзды:
11

ölürtečig : etermen : Tabγač : beriden yenteg : Qïtaŋ : önden yenteg : ben yïrdantayïn : tegijin : Türük : esir budun : jerinte : ïdï yormazun : učrïdï : ay : oq qisalïm :

өлермен: етермiн: Табғач: бергi жақтан жөнелмек: Қытан: өң жақтан жөнелмек: мен арғы жақтан: тиейiн: Түрiк: Есiр (ер тақты)бүтін (халық): жерiнде: итере жортқызбай: ұшырады: ай: оқ(тай) қысайық:
12

termez : ol sabïγ : esidip : tün : udusïqïm : kelmedi : küntüz : olursïqïm kelmedi : anta ötrü : qaγanïma ötüntüm : anča ötüntüm : Tabγač : Oγuz : Qïtañ : bu üčegü : qabsar :

дедiмiз: ол сап-сөздi: есiтiп: түн: ұйықтағым келмедi: күндiз: отырғым келмедi: сонда өткізіп: қағаныма: өтiндiм: сонша өтiндiм: Табғач: Оғұз: Қытаң: бұ үшеуi: қапсырар(айқасып):
13

qaltïčï biz : özü iči : tïsïn : tutmus tegbiz : yuyqa erikli : topluγlï učuz ermis : jenčige eriklig : üzügli : učuz : yuyqa : qalïn bolsar : topluγ uluq : alp ermis : jenčige

қалқасы бiз: өз iшi: тысын: тұтып ұстаймыз: жұқа еткендi: топтаулы арзан едi: жiңiшке еткендi: үзуi: арзан: жұқа: қалын болса: топталуы ұлық: алып едi: жiңiшке
14

yoγun : bolsar : üzüglük alp ermis : öŋre : Qïtaŋda : berije : Tabγačda : qurïya : Qurudïnta : yarïya : Oγuzda : eki üč biŋ : sümüz : keltečimiz : barïmïna : anča ötüntüm :

жуан:болса: үзiк ету алып (күш) едi: өңiрге Қытаңда: бергi оң жаққа: Табғачда: керi батысқа: Құрұдында: арғы (сол қол ) жаққа: Оғұзда: екi үш мың: сүңгi әскерiмiз: келтiремiз: барымына: сонша: өтiндiм:
15

Qaγan( m : ben) : özüm : Bilge Tuňuquq : ötüntük : ötünčümüz : esidü berti : küŋülüŋče : uduz etdi : Köküŋ ügüs : yoγru : Őtükün : yïsγaru : uduz etim : Inigek kölke : Toγulada : Oγuz kelti :

қаған(ым:мен): өзiм: Бiлге Тұнықұқ: өтiндiк: өтiнiшiмiз: есiде бердi: көңiлiнше: ұйғарды: Көкүң өзен: жуық: Өтүкен: жайсаңға: ұйғарылдым: Iнiгек көлге: Туылада: Оғұз келдi:
16

süsü altï biŋ ermis : biz : : eki biŋ : ertimez : süŋüšdümüz : Teŋri yarïlqadï : yaňïdamïz : ügüzke : tüsdi : yaňïduq yolta : yeme : ölti kök : anta ötrü : Oγuz qapïn : kelti :

сүңгiлi(сұсты) әскерi: алты мың едi: бiз: екi мың: едiк: сүңгiлестiмiз: Тәңiрi жарылқады: жаңылдырдымыз: өзенге: түстi: жаңылған жолда: және: өлдi: көк: сонда өтер: Оғұз қаптай: келдi:
17

kelürtim ük Türük : budunïγ : Őtükün jerke : ben özüm : Bilge Tuňuquq : Őtükün jerig : qonmus tejin : esidip : beryeki : budun quryaqï : yarïyaqï : öŋreki : budun kelti :

келтіргінім -ақ: Түрiк: бүтін (халық)ын: Өтүкен жерiне: мен өзiм: Бiлге Тұнық-ұқ: Өтүкен: жерiн: қонғанға дейiн: естiп: бергi оң жақ: бүтін (халық) керi: арғы сол жақ: өңiрге: бүтін (халық) келдi:
18

