TÜRIK BITIG
Language Committee of Ministry of Culture and Infrmation of RK
қазрусeng
Search:
Where:
Home Inscriptions Learning Dictionary Help
Site Parts
Turk Inscriptions And Manuscripts
Learn Old Turk Writings
Ethno Cultural Dictionary
Data
Help
Contact Us
Inscription Types
Orhon
Yenisei
Talas
Turfan
Altai
Kazakstan
Fergana
Resources
Signs
Dictionary
Search
Maps
Museum Exibitions
Articles
References
Font suppot
Site Map
  Search
Definitions Translations Turkic texts Transcriptions References
Көне түрiк тiлiнде:

Көне түрiк тiлiнде іздеу көне түрiк әліппесімен жасалады. Қажетті сөзді теріп болғасын Тап дегенді басыңыз.

Іздеу жүргізілген соң, табылған мәтінге қатысты ескерткіштің аты, мәтіннің сол сөз табылған жолы шығады. Егер ескерткіш атын бассаңыз, сол ескеткіш туралы толық мағлұмат аласыз. Іздеу бетіне қайтып келу үшін терезенің ең жоғарғы немесе ең төменгі сол бұрышында тұрған белгілерді пайдаланыңыз.
Ескерту: Internet Explorer броузерінен басқаны қолданушы Түрік бітік шрифтін орнатып алуы керек. Көмек бетінде қалай орнату керегін оқып алуға болады.

Таңбаны пернетақтадан тергенде, латын әріптерімен төменде көрсетілген сәйкестікті пайдаланыңыз.
B C D F G J K L N O
Q R S T U V W X Y a
b c d g i j k l m n
p q r s t u w x y z
Iздеген сөз 29 жерде кездесті
8
оl jergerü: barsar: Türük: budun: öltečisеn: Ötüken: jer: olurup: аrqïš: tirkiš: ïsar: neŋ buŋïγ yoq: Ötüken: Yïš: olursar: beŋgü: el tuta: olurtačïsïn: Türük: budun: toq аrïqqasïn: аčsïq: tosïq ümüzsen: bіr: tоdsar: аčsïq: ümüzsen: antaγïŋïn:
ол жерге қарай: барса: Түрік: бүтін (халық): өлерсің: Өтүкен: жер(інде): отырып: арқыш (керуен): тіркес: ірісең: не мұңын жоқ: Өтүкен: Йыш: отырса: мәңгі: Ел: тұта: отырушы едің: Түрік: бүтін (халық): тоқ таза болыпсың: аштық: тоқты(ты): ойланбассың: бір: тойса: аштық(ты): ойланбассың: соншалықтығын:
Если вы пойдете к тем местам, О тюркский народ, то вы умрете! Если вы останетесь на земле Отюкен, и пошлете караваны оттуда, то у вас не будет никакой неприятности. Если вы останетесь в горах Отюкен, то вы будете жить, навсегда управляя другими странами! О тюркский народ, вы такие сытные. Вы не думаете о голоде и изобилии. Один раз насытившись вы никогда не думаете, что можете быть и голодными. Из-за вашего легкомыслия,
If you go toward those places, О Turkish people, you will die! If you stay in the land of Otukan, and send caravans from there, you will have no trouble. If you stay at the Otukan mountains, you will live forever dominating the countries! О Turkish people, you always regard yourselves as satiated. You do not think of being hungry or satiated. Once satiated, you forget of being hungry. On account of your being so,
38
....Türük: budun: ač erti: ol jïlqïγ: alïp egitim: otuz artuqï: törüt: yašïma: Oγuz: tezip: Tabγačqa: kirti:ökünüp: süledim: suqïn: ...oγulïn: yotuzïn: anta altïm: eki Elteberig: budun: ...
... Түрік: бүтін (халық): аш еді: Ол жылқыны: алып игіттім: отыз артық: төрт: жасыма: Оғыз: тежеп: Табғачқа қарай: кірді: өкініп: сүңгіледім: сұғын:...ұлын: жатынын: сонда алдым: екі Елтеберді: бүтін (халық): ...
... Тюркский народ голодал. Я завалил тех лошадей. В тридцать четыре года, Огузы сдались Табгачам(Китайцам). С сожалением сражался... Взял сыновей, жен тогда. Двух Эльтеберов народ...
