TҮРІК БІТІК
ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті
қазрусeng
Iздеу:
Қайда:
Басы Ескерткіш Үйреткіш Сөздік Көмек
Бөлімдер
Көне түрік бітіктер
Түрік бітік үйреткіш
Этномәдени сөздік
Дерек көздері
Көмек
Контакт
Ескерткіш түрі
Орхон
Енисей
Талас
Тұрпан
Алтай
Қазақстан
Ферғана
Деректер
Таңбалар
Сөздік
Іздеу
Карта
Мұражай жәдігерлері
Мақалалар
Әдебиеттер
Шрифт қолдау
Сайт картасы
  Этномәдени сөздік
[bökümedim] бөкмедім
«Бөгеле алмадым, берік бекем болып «бөге» тұра алмадым». Енисей ескерткіштерінде өте жиі қолданылған сөз. Зерттеушілер «Bökmedim - қанағаттанбадым, тойынбадым, тоймадым, бөкмедім /тою, кенелу және т.б./ (не насладился)» деп түсіндіріп келеді. Мәселенің талас туғызатын тұсы да осы өйткені «бөкмедім» деп түрік дәуірінде тіршілігіне «тоймай, тойынбай» кетіп бара жатқан «қанағатсыз бір тұлға» етіп баяндау көңілге қонбайды.
Мәлімет қорынан қара
Мына ескерткіштерде осы сөз кездеседі
Уюк-туран (е-3) бұғытасы және мәтіні
1

Quyïda: qunčuyïm: özde: oγulïm: yïta 276 : esizime: yïta: bökümedim 277 : adïrïldïm: ekinim: qadašïm: yïta: adïrïldïm:

Құзда: ханшайым: өзекте: ұлым: жетім: иесізіме: жетім: бөгеле алмадым: айырылдым:нағашым: немере ағайыным: жетім: айырылдым:
Барық III (е-7) бітіктасы
3

Teŋirideki künke jerdeki: elimke bökümedim

Тәңірідегі күнге жердегі: еліме бөгеле алмадым:
Оя (е-27) бітіктасы
5

Elimke: bökmedim: esize elim...

Еліме: бөгеле алмадым: иесіз елім...
Уйбат III (е-32) бұғытасы және мәтіні
7

Elimke:qanïmqa: bökmedim: ...erime: inime: ečime: ïmyam ekim: kü...

Елімге: әкеме: бөгеле алмадым: ... еріме: ініме: үлкеніме: ымырам шешейім: к...
Бегре (е-11) бітіктасы
3

üč oγulïm: adïrïldïm: yïta bökümedim qatïγlanγïl

үш ұлым: айырылдым: жетім: бөгеле алмадым: қатайындар
Бай-бұлын I (е-42) бітіктасы
4

Šuγur šad: bitidim: biŋ: sekiz adaqlïγ: barïmïm: baγïšïma: tiriti: bökmedim

Шұғыр шад: жаздым: мың: секіз аяқты: барлығым: бағыштауыма: терді: бөгеле алмадым:
Көжелік-қобы (е-45) бітіктасы
11

...Yabïzïγ: kümülümüz: bedük: qïldï: esizim: bökümedim...

...Йабызды: Күмүліміз: биік: қылды: иесізім: бөгеле алмадым: ...
Елегест III (е-53) бұғытасы және мәтіні
3

Beg Tarqan Öge Tirig ben esiz elim aqanïma: bökmedim:

Бек Тархан Өге Тіріг мен Иесіз елім әкеме: бөгеле алмадым:
Кербис-бары (е-59) бітіктасы
6

Qalïn: qadašïmqa: bökmedim: yïta: ekinim ečelі

Қалың: немере туысыма:бөгеле алмадым: Жетім: нағашым: әкелі
Чаа-Қол XI (e-23)
2

Isig ïnal : elime begime bökmedim

Ісік ынал: еліме бегіме бөгеле алмадым
Чаа-Қол IV (e-16) бітіктасы
2

Teŋiri: elimke: yašda: begimke: bökmedim: esizime: qïrïq: yašïmda: q…

Тәңірі: Еліме: жасты: бегіме: бөгеле алмадым: иесіз: қырық: жасымда:....
Барық IV (e-8) бітіктасы
1
Әкеме: еліме: бөгеле алмадым

aqanïmqa: Elimke: bökmedim:

Чаа-Қол II (e-14) бітіктасы
2

quyda: qunčuyïmqa: üzde: oγulïma bökmedim: esizime

Құзда: ханшайымға: өзекте: ұлыма: бөгеле алмадым: иесіз қалды
Алтын Көл II (e-29)
1

...ma : qunčuyma: bökmedim/e/ /budun/ ïmqa: bökmedim:

Ханшайыма: бөгеле алмадым: халқыма-(бүтін): бөгеле алмадым
Тува стеласы «Г» (e-55) бітіктастағы мәтін
1

Üč jüz bodraq: yontïmqa: bökmedim

Үш жүз басты: жылқыма: бөгеле алмадым.
Этномәдени сөздікпен қатар Түрік бітік мәтін қорында көне түрік-қазақ сөздігі бар.
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


Ескерткіш Үйреткіш Этномәдени сөздік Жәй сөздік Деректер Іздеу Көмек Контакт
қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.