Iздеген сөз  15 жерде кездесті |
|---|
|
| 27 | |
| tijin: Türük: budun: üčün: tün udïmadïm: küntüz: olurmadïm: іnim: Kültegin birle: eki šad: birle: ölü jitü: qazγandïm: anča qazγanïp: bіrіki: budunïγ: ot sub qïlmadïm: /men... jersayu /
|
| дейін: Түрік: бүтін (халық): үшін: түн ұйықтамадым: күндіз: отырмадым: інім: Күлтегін бірлесе: екі шад: бірлесе: өлі жіті: қаз тұрғыздым: сонша қаз тұрғызып: біріккен: бүтін (халық)ты: от су қылмадым: /мен...жер сая /
|
| ради тюркского народа, я не спал ночью, и не сидел днем. Вместе с моим младшим братом, Культегином, два шада, работали до полного изнеможения, и я победил. Столь много приобретая, я не позволял народу расколоться на двое как огонь и вода. / я …. земля покровительство/ |
| For the sake of Turkish people, I did not sleep at night and I did not relax by day. Together with my younger brother, Kultegin, the two šads, we worked to death and I won. Having won and gathered in that way, I did not let people split into two parts like fire and water. (When) I (succeeded to the throne) in all countries people, who had gone (in almost all directions) |
|
| 2 | |
| Toquz Oγuz: begleri budunї: bu sabїmїn: edgüti: esid: qatїγdї: tїŋla: ilgerü: kün: toγusїqa: birgerü: kün: ortusїŋaru: qurїγaru: kün: batїsїqїna: jїrїγaru: tün: ortusїŋaru: аnta: ičreki: budun: qop: maŋa: ükü erür: anča: budun |
| Тоғыз Оғыз: бектерi бүтін (халық): бұ сап сөзімді: игiлікпен: есiт !: қатты: тыңда !: ілгерi (алдыға): күн: тумысына (тоғысу): бергi (оң жақ ): күн: ортасына (қарай) керi қарай: күн: батысына: арғы (сол қол ) қарай: түн:ортасына (қарай): cонда: (осы) iшкі:бүтін (халық): көбі(қобы): маған: тобымен ерген: сонша: бүтін (халық): |
| Беки и народ Девяти Огузов! Внемлите в мои слова, и слушайте! Все люди кто следует за мной на востоке к восходу солнца, на юге к полудню, на западе к закату, и на севере к полуночи (послушайте это)! |
| Tokuz-Oguz lords and people! Hear these words of mine well, and listen hard! All people following me eastwards to sunrise, southwards to midday, westwards to sunset, and northwards to midnight (listen this)! |
|
| 22 | |
| ečümüz: qazγanmïš: budun: atï küsü: yoq bolmazun: tijin: Türük: budun: üčün: tün udïmadïm: küntüz: olurmadïm: іnim: Kül/tegin/ birle:ölü jitü: qazγandïm: anča qazγanïp: bіrіki: budunïγ: ot sub qïlmadïm: /men... / Jersayu: barmïš: budun: ölü jitü: /yadaγan: yalïŋïn: yana/
|
| атамыз: қаз тұрғызған: бүтін (халық): аты көсегесі: жоқ болмасын: дейін: Түрік: бүтін (халық): үшін: түн ұйықтамадым: күндіз: отырмадым: інім: Күл/тегін/ бірлесе: өлі жіті: қаз тұрғыздым: сонша қаз тұрғызып: біріккен: бүтін (халық)ты: от су қылмадым: /мен... / Жер сайұ: барды: бүтін (халық)ты: өлі жіті: /жадаған: жалаңы: жаңа/
|
| и дядя, не погибли, и ради тюркского народа, я не спал ночью, и не сидел днем. Вместе с моим младшим братом, Культегином, работал до полного изнеможения, и я победил. Столь много приобретая, я не позволял народу расколоться на двое как огонь и вода. ... По всем странам бродивший народ, ослабевая и погибая, изнуренный и нищий, бродивший народ, ослабевая и погибая,
|
| and uncle had ruled, would not perish, and for the sake of Turkish people, I did not sleep at night and I did not relax by day. Together with my younger brother, Kultegin, I worked to death and I won. Having won and gathered in that way, I did not let people split into two parts like fire and water…People, wondered over the countries, vagrant people came back utterly exhausted, without horses and without clothes came back. |
|
| 1 | |
| ...öŋüg: yoγuru: sü yorïp: tünli: künli: jeti: ödüške: subsïz: kečtim: Čuruqqa: tegip: yoluγ...
