TÜRIK BITIG
Комитет по языкам Министерства культуры и информации
қазрусeng
Поиск:
Где искать:
Начало Памятники Учебник Словарь Помощь
Разделы
Древнетюркские письменные памятники
Обучение древнетюркскому письму
Этнокультурный словарь
Ресурсы
Помощь
Контакты
Типы памятников
Орхонские
Енисейские
Таласские
Турфанские
Алтайские
Казахстанские
Ферганские
Источники
Буквы
Словарь
Поиск
Карты
Экспонаты музеев
Статьи
Литература
Поддержка шрифта
Карта сайта
  Поиск
по аннотации по тексту по древнетюркскому тексту по транскрипции по ссылкам
Көне түрiк тiлiнде:

Көне түрiк тiлiнде іздеу көне түрiк әліппесімен жасалады. Қажетті сөзді теріп болғасын Тап дегенді басыңыз.

Іздеу жүргізілген соң, табылған мәтінге қатысты ескерткіштің аты, мәтіннің сол сөз табылған жолы шығады. Егер ескерткіш атын бассаңыз, сол ескеткіш туралы толық мағлұмат аласыз. Іздеу бетіне қайтып келу үшін терезенің ең жоғарғы немесе ең төменгі сол бұрышында тұрған белгілерді пайдаланыңыз.
Ескерту: Internet Explorer броузерінен басқаны қолданушы Түрік бітік шрифтін орнатып алуы керек. Көмек бетінде қалай орнату керегін оқып алуға болады.

Таңбаны пернетақтадан тергенде, латын әріптерімен төменде көрсетілген сәйкестікті пайдаланыңыз.
B C D F G J K L N O
Q R S T U V W X Y a
b c d g i j k l m n
p q r s t u w x y z
Iздеген сөз 10 жерде кездесті
24
bardïγ: qurïγaru: barïγma: bardïγ: bardïq: jerde: edgüg: ol erinč: qanïŋ: subča: jügürti: söŋükün: taγča: yatаdï: beglik: urï oγulïŋ: qul boltï: silik qïz oγulïŋ: küŋ boltï: bilmedük üčün: yablaqïŋïn: üčün: ečüm qaγan: uča bardï:
бардық: кері қарай: барғанынша: бардық: барған: жерде: игіні: ол еді екен: қанын: суша: жүгіртті: сүйегін: тауша: жатты: бектік: ұрық ұлың: құл болды: сұлу қыз ұлың: күң болды: білмедік үшін: жабайылығы: үшін: атам қаған: ұша барды:
Пошли назад пока не дошли, где кровь текла водой, кости были навалены как гора, где сыновья, достойные стать беками стали рабами, и дочери, благородные красавицы стали служанками. Из-за нашего непонимания и дикости отец мой каган улетел (умер).
Those (of you), who meant to go to east went to east, and those (of you), who meant to go to west went to west. In places you went away, your (only) profit was the following: your blood ran like a river, and your bones were heaped up like a mountain; your sons worthy of becoming lords became slaves, and your daughters worthy of becoming ladies became servants. Because of your unawareness
29
kisre: Teŋіri: yarïlqazu: qutum:bar üčün:ülügüm: bar üčün: ölüteči: budunïγ: tirigerü: igitim: yalaŋ budunïγ: tonlïγ: čïγaň: budunïγ: bay qïltïm: az budunïγ: üküš qïltïm: ïγar Еlligde:qa/γanlïγta: jeg qïltïm: törüt buluŋdaqï:/
кері кейін: Тәңірі: жарылқай: құтым: бар үшін: үлесім: бар үшін: өлермен: бүтін (халық)ды: тірілте: жеткіздім: жалаң бүтін (халық)ды: тонды: шығай: бүтін (халық)ды: бай қылдым: аз бүтін (халық)ты: өңшең көп қылдым: ығыр Елдікте: қа /ғандықта: жетік қылдым: төрт бұрыштағы:/
После того, с благословения Тенгри и так как на моей стороне было счастье и удача, я привел людей в чувство, которые были близки к гибели. Я дал бедным людям одежду, сделал бедных людей богатыми и небольшой народ многочисленным.
After (that), since I had fortune and since I had good luck – my Tengri was gracious! – I brought people to life, who were going to perish, and nourished them. I dressed naked people with clothes and I made poor people rich and few people numerous. I made them superior than people, who had great states and (esteemed rulers).
