қазрусeng
:
:
Уюк-Тарлақ (е-1) бұғытасы және мәтіні
Уюк-Аржан (е-2) бұғытасы және мәтіні
Уюк-туран (е-3) бұғытасы және мәтіні
Оттук Даш I (е-4) бітіктасы
Барық I (е-5) бітіктасы
Барық II (е-6) бітіктасы
Барық III (е-7) бітіктасы
Барық IV (e-8) бітіктасы
Қара-сұғ (e-9) бітіктасы
Елегест I (е-10) бұғытасы және мәтіні
Бегре (е-11) бітіктасы
Алдыы-Бель I (e-12) бітіктасы
Чаа-қол I (е-13) бітіктасы
Чаа-Қол II (e-14) бітіктасы
Чаа-Қол III (e-15) бітіктасы
Чаа-Қол IV (e-16) бітіктасы
Чаа-Қол V (e-17) бітіктасы
Чаа-Қол VI (e-18)
Чаа-Холь VII (e-19)
Чаа-Холь VIII (е-20)
Чаа-Холь IX (e-21)
Чаа-Қол X (e-22)
Чаа-Қол XI (e-23)
Хая-ужу (e-24) жартастағы мәтіндер
Означенное (е-25) бітіктасы
Очуры Ачуры (e-26)
Оя (е-27) бітіктасы
Алтын көл (е-28) бітіктасы
Алтын Көл II (e-29)
Уйбат I (е-30) бұғытасы және мәтіні
Уйбат II (e-31)
Уйбат III (е-32) бұғытасы және мәтіні
Уйбат-IV (e-33)
Уйбат-V (e-34)
Туба-I (e-35) бітіктасындағы мәтін
Туба-II (e-36) жартастағы мәтін
Тес (е-37) бәдіз мәтіні
Ак-юс (e-38) жартастағы мәтін
Қара-юс-I (e-39) жартастағы мәтін
Ташеба (e-40) бітіктастағы мәтін
Кемчік-чырғақ (е-41) бітіктасы
Бай-бұлын I (е-42) бітіктасы
Қызыл-чыра бірінші (е-43) бітіктасы
Қызыл-чыра екінші (е-44) бітіктасы
Көжелік-қобы (е-45) бітіктасы
Теле (е-46) бітіктасы
Абақан (е-48) бітіктасы
Бай-бұлын II (е-49) бұғытас және мәтіні
Тува стеласы «Б» (e-50) бітіктастағы мәтін
Туваның үшінші (е-51) бітіктасы
Елегест II (e-52) бітіктастағы мәтін
Елегест III (е-53) бұғытасы және мәтіні
Оттук Даш III (е-54) бітіктастағы мәтін
Тува стеласы «Г» (e-55) бітіктастағы мәтін
Малиновка (e-56) бітіктастағы мәтін
Сайғын (е-57) бұғытасы және мәтіні
Кезек-Хуре (e-58) бұғытасындағы мәтін
Кербис-бары (е-59) бітіктасы
«Саргал аксы» (e-60) бітіктасындағы мәтін
Суглуг-адыр-аксы (е-61) бітіктасы
Қанмылдық-қобы (е-62) бітіктасы
Ортаа-Хем (e-63) бітіктасындағы мәтін
Оттук Даш II (e-64) бітіктасындағы мәтін
Қара-бұлын I (е-65) бітіктасы
Қара-бұлын- II (е-66) бітіктасы
Қара-бұлын-III (e-67) бітіктас сынығындағы мәтін
Ел-бажы (е-68) бітіктасы
Чер-Чарық (е-69)
Елегест IV Иір көл (e-70) бітіктасындағы мәтін
«Подкунинское» (e-71) бітіктас сынығындағы мәтін
Алдыы-Бель -II (e-72) бітіктас сынығындағы мәтін
Ийме I (e-73) бітіктасындағы мәтін
Самагалтай (e-74) бұғытасындағы мәтін
Кутень-булук (e-75) жартастағы мәтін
Айна I сынығындағы (e-76) мәтін
Қытай айнадағы (е-77) түрік бітік мәтін
Қытай мыс тиындағы (е-78) түрік бітік мәтіні
Қытай мыс тиындағы (е-79) түрік бітік мәтіні
Белдік қапсырмасындағы (e-80) мәтін
«Алтын құмыра-I» (e-81) мәтіні
«Алтын құмыра-II» (e-82) мәтіні
Уйбат VII, «Уйбат күміс тостаған» (e-83) мәтіні
Айна III сынығындағы (e-84) мәтін
Айна IV сынығындағы (e-85) мәтін
Тұмаршадағы (e-86) таңбалар
Тас ұршықтағы (e-87) мәтін
Тас тұмаршадағы (e-88) мәтін
Овюр-I (e-89) бітіктасындағы таңбалар
Овюр-II (e-90) бітіктасындағы таңбалар
«Беделиг» (e-91) тастағы мәтін
«Демир суг» (e-92) бітіктастағы мәтін
«Йур-сайыр-I» (e-93) бітіктастағы мәтін
Уйбат VI (е-98) бітіктасы
Ортаа-Тей (e-99)
Баян-Қол (е-100)
Аржан II (е-102) ауыздықтағы түрік бітік мәтін
Аржан II (е-103) қапсырмадағы түрік бітік мәтін
Означенное II (Е-104) бітіктасы
Қызыл музейіндегі бітіктас (е-105)
Уюк Оорзак I (е-108) бұғытасы мен түрік бітік мәтіні
Уюк Оорзак II (е-109) бітіктасы
Уюк Оорзак III(е-110) бұғытасы мен мәтіні
Ээрбек I (е-147) бітіктасы
Ээрбек II (е-149) бітіктасы мен мәтіні
Шанчы 3 (е-152) бітіктасы
Күміс тостағандағы түрік бітік мәтіні
  Қара-бұлын I (е-65) бітіктасы

Қара-бұлын I (е-65) бітіктасы


VIII-IX ғ


«Кара-Булун ескерткіші»


Тува Республикасы Ұлық-Кем өзені маңында Ейлік-Кем ауылы Қара-Бұлын деген жерде орналасқан.

1973 ж.бітіктасты Тува музейіне әкелген.


Е-65 және Е-66 бітіктастары өзара жақын орналасқан.

Қызғылтым құмдақ тастан жасалынған. Анық қашалған 3 жол және бұрын қашалған 3 жол мәтін. Таңба қашалған.


биіктігі - 1,13 м, ені - 0,14 м, қалыңдығы - 0,25 м.


1965 ж. Д.А.Грач басқарған экспедициясы тапқан. Мәтіндік зерттеудін алғаш И.А.Батманов, А.Ч.Кунаа 294 , И.В.Кормушин жасады 295 . Палеографикалық зерттеулерін Д.Д.Васильев 296 жүргізді.

Бітіктастың бір қапталында үсті үстіне келген екі мәтін қашалған. Біріншісі өте өшіңкі ал екіншісі анық етіліп жазылған. Бұл жайында И.В.Кормушин өз пікірін білдірген болатын. Сондықтан осы бітіктасты екінші рет пайдаланған (палимпсеста) деп, ол мәтінін Е-65/пл деп белгілеген. Біздің тексеруімізше бірінші қапталында ғана бұрын жазылған бір жол «elim quyda qunčyuïm adïrïldïm» мәтіннің іздері бар екені анықталды.


  Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" //"Қазақстан тарихы түркі тілді деректемелерде" атты сериясы бойынша. II том. - Алматы: Дайк-пресс, 2005. - Б.205.

Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.