|
| ...өңді: жоғары: сүңгі жортып: түнлі: күнлі: жеті: мерзім: сусыз: кештім: Чұрыққа: тиіп: жол... ...
|
| ... днем и ночью семь времен без воды пустился в поход до Чурука ... |
| …days and nights seven days without water went on campaign to Churuk… |
|
| 2 | |
| toγusїqїŋa: birgerü: kün: ortusїŋaru: qurїγaru: kün: batїsїqїna: jїrїγaru: tün: ortusїŋaru: аnta: ičreki: budun: qop: maŋa: ükü erür erti: anča: budun qop:etdim: ulamtї: aňїγ yoq: Türük: budun: Őtüken: yїš: olursar: elte: buŋ yoq: іlgerü: Šantuŋ: yazїqa tegi: süledim: Taluyqa: kičig: tegmedim: birgerü: Toquz:/
|
| (тоғысу) тумысына: бергi (оң жақ ): күн: ортасына (қарай) керi қарай: күн: батысына: арғы(сол қол ) қарай: түн: ортасына (қарай): cонда: (осы) iшіндегі: бүтін халық: көбі(қобы): маған: тобымен өңшең ерген: сонша: бүтін- халық: (қобы) көп: еттiм: ұласқанда: анық жоқ: Түрiк: бүтін( халық): Өтүкен: Йышында: отырса: Елде: мұң жоқ: ілгерi: Шаңтұң: жазығына тие: сүңгiледiм: Теңiзге: кiшiк: тимедiм: бергi (оң жаққа) қарай: Тоғыз:
|
| на юге к полудню, на западе к закату, и на севере к полуночи (послушайте это)! Я сделал Вас больше. Нет фальши в этих словах. Если тюрками правит каган из горы Отюкэнь нет грусти и печали в стране . Я прошел с войском на востоке до Шаньдунской равнины. Почти достиг моря. Я прошел войском на юге до Токуз- |
| In the south to the midday,in the west to the sunset, in the north to the midnight (listen to it)! I made you more. Therу are no falseness in these words. If kagan from the Otuken mountain rules the Turks there will not be troubles in the country. I went with my army in the east to Shandun plain. I nearly reached the sea. I went with my army in the south to Tokuz - |
| 5 | |
| ermis: süčig: sabїŋa: jїmšaq: aγїsїŋa: аrturїp: üküš: Türük: budun: ölteg: Türük: budun: ölsekiŋ: berje: Čuγay: Yїš: Тügeltin: yazї: qonuyїn tеser: Türük: budun: ölsekiginte: аňїγ kiši: anča: bošγurur: ermis: їraq erser: yablaq: aγї berür: yaγїl: erser: edgü: aγї berür: tep anča: bošγurur: ermis: bilig:
|
| екен: сүйкiмдi: сөзi: жұмсақ: жібегіне: арқаланып: күллi: Түрiк: бүтін (халық): өлдiк: Түрiк: бүтін (халық): өлерсің: бергі (жаққа): Чұғай: Йыш: Түгелтен: жазық: қонайын: десе: Түрiк: бүтін (халық): өлермен болғсонда: аңсыз: кiсi: сонша: босаңсытар: екен: жырақ болса: жабайы: жібек: берер: жақын: болса: игi: жібек: берер: деп: сонша: босаңсытар: екен: білік:
|
| Будучи обманутым их сладкими словами и мягким шелком, вы тюркский народ, умирали. Тюркский народ намеревался обосноваться в горах Чугай на юге на Тугельтинской равнины. Они обманом довели тюркский простой народ до смерти. Они обманывали их, что они дадут плохой шелк, если те будут жить вдалеке, и дали бы хороший шелк, если те жили близко к ним. |
| Being deceived by their sweet words and soft silk, you Turkic people, were dieing. Turkic people intended to settle down in the Chugai mountains in Tugeltin plain in the south. They brought the Turkic people to death by deceiving. They deceived them that would they give bad silk if they lived far from them and would give good silk if they lived near. |