Eki biŋ erimez : ...(b)oltï : Türük : budun : olurγalï : Türük : qaγan : olurγalï : Santun balïqa : Taluy ögüzke : tegmis jоq ermis : qaγanïma : ötünüp : süledim

Екi мың едiмiз...болды: Түрiк: бүтін (халық): отырғалы: Түрiк: қаған отырғалы: Сантұн балыққа: Талұй өзенге: тиген жоқ едi: қағаныма: өтiнiп: сүңгiледiм:
19

Santun balïqa : Taluy ögüzke : tegürtim : Üč оtuz balïq : еsdi : Usïn buntatu : jurtïda : yatu qalur erti : Tabγač qaγan : yaγïmïz erti : On Oq qaγanï : yaγïmïz erti :

Сантұн балыққа: Талұй өзенге: тектедiм: үш отыз (23) балық: талқандалды: Ұсын Бұнтатұ (?): жұртында: жата қалар едi: Табғач-қытай қаған: жауымыз едi: Он Оқ қаған: жауымыз едi:
20

artuq...küč ...boltï : ol üč qaγan : üglesip : Altun Yïs öze : qabïslam temis : anča üglesmis : öŋre Türük : qaγanγaru : süllemis temis : eŋru sülemiser : qačïn erser : ol bizini :

артық: ...күш...болды: ол үш қаған: үндесiп: Алтын Йыс үстiне: қапсырам дептi: сонша үндесiп: өңiрге Түрiк: қағанға қарай: сүңгiлесемiз дептi: егер сүңгiлемесе: қашқақтаса етсе: ол бiздi:
21

qaγanï alïp ermis : ayγučïsï bilge ermis : qačanïŋ erser : ölürteči ökük : üčegün : qabïsïp : süllemis : anï joq qïsalïm : temis : Türges : qaγan anča temis : bеniŋ budunïm anta erür : temis :

қағаны алып едi: айғұшысы-кеңесшiсi бiлiктi едi: қашқақтай етсе: өлтiрмешi: болмақ: үшеуi: қабысып: сүңгiлемесе: оны жоқ қысайық: деген: Түргеш: қаған сонша деген: менiң бүтін (халық)м: сонда бар: дедi:
22

Türük : budunï jeme : Bulγaq ol temis : Oγuzï jeme : tarqančul temis : ol sabïn : esidip : tün jeme : udusqïm kelmez erti : olursaqmaz : kelmez erti : anta saqïntïma :

Түрiк: бүтін (халық) және: бұлғақтау ол деген: Оғұзды және: тарқақтау дедi: ол сап-сөзiн: естiп: түн жамылып: ұйықтағым келмес едi: отырғым: келмес едi: сонда: сақтандым:
23

...a : sü... tedim : Kögmen : yolï : bir ermis : tumïs tejin esidip : bu yolun : yorïsar : yarïmčï tedim : ...jerči tiledim : čölügiz eri : boltïm :

...: сү...дедiм: Көгмен: жолы: бiр едi: тұманды деп естiп: бұ жолын: жорытса: жартысы (төте) дедiм: ...жершi тiледiм: шөлдемес ерi: болдым:
24

..özüm; az jer ...nï b..ermis : bir turuqï : ermis : anïn barmïs : ïŋra yatïp : bir atlïγ barmïs tejin : ol yolun : yorïsar : unč tedim : saqïntïm : qaγanïma :

өзiм: аз жер...едi: бiр тұрақтау бар едi: оған барды: іңiр жатып: бiр атты барды деп: ол жолын: жорытса: ұтымды дедiм: сақтандым: қағаныма:
25

Őtüntüm : sü yorïtïdïm : atlat : tedim : Aq terimlig keče : uγra qalïtdïm : at öze : ben tere qarïγ : sökdüm : yoqaru : at jete yadaγun : ïγačï tutun : aγturtïm : öŋre eki er :