…turkic people starved. I killed those horses. In thirty three years old, Oguzes surrendered to Tabgaches (Chinese). I fought with sorrow. I took then sons, wives. People of two Eltebers…
2
toγusїqїŋa: birgerü: kün: ortusїŋaru: qurїγaru: kün: batїsїqїna: jїrїγaru: tün: ortusїŋaru: аnta: ičreki: budun: qop: maŋa: ükü erür erti: anča: budun qop:etdim: ulamtї: aňїγ yoq: Türük: budun: Őtüken: yїš: olursar: elte: buŋ yoq: іlgerü: Šantuŋ: yazїqa tegi: süledim: Taluyqa: kičig: tegmedim: birgerü: Toquz:/
(тоғысу) тумысына: бергi (оң жақ ): күн: ортасына (қарай) керi қарай: күн: батысына: арғы(сол қол ) қарай: түн: ортасына (қарай): cонда: (осы) iшіндегі: бүтін халық: көбі(қобы): маған: тобымен өңшең ерген: сонша: бүтін- халық: (қобы) көп: еттiм: ұласқанда: анық жоқ: Түрiк: бүтін( халық): Өтүкен: Йышында: отырса: Елде: мұң жоқ: ілгерi: Шаңтұң: жазығына тие: сүңгiледiм: Теңiзге: кiшiк: тимедiм: бергi (оң жаққа) қарай: Тоғыз:
на юге к полудню, на западе к закату, и на севере к полуночи (послушайте это)! Я сделал Вас больше. Нет фальши в этих словах. Если тюрками правит каган из горы Отюкэнь нет грусти и печали в стране . Я прошел с войском на востоке до Шаньдунской равнины. Почти достиг моря. Я прошел войском на юге до Токуз-
In the south to the midday,in the west to the sunset, in the north to the midnight (listen to it)! I made you more. Therу are no falseness in these words. If kagan from the Otuken mountain rules the Turks there will not be troubles in the country. I went with my army in the east to Shandun plain. I nearly reached the sea. I went with my army in the south to Tokuz -
6
bilmez: kiši: ol sabïγ: alïp: yaγïru: barïp: üküš kiši: ölteg: оl jergerü: barsar: Türük: budun: öltečisеn: Ötüken: jer: olurup: аrqïš: tirkiš: ïsar: neŋ buŋïγ yoq: Ötüken: Yïš: olursar: beŋgü: el tuta: olurtačïsïn: Türük: budun: toq аrïqqasïn: аčsïq: tosïq ümüzsen: bіr: tоdsar: аčsïq: ümüzsen: antaγïŋïn: üčün: іgіdmiš: qaγanŋïn:
білмес: кісі: ол сап сөзді: алып: жақындап: барып: күллі кісі: өлдік: ол жерге қарай: барса: Түрік: бүтін (халық): өлерсің: Өтүкен: жер(інде): отырып: арқыш (керуен): тіркес: ірісең: не мұңын жоқ: Өтүкен: Йыш: отырса: мәңгі: Ел: тұта: отырушы едің: Түрік: бүтін (халық): тоқ таза болыпсың: аштық: тоқтық(ты): ойланбассың: бір: тойса: аштық(ты): ойланбассың: соншалықтығын: үшін: игі еткен: қағанның:
Неблагоразумные люди следовали за этим словами, приблизились, и все умерли. Если вы пойдете к тем местам, О тюркский народ, то вы умрете! Если вы останетесь на земле Отюкен, и пошлете караваны оттуда, то у вас не будет никаких неприятностей. Если вы останетесь в горах Отюкен, то вы будете жить, навсегда управляя другими странами! О тюркский народ, вы такие сытные. Вы не думаете о голоде и изобилии. Один раз насытившись вы никогда не думаете, что можете быть и голодными. Из-за вашего легкомыслия, и не повиновения вашему кагану,
Ignorant people followed these words, came near and all died. If you go to those places, oh, Turkic people, you would die! If you stay in Otuken land, and send caravans from there, you will not have any troubles. If you stay in Otuken mountains you will live, ruling other nations forever! Oh, Turkic people, you are so full. You do not think of hunger and abundance. Having been full once you never think of being hungry. Because of your frivolity and your disobedience to your kagan,
2
...quda: jegtürmiš: Išbara Čїqan: Küli Čur: bolmïš:...