|
| 12 | |
| termez: ol sabïγ: esidip: tün:udusïqïm: kelmedi: küntüz: olursïqïm kelmedi: anta ötrü: qaγanïma ötüntüm: anča ötüntüm: Tabγač: Oγuz: Qïtañ: bu üčegü: qabsar:
|
| дедiмiз: ол сап-сөздi: есiтiп: түн: ұйықтағым келмедi: күндiз: отырғым келмедi: сонда өткізіп: қағаныма: өтiндiм: сонша өтiндiм: Табғач: Оғұз: Қытаң: бұ үшеуi: қапсырар(айқасып):
|
| Когда услышал эти слова, ночами не смог уснуть, и днем не знал покоя. После этого я молился ради нашего кагана. Я рассудил так: «Табгачи (Китай), Огузы, Кидане надумали объединиться и напасть на нас. |
| When I heard these words I could not sleep nights and could not be calm by days. I prayed for the sake of our kagan after that. I judged as follows: “Tabgaches (China), Oguzes, Kitans decided to join together and attack us. |
| 22 | |
| Türük: budunï jeme: Bulγaq ol temis: Oγuzï jeme: tarqančul temis: ol sabïn: esidip: tün jeme: udusqïm kelmez erti: olursaqmaz: kelmez erti: anta saqïntïma:
|
| Түрiк: бүтін (халық) және: бұлғақтау ол деген: Оғұзды және: тарқақтау дедi: ол сап-сөзiн: естiп: түн жамылып: ұйықтағым келмес едi: отырғым: келмес едi: сонда: сақтандым:
|
| А Тюркский народ (находится сейчас) в смятении! И Огузы» – сказал он «(тоже) в разладе!» Услышав эти слова, ночами не смог уснуть, и днем потерял покой. Тогда я задумал ... |
| And Turkic people is in confussion (now)! And Oguzes” - said he “are also in discord!” having heard these words I could not sleep at nights, and lost quietness by days. Then I decided… |
| 26 | |
| yoγurča: ïdïp Ïbar basï: asdïmïz: yoblu: intemiz: on tünke: yantaqï: Toγ berü: bardïmïz: jerči: jer yaŋïlïp: boγazlantï: buŋ ïdïp: qaγan: jelükü ertmis:
|
| жұқарғанша: етiп Ыбар басын: асдымыз: қыраттап түсдiмiз: он түнге: жантаймалы:Тоғ беруге: бардымыз: жершi: жер жаңылып: бауыздан(ыл)ды: мұң етiп: қаған: желiп ерттi:
|
| поднялись, мы перешли Ыбар Баши. Спустились по склону. Через десять ночей мы дошли по склону до Тогберу. Путеводитель, сбившись с пути, был казнен (зарезан). Каган догнал нас. |
| we crossed Ybar Bashi. We went down on the slope. We reached Togbery on the slope in ten nights. A guide was slaughtered, having lost the way. The kagan caught us. |
| 27 | |
| Anï sub…b...m…:ol sub qudï: bardïmïz: sanïγlï: tüsürtemiz: taγ: ïqa: bayur ertemiz: kün jeme: tün jeme: jelü: bardïmïz: Qïrqïzïγ: oqa basdïmïz:
|
| Ол су ...: ол су құлдырай: бардымыз: санаулы (рет) түсiре тоқтатамыз: тау: ықта: баурайлай ертемiз: күн де: түн де: желiп: бардымыз: Қырғызды: оққа басдымыз:
|
| ... Мы поплыли по реке, несколько раз останавливались. По склону горы, днем и ночью шли рысью. Обрушили на Киргизов стрелы. |
| …We swam across the river, stopped several times. On the slope of the mountain we went at a trot day and night. Brought down arrows on Kyrgyz people. |
| 35 | |
| Sü yorïlïm tediči: ona maŋa: ol sabïγ esidip: sü jorïtïdïm: Altun yïsïγ: yolsïzïn asdïm: Ertis ügüzig: kečigsizin: kečdimiz:tün qatïdïmïz: Bolčuqa: taŋ öntürü: tegdimiz:
|
| Сүңгілі-әскер жорытайық дегенi: оны маған: ол сап-сөздi естiп: сүңгілі жорыттым: Алтын йышты: жолсызын астым: Ертiс өзендi: кешусiз кештiмiз: түн қатып жүрдiмiз: Болчұға: таң ата: тидiмiз:
|
| Мне предложили отправить копьеносцев. Услышав эти слова, я двинул копьеносцев. Я пересек Алтунскую чернь по бездорожью. Мы переправились без брода через реку Иртыш. Без остановки на ночь, рано утром достигли Болчу. |
| offered to me to send the spear bearers. Having heard these words, I sent the spear bearers. I crossed the Altyn mob through absence of roads. We crossed without the ford the Irtysh river. We reached Bolchu early in the morning without stops for night. |
| 51 | |
| Qapaγan qaγan: jeti otuz: yasqa: ...anta...erti: ...: tün udumatï |
| Қапаған қаған: жетi отыз (23): жасқа:...сонда:...едi: түн ұдымады...
|
| Когда Капаган кагану было двадцать три ... не спал по ночам, |
| When Kapagan kagan was thirty three … wasn’t sleeping at nights, |
|
| 19 | |
| aq : at : qarsïsïn : üč : boluγta : talulapan : aγïnqa : ötügike : ïdmis : tir : qorqma : edgüti : ötün : ayïnma : edgüti : yalbar : tir : anča : biliŋ : edgü : ol. |
| Ақ ат қарсысының үш болғанын (болмысын?) таластырып табыну жалбарыну итерген дер. «Қорықпа, игі өтін! Айныма, игі жалбарын!» дер. Сонша біліңдер! Игі ол! |
| Говорят: белый конь, выбрав из трех перерождений (?) своего противника (?), направил к покаянию(?) и мольбе. «Не бойся, хорошенько молись! Не ужасайся хорошенько умоляй!». Так знай: это хорошо! |
| A white horse, having chosen its adversary(?) in three states of existence(?), sent them for praying, it says. 'Fear not, pray well; do not be afraid, implore well!' it says. Know thus: This is good. |
| 24 | |
| teglük : qulun : irkek : yunta : emig : tileyür : kün : ortu : yütürük : tün : ortu : qanta : negüde : bulgay : ol : tir : anča : biliŋler : yabïz : ol. |
| Соқыр (тек?) құлын еркек жылқылар арасында емшек тілейді. «Күн ортасы өтіп түн ортасы қайда, неде болғай?» ол дер. Сонша біліңдер! Жаман ол! |
| Говорят: Слепой жеребенок в стаде жеребцов ищет соски. Все темно, что полдень, что полночь. Так знайте: это плохо. |
| A blind foal looks for an udder on a stallion. It can’t tell midday from midnight. Know thus: This is bad. |
| 54 | |
| qul : sabï : begiŋerü : ötünür : quzγun : sabï : Teŋirigerü : yalbarur : üze : Teŋiri : esidti : asra : kisi : bilti : tir : anča : bilïŋ : edgü : ol. |
| Құл сабы(сөзі) бекке қарай өтіну. Құзғын сабы(сөзі) Тәңіріге қарай жалбарыну. Үстіде Тәңірі естіді. Астыда кісі білді дер. Сонша біліңдер: игі ол! |
| Говорят: слово раба с мольбой направляется к князю. Слово ворона направляется с просьбой к небу. Вверху небо услышало, а внизу человек узнал. Так знай – это хорошо. |
| The slave’s words are a request to his master; the raven’s words are a prayer to sky. The sky above heard it; men below understood it, it says. Know thus: This is good. |