өтiндiм: сүңгілі-әскер жорыттым: аттан: дедiм: Ақ терiмлiктi кешiп: ұраға қалдырдым: ат үстi: мен қарды: сөктiм: жоғары:ат жетелей жаяу: ағаш тұтып: ақтардым: өңiрге екi ер:
26

yoγurča : ïdïp Ïbar basï : asdïmïz : yoblu : intemiz : on tünke : yantaqï : Toγ berü : bardïmïz : jerči : jer yaŋïlïp : boγazlantï : buŋ ïdïp : qaγan : jelükü ertmis :

жұқарғанша: етiп Ыбар басын: асдымыз: қыраттап түсдiмiз: он түнге: жантаймалы:Тоғ беруге: бардымыз: жершi: жер жаңылып: бауыздан(ыл)ды: мұң етiп: қаған: желiп ерттi:
27

Anï sub…b...m… : ol sub qudï : bardïmïz : sanïγlï : tüsürtemiz : taγ : ïqa : bayur ertemiz : kün jeme : tün jeme : jelü : bardïmïz : Qïrqïzïγ : oqa basdïmïz :

Ол су ...: ол су құлдырай: бардымыз: санаулы (рет) түсiре тоқтатамыз: тау: ықта: баурайлай ертемiз: күн де: түн де: желiп: бардымыз: Қырғызды: оққа басдымыз:
28

...u süŋügün : ačdïmïz : qanï : süsü : terilmis : süŋüšdimiz : sančïdïmïz : qanïn : ölürtümiz : qaγanqa : Qïrqïz : budunï : išikdi :

...сүңгiлерiн: аштыдым (шайқастық): сұсты-әскері: ханы: терiлдi (жиналды): сүңгiлесдiмiз: шанышдымыз: ханын:өлтiрдiмiз: қағанға: Қырғыз: бүтін (халық):iшiне ендi (бағынды):
29

Qïrqïzda : yantïmïz : Türges qaγanta : körüg kelti : sabï enteg : öŋden qaγanγaru : sü jorïlam temis : yorumasar : bizіni : : qaγanï : alïp rmis : ayγučïsï : bilge ermis : qač neŋ erser :

Қырғызда: қайта жөнелдiк: Түргеш қағсонда: көрiк-елшi келдi: сабы сөзi осылай: өңден қағанға қарай: сүңгілі-әскер жорыталым дептi: жорымаса: бiздi: қағаны: алып едi: айғұшысы-кеңесшісі: бiлiк едi: қанша не болса:
30

Bizni : ölürtečik ök : temis : Türges : qaγanï : atsïqmïs tedi : On oq budunï : qalïsïz atsïqmïs : ter : Tabγač süsü : bar ermis : ol sabïγ : esidip : qaγanïm : ben beg erü : tüsüjin tedi :

бiздi: өлермен өктем: деген: Түргеш: қағаны: аттанды дедi: Он оқ бүтін (халық): қалмай аттанды: деп: Табғач сүңгілі-әскерi: бар едi: ол сап-сөздi: естiп: қағаным: мен бек болып: түсейiн: дедi:
31

qatun : yoq bolmïs erti : anï yoγïlatïjïn tedi : sü barïŋ : tedi : Altun yïsda : oluruŋ tedi : sü basï : Inel qaγan : Tardus sad : barzun : tedi : Bilge Tuňuq-uqa : baŋa : aydï :

қатын: жоқ болған едi: оны жоқтайын дедi: сүңгілі-әскер барсын: дедi: Алтын йышда: отырсын дедi: сүңгілі әскер басы: Iнел қаған: Тардұш шад: барсын: дедi: Бiлге Тұнық-ұққа: маған: айтты:
32

Bu süg elti : tedi : qïyïnïγ : küŋülüŋči ay : ben seŋe ne ayayïn : tedi : kelir erser : körü : kеlür : kelmez erser : et ïlïγ sabïγ alï olur : tedi : Altun yïsda : olurtïmïz :

Бұ cүңгілі-әскердi ерт дедi: қиындығын: көңiлiнше айт: мен саған не айтайын: дедi: келер болса: көрү: келер: келмес болса: ет жылы (?) сап-сөздi алып отыр: дедi: Алтын йышда: отырдымыз:
33

Üč körüg kisi : kelti : sabï : bir : qaγanï sü atsïqdï : On oq süsü : qalïsïz : atsïqdï : ter : Yarïs yazïda : tirillemis temis : ol sabïγ esidip : qaγanγaru : ol sabïγ ïtïm : Qantuyun : sabïγ : yana es b...