...ғсонда: жеңдірген: Есбара Чықаң: Күлі Чұр: болған...
... тогда победили (под руководством) Есбара Чыкан Кули-Чор ...
…then they won (led by) Yshbar Chykan Kuli – Chur…
3
. l uluγ kü .. nüg e. Ču [r] e l d sim
. л ұлығ кү . . Чұр...
..великий .. Чор ...
. great . . Čor...
4
qanïm: Üčsi Bilge Čigsü: qanïŋa tapïdïm: budunïm:
әкем: ҮЧСІ Білге Чігшү: әкеңе: табындым:бүтін (халық)ым:
Мой отец Учши Бильге Чигсу. Поклоняюсь отцу. Народ мой
My father is Üčsi Bilge Čigsü. I worship to my father. My people
5
bunta: Čigsü ..beŋgü...ermis..?
Мұнда Чігшү ...мәңгі...еді...?
здесь Чигсу ... вечный ... был?
here Čigsü... Eternal... Was.
1
qunčuyïm: qadašïm adïrïldïm: buŋa ačïqa tö...
Ханшайым: немере ағайыным айырылдым:мұңды ...
Потерял я супругу и родственников. Печальные родственники ...
I have lost my spouse and relatives. Sad relatives...
3
Elim qanïm: esizime: adïrïldïm: altun keš adïrïldïm
елім ханым: иесізіме: айырылдым:алтын қорамсақ айырылдым
Мое государство, мой хан остались без хозяина. Разлучился я с золотым колчаном.
My ownerless state and khan, I am separated with a gold quiver.
1
Er erdemim: atlar ešim: biŋ erim: esizime: balïq: taγïm esizime
Ер ерлігім: ...аттар: досым: мың ерім: иесізіме: балық қала: тауым иесізіме
Во имя доблести мужа ... кони, мой друг, мои тысяча воинов, мои оставшиеся без хозяина город и горы.
In valor of a brave man ... horses, my friend, my ownerless thousand men, ownerless cities and mountains
8
Esiz jerim: ïduq jerim: esize: esiz ečim: qanïm: küŋ ay esize: ana eštegün jerim: en bilgür..
Иесіз жерім: Ұйық жерім: иесіз: иесіз үлкенім: әкем. Күн ай иесіз: Ана Ештегүн жерім: ен білгір...
Земля моя без хозяина, священная моя земля, отец мой без покровителя, солнце и месяц без хозяина, та земля Ештегун, самый мудрый ...
My deserted land, my holy land, my abandoned father, ownerless day and night. That my place Etegün the most wise ...
1
Erdemlig: elinte: bökmedi Töleš alïp: Tutuq: іšiŋe: bökmedi: jeg: Terkin: esiz: yïta čïγa
Ерлікті: елінде: бөгеле алмады Төлес алып: Тұтық: ісіне: бөгеле алмады:Игі: Теркін: иесіз: жетім шығай
В доблестной стране не мог остаться. Могучий Толес Тутук не мог остаться для своего дела. Добрый Теркин осиротел и обеднел без хозяина.
He couldn't stay in valor country. Töleš the great Tutuq couldn't stay for his deed. Kind Terkin become ownerless poor and orphan.
6
Qalïn: qadašïmqa: bökmedim: yïta: ekinim ečelі
Қалың: немере туысыма:бөгеле алмадым: Жетім: нағашым: әкелі
Множество моих родственников, не мог я остаться. Мои сироты родня и отцы,
My countless relatives, I couldn't stay. My orphan relatives, fathers,
2
Er atïm Qara Čur(a): yaγï atï: Qara Yazmaz
Ер атым Қара чұр Жау аты Қара Йазмаз
Мое доблестное имя - Кара Чур, имя врага – Кара Йазмаз
My heroic name is Qara-Chur, the enemy's name – Qara Yazmaz.
