қазрусeng
:
:
  Күлі-чұр ғұрыптық кешені және бітіктасы
Күлі-чұр бітіктасының күнбатыс бетіндегі мәтіні (1-12 жол )
1

...üčün (apa) tarqan Čїqan Toňuquq : atïγ : bermiš :

... үшін /Апа/ тархан Чықан Тұнұқ-ұқ: атағын: берген:
2

...quda : jegtürmiš : Išbara Čїqan : Küli Čur : bolmïš : ...

...ғсонда: жеңдірген: Есбара Чықаң: Күлі Чұр: болған...
3

.../qaγan : / elinte : aqarïp : edgü beŋi : körti : Uluγ Küli Čur : sekiz on : yašap : yoq bol /tï /

.../қаған:/елінде: көтеріліп: игі маған: көрді: Ұлық Күлі Чұр: сегіз он: жасап: жоқ бол/ды/
4

özlüki : boz at erti : kedim b... alïpï erdemi : anta ükü еgіdi : Türük budunqa : u...

өжет жүйрік: боз ат еді: кежім б... алыбы ердені: сонша көсегесі артты: Түрік бүтін (халық)ға:...
5

saγïrač uluγïn yaγïtuqda /Küli / Čur/.. sančïp : ölürüp : oγulïn : kisisin bulun...

сағалдырықты ұлығын жаулатқанда /Күлі/Чұр ...шаншып: өлтіріп: ұлын: кісісін бұрыш...
6

... elig tutdï /ker.?./ ...erti : Küli Čur : Türük budun ...

...елді тұтды: ... .еді: Күлі Чұр: Түрік бүтін (халық):...
7

...γanïŋa el/iŋe/ ......bilgesin üčün : alpïn : erdemin /üčün qazγantï qa/... el...č..

...қағанына еліне: ... біліктілігі үшін:алыбы: ердені: /үшін қаз тұрғызды /...ел...ч...
8

...Ïšbara Bilge Küli Čur : kiši ....in

...Ысбара Білге Күлі Чұр: кісі:...
9

...erti süŋüš bolsar čerïγ : iter erti : ab ablasar erimeli teg erti

...еді сүңгілеу болса шерік: итер еді: ау ауласа ерлікті тек еді
10

...sančdï : Кečinde : tümen süke süŋüšdi : Küli Čur oplayu tegip süsin :

....шанышды: Кечінде: түмен сүңгіге: сүңгілесті: Күлі Чұр ұмтыла тиіп:сүңгісін:
11

...ïtï ..... /Beš/balïqda : törüt sü/ŋüš/ süŋüšdükde : Küli Čur oplayu tegip süsin : bulγayu :

...итерді... /Беш/балықда: төрт сүңгілес: сүңгілестікде: Күлі Чұр ұмтыла тиіп сүңгісін:бұлғақтай:
12

...Tab/γačqa : bunča süŋüšüp : alpïn : erdemin üčün üküs : bunča tutdï :

... /Таб/ғачқа: бұнша сүңгілесіп: алыбы: ердені үшін көсегесі: бұнша тұтды:
Күлі-чұр бітіктасының көлденең жазылған мәтіні (1- жол)
1

Küli Čur : Teŋiri : tutdï :

Күлі Чұр: Тәңірі: тұтды:
Күлі-чұр бітіктасының күншығыс бетіндегі мәтіні (1-12 жол)
1

...oγulïn : ...dunïn : udïz...

... ұлын:/бұдұ/нын: орнат... ...
2

... Küli Čur : tarduš : budunïγ : ïtï ayu olurtï :

...Күлі Чұр: тардұш: бүтін (халық)ды: итере басқара отырды:
3

.../qadam/ : er yarïγ : üzlekin : binip /oplayu tegip/ : üč erig : sančdï : ...süŋüšdükde : Küli Čur üzleki jegren at binip :

.../қадам?/: ер жарақ: өжет жүйрігін: мініп /ұмтыла тиіп/: үш ерін: шаншды: ...сүңгілескенде: Күлі Чұр: өжет жүйрік жирен ат мініп:
4

...anta : kerü : barïp : Yenčü : ügüzüg : keče : Temir Qapïγqa : Tezikke : tegi sü/ŋüšdükde/ : qazγantï : Toquz Oγuzqa : jeti : süŋüš : süŋüšdükde :

...сонда: кері: барып: Йенчү (Інжу): өзенді: кеше: Темір қапығқа: Тежікке: тие:сүңгілескенде:қаз тұрғызды (иеленді): Тоғыз Оғызға: жеті сүңгілес:сүңгілесті:
5