14
bunča: bitig: bitigme: Kültegin: atïsï: Joluγ tegin: bitidim: jegirme: kün:olurup: bu tašqa: bu: tamqa: qop: Joluγ tegin: bitidim: ïγar: oγlanïŋïzdа: tuyγunïŋïzda: jegde: jegdür: ertigiz: uča bardïγïz: Teŋiri: tirigedkeči:
бұнша: бітік: бітікдеуші: Күлтегін: аталығы: Йолұқтегін: бітіктедім(жаздым жиырма: күн: отырып: бұ тасқа: бұ тамға: көп: Йолұғ тегін: бітіктедім: жылар: ұлдарыңызда: тұйғындарыңызда: игіде: игі еттір: ұша бардыңыз: Тәңірі: тірі еткейінше:
Тот, кто надписал все надписи - я, (принц) Йоллугтегин, племянник Культегина. Сев двадцать дней Я, (принц) Йоллугтегин, написал все эти надписи на этом камне. Для сыновей и родственников, чтобы оплакивать. Благословите. Вы скончались (lit.: 'улетели'), пока Тенгри не даст Вам жизнь снова...
The one, who had inscribed all these inscriptions – I, (Prince) Yolluγtegin, the nephew of Kultegin. Having sat down twenty days I, (Prince) Yolluγtegin, inscribed all these inscriptions on this stone. For sons and relatives to cry. Blessed you. You passed away (lit.: 'went flying') until Tengri gives you life again.
2
Toquz Oγuz: begleri budunї: bu sabїmїn: edgüti: esid: qatїγdї: tїŋla: ilgerü: kün: toγusїqa: birgerü: kün: ortusїŋaru: qurїγaru: kün: batїsїqїna: jїrїγaru: tün: ortusїŋaru: аnta: ičreki: budun: qop: maŋa: ükü erür: anča: budun
Тоғыз Оғыз: бектерi бүтін (халық): бұ сап сөзімді: игiлікпен: есiт !: қатты: тыңда !: ілгерi (алдыға): күн: тумысына (тоғысу): бергi (оң жақ ): күн: ортасына (қарай) керi қарай: күн: батысына: арғы (сол қол ) қарай: түн:ортасына (қарай): cонда: (осы) iшкі:бүтін (халық): көбі(қобы): маған: тобымен ерген: сонша: бүтін (халық):
Беки и народ Девяти Огузов! Внемлите в мои слова, и слушайте! Все люди кто следует за мной на востоке к восходу солнца, на юге к полудню, на западе к закату, и на севере к полуночи (послушайте это)!
Tokuz-Oguz lords and people! Hear these words of mine well, and listen hard! All people following me eastwards to sunrise, southwards to midday, westwards to sunset, and northwards to midnight (listen this)!
3
qop: etdim: ulamtї: aňїγ yoq: Türük: qaγan: Őtüken: yїš: olursar: elte: buŋ yoq: іlgerü: Šantuŋ: yazїqategi: süledim: Taluyqa: kičig: tegmedim: birgerü: Toquz: Ersenke: tegi: süledim: Tüpütke: kičig: tegmedim: qurїγaru: Jenčü ügüz:
(қобы) көп: еттiм: ұласқанда: анық жоқ: Түрiк: қаған: Өтүкен: Йышында: отырса: Елде: мұң жоқ: ілгерi: Шаңтұң: жазығына тие: сүңгiледiм: Теңiзге: кiшiк: тимедiм: бергi (оң) қарай: Тоғыз: Ерсенке: тие: сүңгiледiм: Түпiтке: кiшiк: тимедiм: керi қарай: Йенчү (Iнжу) өзен(дi):
Я сделал вас многочисленными. Нет фальши в этих словах. Если тюрками правит каган из горы Отюкэн нет грусти и печали в стране. Я прошел с войском на востоке до Шаньдунской равнины. Почти достиг моря. Я прошел с войском на юге до Токуз-Аршин. Почти достиг Тибета. На запад переправляясь через реку Йенчу (Жемчуг-Сырдария)
I made you more. There is no false in these words. If the Turkish kagan rules from the Otukan mountains, then there will be no trouble in country. I went on campaigns eastwards up to the Shantung plain. I almost reached the sea. I went on campaigns southwards up to Tokuz-Arsin. I almost reached Tibet. Westwards beyond the Pearl River
11
inmis: tirilip: jetmis er: bolmïs: Teŋіri: küč: bertük: üčün: аqanïm qaγan: süsi: böri teg: ermiš: yaγïsï: qoň teg: ermiš: ilgerü: qurïγaru: sülep: tеrmiš: qubartmïš: qamïγï: jeti jüz er: bolmïs: jeti jüz er: bolïp: (elsiremis: qaγansïramïš: budunïγ: küŋdemis: quldamïš: budunïγ: Türük: törüsün: ïčγanmïš:)