18
Jelme: eri: kelti: yaγï kelir: tedi: yaγïn bašï: yorïyu: kelti: sekizinč ay: eki yaŋïqa: Čïγïltar: Költe: qašuy: kezü: süŋüsdim: anta: šančdïm: anta: udu: yorïdïm: ol ay: bes jegirmike: Kejre: bašï Üč Birküde: Tatar: birle: aqtï: toqïdïm: šïŋarï:budun:
Желме: ері: келді: жауы:келер: деді: жаудың басы: жорып: келді: сегізінші ай: екі жаңасы: Чығылтар: көлде: қарсы кезіге: сүңгілестім: сонда: шанышдым: сонда: ұтқылай: жорытттым: ол ай: бес жиырмасына: Кейре: басы Үш Біркүде: Татар:ірлесе: ақты: тоқытдым: сыңары: бүтін (халық):
Желме пришел и сообщил о нападении врага. Враг напал, и я встретил их у озера Чигылтыр второго числа восьмого месяца. Я встретил их копьем, обрушился на них. Пятнадцатого числа того месяца в Уч Бирку, где начало реки Кейре, они сдались вместе с Татарами. Одна половина народа
Zhelme came and informed about the enemy’s attack. The enemy attacked and I met them at the lake Chigyltyr on the second of the eighth month. I met them with spear, fell upon them. On the fifteenth of the same month at Three Birku, where the mouth of the Keire river, they surrendered together with Tatars. One half of the nation
67
bars : yïl : ekinti : ay : bis : yiγïrmike : taygüntan : manïstantaqï : kičïγ : ditar : burua : guru : esïdičïmiz : Isig : Saŋun : Ïtačïq : üčün : bitidim.
Барыс жылы, екінші ай, он бесіне Тайгүнтан маныстандағы (мен) кіші діндар, буриа гуру естушіміз Ісіг Cенгүн Ытачұқ үшін бітідім(жаздым).
В год барса, второго месяца, пятнадцатого (числа) я, младший ученик монастыря Тай Гун Тан, написал это для нашего (духовного) слушателя бурва гуру Исиг Сенгун Итачук.
In the Year of Tiger, on the fifteenth (day of) the second month, I, the young pious (disciple) staying at the Tay-gün-tan (Manichaeism) monastery, wrote this book of omens for our listener burua guru Isig Sengun Ïtačïq.
Чаа-Қол X (e-22)  1 рет кездеседi
2
Buγra ečim: öltim: jïta:
Бұғра әкем: өлдім: жетім
Мой отец Богра, я умер, сирота.
My father Bogra, I had died.
Аржан II (е-102)  1 рет кездеседi
1
čalγï
шалғы
чалгы
Уюк Оорзак I (е-108)  2 рет кездеседi
2
yašmen: begimiš: ................................
...
...
3
.........
...
...
Уюк Оорзак III(е-110)  1 рет кездеседi
1
...
... моим, оставшимся без покровителя, близким
Уйбат II (e-31)  1 рет кездеседi
2
Uz Bilge Čaηşï:
Ұз Білге Чаңшы:
Уз...
Жалпақ-Тас XXIII  1 рет кездеседi
1
Ürüŋ(a) bitidim(a) anačïm(a) adirildimiz(a)
Үрің бітідім(жаздым) анашымнан айырылдық
Or.8212/77  2 рет кездеседi
4
tutuq Bozač tutuq erd-
Тұтұқ, Бозачы Тұтұқ, Ер
Тутук Бозачы Тутук Ер
10
ï eki köp : ebіgni : bitigeči :
екіден көп үйлер (бектер?) жазушысы,
Больше двух домов (беки ?) писарь,
3
Esdem kenčin ara apa ačra ?
Есдем кенже ...
Младший сын Есдем...
The youngest son Esdem...
The basic idea of creating the electronic historical and cultural fund was based on issue of The Oriental Studies Section of The Institute of Oriental Studies named after Suleimenov in 2005 under the govermental program "Cultural Heritage": "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Енисей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма.
Chief Editors:
doctor of history sciences Prof. M.Abuseitova
doctor of philology sciences Prof. B.Bukhatuly.
We appreciate The Director of The Institute of Oriental Studies Meruert Abuseitova for her help.


Inscriptions Learning Ethno Dictionary Dictionary Resources Search Help Contacts
қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.