...a : tükedi : Qïtaň : Tatabï : .../tegi/ : süŋüšdükde : bes süŋüš : süŋüšdükde : Küli Čur anča : bilgesi : čabïsï : erti : alïpï bökesi : erti :

...а: түгеді: Қытаң: Татабы:.../тие/: сүңгілескенде: бес сүңгілес: сүңгілескенде: Күлі Чұр: сонша: біліктісі: сөз саптауышысы:еді: алыбы бүгесі: еді:
6

.../Kü/li Čur : jeti yašïŋa : jegir : ölürti : /toquz yašïŋa : / azïqlγï : toŋuz : : ölürti : Qarluq : yaγïtuqda : Tezde : süŋüšdükde :

....Күлі Чұр: жеті жасында: жирен: өлтірді: /тоғыз жасында/: азулы: доңыз: өлтірді: Қарлұқ: жаулағанда: Тезде (өзен): сүңгілескенде:
7

... : anta : kisre Qarluqqa : yem (d?) süŋü/šdükd/e : Edil aqïn binip : oplayu tegip : sanča ïdïp : toplayu : inti : yana : aγïtïp :

....сонда: кейін Қарлұққа: және: сүңгілескенде: Еділ ағын мініп: ұмтыла тиіп: шаншы итеріп: топтай: інді: жаңа: ағытып:
8

...sü sürti : Qarluqïγ : kečіgintükin : sančdï : Qarluq : tapa : ... γalï : barïp : Azïn erig : yana : binip : süsi : kegürti : Qarluq : atlantï : anča : sün :

...сүңгілі сүреледі: Қарлұқты: кешіп жапыра: шаншды: Қарлұқ: таман:...ғалы: барып: Aз ерін: жаңа: мініп: сүңгісі: келді: Қарлұқ: аттанды:сонша сүңгісін:
9

.../Qa/rluq : jegiren : ermeli : arqašïn : sïyu urtï : Qarluq : anïn : turup......Elteber : özi : kelti : Еsir : Erkin : oγulï : Jegen Čur : kelti :

.../Қар/лұқ: жирен: ертеулі /өрелі/: арқасын: сындыра ұрды: Қарлұқ: осыны тұрып: ......Елтебер: өзі келді: Есір: Еркін: ұлы: Йеген Чұр: келді:
10

.../erin/ : sančγalï : süledi : süŋüšip : süsin : sančdï : elin altï : oγulïn : kisisin : bulandï : ..γ...a : Išbara : Bilge Küli Čur :

.../ерін/: шанышғалы: сүңгіледі: сүңгілесіп: сүңгісін: шанышды: елін алды: ұлын: кісісін: бұлғанды: Есбара: Білге Күлі Чұр:
11

...üke : tusu bol..q : öde : ülügi : anča ermiš erinč : yaγïqa : yalŋus : oplayu tegip : oplayu kirip : üze qïšqa kergeg boltï :

...ке: көмек болған: өтер: үлесі: сонша:болған екен: жауға: жалғыз (жаңғыз): ұмтыла тиіп: ұмтыла кіріп: үсті қысқа қайтыс болды:
12

...qaγan : inisi : El Čur : tegin : kelip : ulayu : törüt tegin : kelip : Išbara : Bilge Küli Čurïγ : yoγlatï : bedizin : bedizti : olurtï :

...қаған: інісі:Ел Чұр: тегін: келіп: ұласу: төрт тегін:келіп: Есбара: Білге Күлі Чұрды: жоқтатты: бәдізін: бәдіздетті: орнатты:
13

...sin : bu...m : qazγantï : artuq : yïlqïγ igiti :

...ін: бұ...м: қаз тұрғызды: артық: жылқысын игітті:
Күлі-чұр бітіктасының оңтүстік бетіндегі мәтіні (1-4 жол)
1

...k tegin : kelti : /Tarduš/ : .. Čurïŋ : oγulï : Jegen Čur : kelti :

...тегін: келді: /Тардұш/: ...Чұрдың: ұлы: Йеген Чұр: келді:
2

...in : üčün : bunča : qoburïp : yoγladï : Ebiztir bitidim :

...ін: үшін: бұнша: қаптай: жоқтады: Ебізтер бітідім:
3

...qa : bilmez : biligin : biltükmen : ödkümen : bunča : bitig : bitidim :

...қа: білмес: білігін: білдіргенше: өткенше (өткенше):бұнша: бітік: бітідім.
4

...tutdï...

...тұтды:...
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.