Үш көрүг-елші кiсi: келдi: сап-сөзi: бiр: қағаны сүңгілі-әскерi аттанды: Он оқ сүңгілісі: қалмай: аттанды: дер: Йарыш жазықта: терiлiп жиналамыз дедi: ол сап-сөздi естiп: қағанға қарай: ол сап-сөздi: жөнелттiм: Қайтадан (?) сап-сөздi: және ...
34

kelti : oluruŋ tejin : ejelme : qaraγu : edgüti : uruγïl : basïtma : temis : Bögü qaγan : baŋaru : anča ayïdmïs : Apa Tarqanγaru : ičre sab : ïdmïs : Bilge Tuтuq-uq : añïγ ol : öz ol : aŋlar...

келдi: отырайын деп: желме?: қарауыл: игi: ұрықта: бастырма: дедiм: Бөгү қаған: маған қарай: сонша айтты: Апа Тарханға қарай: iшкi сап-сөздi: жөнелттi: Бiлге Тұнық-ұқ: анық ол: өз ол: аңдып...
35

Sü yorïlïm tediči : ona maŋa : ol sabïγ esidip : sü jorïtïdïm : Altun yïsïγ : yolsïzïn asdïm : Ertis ügüzig : kečigsizin : kečdimiz : tün qatïdïmïz : Bolčuqa : taŋ öntürü : tegdimiz :

Сүңгілі-әскер жорытайық дегенi: оны маған: ол сап-сөздi естiп: сүңгілі жорыттым: Алтын йышты: жолсызын астым: Ертiс өзендi: кешусiз кештiмiз: түн қатып жүрдiмiз: Болчұға: таң ата: тидiмiз:
36

Atïlïγ kelürti : sabï antaγ : Yarïs yazïda : on tümen : sü tirilti : ter : ol sabïγ esidip : begler : uqupun :

Атты келтiрдi: сап-сөзi сондай: Йарыш жазықта: он түмен: сүңгілі-қол терiлдi:ол сап-сөздi естiп: бектер: ұғысып:
37

Yanïlïm : arïγ ubatï jeg : tedi : bеn anča termen : ben : Bilge Tuñuq-uq : Altun yïsïγ : asa keltimiz : Ertis ügüzig :

қайтамыз: ар ұяты артық: дедi: мен сонша деген едiм: Мен:Бiлге Тұнық-ұқ: Алтын йышды: аса келдiмiз: Ертiс өзендi
38

keče keltimiz : kelmesi : alp tedi : tuymadï : Teŋri Umay : Ïduq jer sub : basa berti erinč : neke : tezerbiz :

кеше келдiмiз: келмесi алып дедi: тулап шаршамады: Тәңірi Ұмай: Ұйық Жер су: басым бердi едi: неге: тежелеймiз: (қашқақтаймыз)
39

üküs tejin : neke qorqurbïz : az tejin : ne basïn alïm : teglem tidim : tegdimiz : yulïdïmïz : ekinti kün :

өңшең көп дейiн: неге қорқармыз: аз дейiн: не бастырамыз: тием дедiм: тидiмiз: жойдымыз: екiншi күнi:
40

örtče : qïzï kelti : süŋüsdimiz : bizinte : eki učï : sïŋarča : artuq erti : Teŋri yarïlqaduq üčün : üküs tejin : biz :

өртше: қызу келдi: сүңгiлестiмiз: бiзден: екi: ұшы: сыңарша: артық едi: Тәңірi жарылқадық үшiн өңшең көп дейiн: бiз:
41

qoruqmadïmïz : süŋüsdimiz : Tardus : sad ara : udï : yaŋdïmïz : qaγanïn : tutdumïz : yabγusïn : sadïn :

