қазрусeng
:
:
«Шивээт Улаан» ғұрыптық кешені және таңбатасы
Татпар (Құтлық) қаған ғұрыптық кешені және бiтiктасы
Хүйіс Толгой ғұрыптық кешендері мен бітіктастары
Нири қаған ғұрыптық кешені мен бәдізі
Ел етміш (Білге атачым) Йабғұның ғұрыптық кешенi және бiтiктастары
Күлтегiн ғұрыптық кешені және бiтiктасы
Бiлге қаған ғұрыптық кешені және бітіктасы
Тұнық-ұқ ғұрыптық кешені және бiтiктасы
Күлі-чұр ғұрыптық кешені және бітіктасы
Алтын Тамған Тархан ғұрыптық кешені және бітіктасы
"Чойр" ғұрыптық кешені мен бәдіздегі мәтін
Күлтарханға арналған жартастағы мәтін
«Их Хануй көлi» ғұрыптық кешені және барықтағы мәтін
Ел Етмiш Бiлге қаған (Мойын-чұр) ғұрыптық кешенi және бітіктастары
Ел Етміш Білге қағанның (Тариат//Тэрх) екінші бітіктасы
«Тэсийн» бітіктасы
Орду-балық I (Қарабалғасұн I) бітіктасы
Орду-балық II (Қарабалғасұн II) бітіктасы
«Тэвш» бітіктасы
Қола мөрдегі жазу
Мыс тиындағы жазу
Тайхар жартастағы көне түрiк жазулары
Долоодойн бітіктасы
Сүүжийн бітіктасы
Сэврэй бітіктасы
«Дарви» жартас жазулары
Бөмбөгөр ғұрыптық кешені мен бітіктасы
“Зурийн овоо” жартастағы түрiк бiтiк жазуы
"Зүүн оройн өвөлжөө" (Ақ шоқы) түрік бітік мәтіні
"Гурвалжин уул" тауындағы түрiк бiтiк жазуы
Қара қату (Эрээн харганат) бұғытасындағы көне түрік мәтін
"Бага ойгор" (Кіші ойғыр) түрік бітік-жазуы
«Их бичигт» түрiк бiтiк жазуы
“Дэл уул” (Жалды тау) түрiк бiтiк жазуы.
“Шаахар толгой” (Шақ төбешiк) түрiк бiтiк жазуы
"Гурван мандал" (Ү­ш мандым) түрiк бiтiк жазуы
Байбалық қамалы
Өвөрхангай мұражайындағы тастың бетіндегі мәтін
«Өнгөт» ғұрыптық кешені
«Мухар» ғұрыптық кешені
"Даян нуур" ғұрыптық кешені мен бәдізі
"Өртеңбұлақ" көне түрік мәтіні
“Олон нуур” ғұрыптық кешені
"Ачит нуур" түрiк бiтiктасы
“Хөх хөтөл” түрiк бiтiк-жазуы
"Бигэр" жартастағы түрiк бiтiк жазуы
«Хөгнө Тарни» қорғаны мен бәдізі
"Цахир" жартастағы көне түрік жазулары
"Ямаан Ус" жартастағы «Ханан хад» көне түрік жазулары
"Зүрх уул" (Жүрек тауы) тауындағы түрік бітік мәтін
Налайхын бітігі
«Тэхтийн гол» жартасындағы көне түрік мәтіні
«Рашаан хад» жартасындағы көне түрік мәтіні
Хар-Салаа IV түрік бітік мәтіні
  «Тэсийн» бітіктасы
«Тэсийн» бітіктасының мәтінінің қазақшасы
1

............

...
2

jïlqa...

жылға...
3

mïš ...

ған...
4

aγïntïrtï Uyγur qanïm tuttulmïš : ...k...(taqï) γu yïl...

көтерілді Ұйғыр ханым тұтып ұстаған:... к /тау/ықжыл...
5

... i : aqanïm : yašï tegi učdï : oγulï : yabγum : qaγan boltï :

... әкем: жасы тие ұшды:ұлы: йабғұм: қаған болды:
6

olurtï oγulï Tarduš : yabγu Töles šad : olurtï : aqanïm : El : ...

отырды ұлы Тардұш: ЙабғұТөлес Шад: отырды:әкем: Ел...
7

Teŋiri : qïlïntuqda : Uyγur qaγan : olurmuš : Bökü Uluγ qaγan

Тәңірі: қылынғанында (жаратылғанда):Ұйғыр қаған: отырған:Бөкү Ұлық қаған
8

olurmuš : biŋ (anïŋ) : Eli üč yüz yïl : el tutmuš : ančïp : budunï : bardï :

отырған:мың ? (оның): Елі үш жүз жыл: Ел тұтқан:сөйтіп: бүтін (халық)ы:барды:
9

mïš : Buzuq bašïn qaza : Učuz Köl : ke : atlïγïn : tüke bar/mïš/ :

ған: Бұзұқ басының өте:Ұчұз Көл:ге:аттысын: түгей (түгел) барған:
10

di : Beril : Qadïr : Qašïr : anta barmïš : ol budunïm : Keŋkeresde

ды: Беріл: Қадыр: Қашыр: сонда барған:ол бүтін (халық)ым: Кеңгересде
11

Tabγačqa : qïzšanmïš : Uyγur : qaγan : on : yïl : olurmuš : yetmiš : yïl ermiš :

Табғачқа:өштешкен еді:Ұйғыр:қаған:он жыл:отырған:жетпіс:жыл екен
12

...re : Tabγačqa : bazlanmïš Ujγur qaγan toq olurmïs : jetmiš jïl ermiš :

...Табғачқа: басым көрсеткен (бейбіт еткен)Ұйғыр қаған тоқ отырған:жетпіс жыл екен:
13

.de Teŋride ...Uyγur qaγan : olurmuš :

.де Тәңіріде ... Ұйғыр қаған: отырған:
14

/qaγan /ermiš : qaγan ... ki ermiš anta adïn : üdkünč qaγan ermiš :

/қаған /еді: қаған ... екен:сонда айрықша: қайсарлы қаған екен:
15

.. üčün Otuz : /Tatar/ ... el : tutdï : ančïp : yašï tegdi :

үшін Отыз: /Татар/... ... Ел: тұтды:сөйтіп: жасы тиді:
16

Teŋride bolmuš : /El etmiš : Bilge qa/γanïm : olurtï : El tutdï :

Тәңіріде болған:/Ел Етміш Білге: қа/ғаным: отырды:Ел тұтды:
17

... bilgüsin üčün öŋre : kün toγsïqdaqï budun ...

... білгісі үшін:өңірге: күн тумысындағы бүтін (халық):...
18

Bulaqïγ : Aya : bašï : olurtï ... jerig jeg ...

Бұлақты Айа: басы: отырды ... жерді игі ...
19

... Kül : Beg : ...

... Күл: Бек ...
20

... dezig : Qašar Qoruγ : Quntï : čït tikdi örügen yaratdï yayïldï ...

...Қасыр Қорық: Құнты чыт (құрылыс) тікті:ордасын жаратты жайлады ...
21

: elser 224 : ilgerü : Quntï : bilgesün : bitigin bu : urtï : bu yaratdï :

Елсірер ?: ілгері: Құнты: білгісін: бітігін бұ: ұрды:бұ жаратты:
22

... : Toquz buyruq... : γï uyγurmïš : tay ...

... Тоғыз бұйрық ... ұйғарылған (ұйысқан?): Тай ...
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.