інді: тіріліп: жетпіс ер: болған: Тәңірі: күш: берген: үшін: Ағам қаған: сүңгісі: бөрі тек: екен: жауы: қой тек: екен: ілгері: кері қарай: сүңгілеп: терген: құратқан: қамтылғаны: жеті жүз ер: болған: жеті жүз ер: болып: (елсіреген: қағансыраған: бүтін (халық)ты: күңденген: құлданған: бүтін (халық)ты: Түрік: төресін: ішін бүлдірген:: )
и собрались вместе семьдесят храбрых воинов. По милости Тенгри, воины моего отца, кагана, были как волки, а их враги как овцы. Воевали то на восток, то на запад, собралось всего семьсот воинов. Когда их стало семьсот, наш (дед) старший привел в порядок и обучил народ, утративший свое государство и своего кагана. Народ, сделавшийся рабами и рабынями, упразднивший тюркские установления, привел в порядок и наставил по установлениям моих предков.
So seventy brave worries gathered together. Tengri gave them the strength, my father’s, kagan’s, soldiers were like wolves, and their enemies like sheep. Seven hundred soldiers gathered while fighting towards east and west. When they were seven hundred he brought into the order and taught the people who had lost their state and their kagan. He brought into the order and edified on the rules of my ancestors the people , who became slaves and bondwomen, who abolished Turkic institutions.
15
törüt: yegirmi: yašïmqa: Tarduš: budun: öze: šad olurtum: ečüm qaγan: birle: ilgerü: Yašïl ügüz: Šantuŋ: yazïqa tegi: süledimiz: qurïγaru: Temir: qapïγqa: tegi: süledimiz: Kögmen: аša: Qï/rqïz: jeriŋe: tegi: /süledimiz: /qamïγï: beš otuz: süledimiz: üč jegirmi: süŋüšdimiz: Еlligig: elsiretdimiz: qaγanlïγïγ: qaγansïratdïmïz: tizеligig:
төрт: жиырма (14): жасымға: Тардұш: бүтін (халық): үстіне: шад отырдым: атам қаған: бірлесе: ілгері: Йасыл өзен: Шантұң: жазыққа: тие: сүңгіледіміз: кері қарай: Темір: Қапығқа: тие: сүңгіледіміз: Көгмен: аса: Қырқыз: жеріне: тие: /сүңгіледіміз/ қамтылғаны: бес отыз (25): сүңгіледіміз: үш жиырма: сүңгілестіміз: Елдікті: елсіреттіміз: қағандықты: қағансыраттымыз: тізелікті:
Когда мне было четырнадцать, стал шадом над народом Тардуш. Вместе с моим дядей, каганом, мы продолжали сражения в восточном направлении до Яшиль (Хуанхе) реки вплоть до Шантунской равнины, на западе до Железных ворот. Мы продолжали сражения до земли Киргизов, перейдя через Когменские (горы). Мы вышли в поход двадцать пять раз, в них мы сражались тринадцать раз. Мы взяли царство тех, кто имел царство, и мы захватили каганов тех, кто имел кагана. Мы заставили колени имеющих
When I was fourteen I became a šad over Tardush people. Together with my uncle, the kagan, we went on campaigns eastwards up to Green River (= Yellow River) and Shantung plain, and we went on campaigns westwards up to the Iron Gate, We went on campaigns up to the land of Kirgiz beyond the Kogmen (mountains). We went on campaigns twenty-five times in all and we fought thirteen times. We took the realm of those who had a realm, and we captured the kagan of those who had a kagan. We made
24
az budunïγ: üküš qïltïm: ïγar: Еlligde: ïγar qaγanlïγda:jeg qïltïm: törüt buluŋdaqï: budunïγ:qop baz qïltïm: jaγsïz: qïltïm: qop:maŋa: ükü еrtі: yeti jegirmi:yašïma: Taŋut[171] : tapa: süledim:Taŋut: budunïγ:bozdïm: oγulïn: yotïzïn: yïlqïsïn:barïmïn:anta altïm:sekiz jegirmi:yašïma: Altï Čub ...