қорықпадымыз: сүңгiлестiмiз: Тардұш: Шад: арасы: ұдайы (ұтыспен созыла) жеңдiмiз: қағанын: тұтдымыз: йабғұсын: шадын:
42

anta ölürti : eligče er : tutdïmïz : uluq tün : budunïn sayu : ïtdïmïz : ol sabïγ : esidip : On oq begleri : budunï : qop

сонда: өлтiрдi: елудей ер: тұтдымыз: ұлық түн: бүтін (халық)ның санай: жөнелттiмiз: ол сап-сөздi: естiп: Он оқ бектерi: бүтін (халық): көп
43

kelti : jükünti : keligme : beglerin : budunïn : ïtïp yïγïp azča : budun : tezmes erti :

On oq süsün : sületdim :

келдi: жүгiндi(бас идi): келушi: бектерiн: бүтін (халық)ын: етiп жиып азша: бүтін (халық): қашпас едi: Он оқ сүңгілі-қолын: сү(ңгi)леттiм
44

Biz jeme : süledimiz : anï ertimiz : Jenčü ügüzig : keče : Tinsi oγulï : yataγïma : Biŋlig eki taγïγ : ertü...

Бiз және: сүңгiледiмiз: оны ерттiмiз: Йенчү (Інжу) өзендi: кеше: Тiнсi ұлы: жатағыма: Мыңлық (Біңлік) екi тауды: қуалай:...
45

Temir Qapïγqa : tegi : ertimiz : anta yanturtïmïz : Inel qaγanqa : ... Aqrïm : alï atïγqa : Tezik : Toqursïn :

Темiр Қапығқа: тие: ерттiмiз: сонда: қайтардымыз: Iнел қағанға: ...Ақрым: ? атаққа: Тәжiк: Тоқұрсын(Тоқарстан):
46

anta berüki : As-oq baslïγaru : Soγdaq : budun : qop kelti : jükünti : ..tegti : Türük budun : Temir Qapïγqa : Tensi oγulï :

сонда бiрiккен: Ас-оқ бастаған: Соғды: бүтін (халық): көп келдi: жүгiндi: ол күнде: тидi: Түрiк бүтін (халық): Темiр қапығқа: Тенсi ұлы:
47

Tensi oγulï : yataγma taγqa : tegmisïdï yoq ermis : ol jerte : ben Bilge Tuтuq-uq : tegürtük üčün

Тенсi ұлы: жатағыма тауға: тимес иесi жоқ едi: ол жерде: Мен Бiлге Тұнық-ұқ: тектеп апарғаным үшiн:
48

sarïγ altun : örüŋ kümüs : qïz qoduz : egri tebi : aγï buŋsuz : kelürti : Elteris qaγan : Bilge ...

сары алтын: өрпек -ақ күмiс: қыз әйел: нар түйе: мата сыйды мұңсыз: келтiрдi: Елтерiс қаған: Бiлге (қаған)...
49

alpin üčün : Tabγačqa : jeti jegirmi : süŋüsdi : Qïtañqa : jeti süŋüsdi : Oγuzqa : bes süŋüsdi : anta Ayγučï...

алптығы үшiн: Табғачқа: жетi: жиырма(13) сүңгiлесдiмiз: Іытанға: жетi сүңгiлесдiмiз Оғұзға: бес сүңгiлесдiмiз: сонда Айғұчы-кеңесшісі...
50

jeme : ben : ök ertüm : ayγïčïsï : jeme : ben ertim : Elteris qaγanqa : ... : Türük Begi qaγanqa : Türük Bilge qa...

