VIII-X ғ
«Ағаш таяқша», «VII ескерткіш», «Ашық Тас жазуы»
Талас өзені бойы Ашық-Тас деген жерден геологиялық барлау жұмыстары кезінде 5 метр тереңдіктен табылған.
Ресей, Мемлекеттік Эрмитажда сақтаулы. Инв. № СК-800
Ағашқа ойылған мәтін
Шырша ағаштан жасалынған таяқшаның төрт қапталында 4 жол «руникалық» таңба-әріптер ойылып жазылған.
(шамамен) 15,6 x 1,5 x 1,4 x 1,2 см.
1932 ж. И.Ф.Марниньян тапқан. М.Е.Массон 364 анықтап С.Е.Маловқа хабарлаған 365 . Х.Н.Орхун 366 , И.А.Батманов 367 , Ч.Жумагулов 368 , А.С.Аманжолов 369 , И.Л.Кызласов 370 , А.М.Щербак 371 зерттеу жүргізген.
А.С.Аманжоловтың пікірнше көне түрік қағандары VI-VIII ғасырларда буддизмге ерекше ниет танытқан әрі таяқшадағы жазу буддизмнің магиялық түсініктерімен астарласып жатыр деп қарастырады. Оның транскрипциясы мен орысша аудармасы: 1. Aγïpap oz. altu eb eni ... m d n č 2. jupd ačïn ajγu ig. Apïn ančïp ïnčup qamu ïq ... 3. aγïlt abïn. aj qačïγ qaγanïγ anïd 4. ačuγ qašuq (1) Поднявшись вверх, избавляйся (от мучений ада) Подготовся к «шести жилищам» (шести формам существования) (2)...Раскройся (покайся) и расскажи (обязательно) о болезнях ! Утешься, таким образом, всякий ! ... (3) Застваь подниматься вверх (возноситься) и утешься ! Расскажи об элементе сознания qačïγ (в учениибуддизма) и подготовь кагана ! (4) Дарственная ложка (возможно, для совершения жертвенного окропления).
С.Маловтың орысша аудармасы: (1) Поднявшись, я перевалил через вершину горы. Своих домашних товарищей... Теперь открывая сосуды... (2) Крайняя (на изгибе, на краю находящаяся) равнина (или: каменная насыпь, жертвенная гора камней). Помогая друг другу на новом пути через вершину горы и поднимаясь выше, огибая таким образом... (3) Я подошел, вот-равнина. Переваливая через внутреннее ущелье (устье горы), восхождение хор(ошо)... (4) Открывая (дорогу) и высоко переправляясь, немного...
Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" //"Қазақстан тарихы түркі тілді деректемелерде" атты сериясы бойынша. II том. - Алматы: Дайк-пресс, 2005. - Б.227-228.