аз бүтін (халық)ты: өңшең көп қылдым: ығыр: Елдікте: ығыр: қағандықта: жетік қылдым: төрт бұрыштағы: бүтін (халық)ды: көп басым қылдым: жаусыз: қылдым: көп: маған: күллі қарайтын еді: жеті жиырма (17): жасыма: Таңғыт: таман: сүңгіледім: Таңғыт: бүтін (халық)ты: бұздым: Ұлын: жұбайын: жылқысын: барлығын: сонда алдым: сегіз жиырма (18): жасыма: Алты Чұб...
и небольшой народ многочисленным. Я сделал их большими людьми в каганстве. Я покорил еще многих людей, которые живут в четырех сторонах мира. Не осталось врага. Многие из них подчинились мне. Когда мне было семнадцать лет, я пошел войной на Тангутов и сразил их. Я взял их сыновей, жен, лошадей. Когда мне было восемнадцать, пошел войной на Алты Чуб ...
and few people numerous. I made them superior than people, who had great states and (respectful rulers). I made all people living in four parts of the world subjected to me. There was no enemy left. Many of them subjected to me. When I was seventeen years old I went on campaign to Tanguts and conquered them. I took their sons, wives, horses. When I was eighteen, I went on campaign to Alty Chub…
2
toγusїqїŋa: birgerü: kün: ortusїŋaru: qurїγaru: kün: batїsїqїna: jїrїγaru: tün: ortusїŋaru: аnta: ičreki: budun: qop: maŋa: ükü erür erti: anča: budun qop:etdim: ulamtї: aňїγ yoq: Türük: budun: Őtüken: yїš: olursar: elte: buŋ yoq: іlgerü: Šantuŋ: yazїqa tegi: süledim: Taluyqa: kičig: tegmedim: birgerü: Toquz:/
(тоғысу) тумысына: бергi (оң жақ ): күн: ортасына (қарай) керi қарай: күн: батысына: арғы(сол қол ) қарай: түн: ортасына (қарай): cонда: (осы) iшіндегі: бүтін халық: көбі(қобы): маған: тобымен өңшең ерген: сонша: бүтін- халық: (қобы) көп: еттiм: ұласқанда: анық жоқ: Түрiк: бүтін( халық): Өтүкен: Йышында: отырса: Елде: мұң жоқ: ілгерi: Шаңтұң: жазығына тие: сүңгiледiм: Теңiзге: кiшiк: тимедiм: бергi (оң жаққа) қарай: Тоғыз:
на юге к полудню, на западе к закату, и на севере к полуночи (послушайте это)! Я сделал Вас больше. Нет фальши в этих словах. Если тюрками правит каган из горы Отюкэнь нет грусти и печали в стране . Я прошел с войском на востоке до Шаньдунской равнины. Почти достиг моря. Я прошел войском на юге до Токуз-
In the south to the midday,in the west to the sunset, in the north to the midnight (listen to it)! I made you more. Therу are no falseness in these words. If kagan from the Otuken mountain rules the Turks there will not be troubles in the country. I went with my army in the east to Shandun plain. I nearly reached the sea. I went with my army in the south to Tokuz -
Идея создания историко-культурного фонда в электронном виде основана впервые опубликованному научному изданию "Секции Востоковедения" Института востоковедения им.Р.Б.Сулейменова по государственной программе "Культурное наследие" в 2005 г: "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Енисей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма. Главные редакторы:
д.и.н., проф. М.К.Абусеитова, д.ф.н., проф. Б.Бухатулы.
Выражаем признательность директору Института востоковедения им. Р.Б.Сулейменова профессору Абусеитовой Меруерт Куатовне за оказанную помощь.


Памятники Учебник Этнокультурный словарь Простой словарь Ресурсы Поиск Контакты
қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.