және: мен: ғана өктем едiм: айғычысы-кеңесшісі: және: мен едiм: Елтерiс қағанға:... Түрiк Бегi қағанға: Түрiк Бiлге қағанға: ...
51

Qapaγan qaγan : jeti otuz : yasqa : ...anta...erti : ... : tün udumatï

Қапаған қаған: жетi отыз (23): жасқа:...сонда:...едi: түн ұдымады...
52

küntüz : olurmatï : qïzïl qanïmï : tökti : qara terim : yügürtü : isig küčüg berti ök : uzun jelmeg : jeme : ïtmïq :

күндiз: отырмады: қызыл қаным(д)ы: төктi: қара терiм: жүгiрттi: iсті күшті бердiм-ақ: ұзын желмек: және: итермек:
53

Arqur qaruγuγ : uluγ artïdïm : basïnïγma : yaγïγ : kelürir ertim : qaγanmen : sületidimiz : Teŋri yarïlqazu

Арқұр қарауылды: ұлық арттырдым: басынуға: жауды: келтiрдiм: қағанмен: сүңгiлестірдiмiз: Тәңірi жарылқай:
54

Bu Türük budunqa : yarïlïγ yaγïγ : jeltürmedim : tüginlig atïγ : jügürtemedim : Elteris qaγan : qazγanmasar :

Бұ Түрiк бүтін (халық)ына: жараулы жауды: желдiрмедiм: тулы (түгел) атты: жүгiрттiрмедiм: Елтерiс қаған: қаз тұрғызып (иелік етпесе)
55

Udu ben özüm : qazγanmasar : el jeme : budun jeme : yoq erteči erti : qazγantuq in üčün : uduγ elim : qazγantuqum üčün :

ұдайы мен де өзiм: қаз тұрғызбасам (иелік етпесем:): ел де: бүтін (халық) та: жоқ болар едi: қаз тұрғызып (иелік еткен)үшiн: ұдайы елім: қаз тұрғызғаным (иелік еткенім) үшін:
56

El jeme : el boltï : budun jeme : budun boltï : özüm qarï boltïm : uluγ boltïm : eneŋ jerdeki : qaγanlïγ : budunqa :

Ел де: ел болды: бүтін (халық) та: бүтін (халық) болды: өзiм қария (күш-қарусыз) болдым: ұлық (жасты) болдым: неткен жердегi: қағандық: бүтін (халық)қа:
57

bön tegi : barsar : ne buŋï : bar erteči ermis :

Бөнтегі (?): бар болса: не мұңы: бар болар еді:
58

Türük Bilge qaγan : eliŋe : bititdim : ben Bilge Tuñuq-uq

Түрiк Бiлге қаған: елiне: бiтiтдiм: мен Бiлге Тұнық-ұқ:
59

Elteris qaγan : qazγanmasar : yas eri erser : ben özüm : Bilge Tuñuq-uq : qaγanmasar : ben yoq ertim erser :

Елтеріс қаған: қаз тұрғызбаса (иелік етпесе): жас ері болса: мен өзім: Білге Тұнық-ұқ: қаз тұрғызбаса (иелік етпесе): мен жоқ
60

Qapaγan qaγan : Türük Еsir budun : jerinte : bod jeme : budun jeme : kisi jeme : ïdï yoq erteči erti :

Қапаған қаған: Түрiк Есiр (ер тақты) бүтін (халық): жерiнде Бой-ру болсын: бүтін (халық) болсын: кiсi болсын: иесi жоқ болған едi:
61

Elteris qaγan : Bilge Tuñuq-uq : qazγantuq üčün : Qapaγan qaγan : Türük Еsir budun : yorïdïqï bu

Елтерiс қаған: Бiлге Тұнық-ұқ: қаз тұрғызған (иелік еткен) үшiн: Қапаған қаған: Түрiк Есiр (ер тақты) бүтін (халық): жорытқаны бұ:
62

Türük Bilge : qaγan : Türük Еsir budunïγ : Oγuz budunïγ : egіdü : olurur :

Түрiк Бiлге: қаған: Түрiк Есiр (ер тақты) бүтін (халық)ты: Оғұз бүтін (халық)ты: игілікте (артқыза): отырғызар:
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


Ескерткіш Үйреткіш Этномәдени сөздік Жәй сөздік Деректер Іздеу Көмек Контакт
қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.