Iздеген сөз 11 жерде кездесті |
|
12 | |
öze: Teŋіri: qan: ülüi: yïlqa: jetinč ay [114] : küčlüg: alp qaγanïmda: adrïlu: bardïŋïz: Bilge: atačïm: yoγïŋ: aluruγïŋï: n: qazγantïm: sub jer Teŋіri: öd ....č: eki erür: erti:
|
үстi(-iңгi): Тәңірi: хан: ұлу: жылғы: жетiншi ай: күшті: алып қағаным(нан): айырыла: бардыңыз: Бiлге: Атачым: жоқтауын: алқалығын: қаз(бала)дым (қаз тұрғыздым): су жер: Тәңірi: өт(-ер шақ) ...ч: екi едер: едi:
|
Мы потеряли верховного Тенгри хана на седьмом месяце года Дракона. Справили церемонию плача и погребения для отца Бильге. (Только) Тенгри воды и земли (властен) над временем ... |
We lost the supreme Tengri khan on the seventh month of a Dragon year. We held the ceremony of weeping and burying for Bilge father. (Only) Tengri of water and the earth has the power against time. |
|
9 | |
budun: anča temis: Еllig: budun ertim: Еlim: ïmtï qanï: kіmke: Еlig: qazγanurman: tеr ermis: qaγanlïγ: budun: ertim: qaγanïm qanï: ne qaγanqa: isig küčüg: berürmen: tir ermis: anča tep: Tabγač: qaγanqa: yaγï bolmïs:
|
бүтін (халық): сонша деген екен: Елді: бүтін (халық) едім: Елім: енді қайсы: Кімге: Елді: қаз тұрғызамын: деп еді: қағанды: бүтін (халық): едім: қағанын қайсы: не қағанға: істі күшті: берермін: деп еді: сонша деп: Табғач: қағанға: жау болды:
|
сказал: "У меня было государство, где оно сейчас? Какой стране служу я? У меня был правитель, где он сейчас? Какому кагану служу я?". И стали они врагом Китайскому кагану. |
Then, Turkish common people said as follows: "I had a state. Where is my state now? Who do I give my state to? I had kagans. Where is my kagan now? Who do I give my deeds and services to?" So they became hostile to the Chinese emperor. |
|
9 | |
qaγanlïγ: budun: ertim: qaγanïm: qanï: ne qaγanqa: isig küčüg: berürmen: tir ermiš: anča tep: Tabγač qaγanqa: yaγï bolmïs: yaγï bolïp: etіnü: yаrаtunu: umаdïq: yana: ičіkmis: bunča: isig küčüg: bertükerü: saqïnmаtï: Türük: budun: ölürüjen: urïγsaratïyan: ter ermis: yuqadu: barïr:ermis: öze:
|
қағанды: бүтін (халық): едім: қағаным: қайсы: не қағанға: істі күшті: беремін: деп еді: сонша деп: Табғач қағанға: жау болды: жау болып: жеткені: жаратқанына: шыдадық: жаңа(дан): ішіне енді: бұнша: істі күшті: бергеннен бері: сақтанбады: Түрік: бүтін (халық): өлерменше: ұрығ асыратамын: деген еді: жоқ бола берді: үсті:
|
У меня был правитель, где он сейчас? Какому кагану служу я?". И стали они врагом Китайскому кагану. Стали они врагами и восстали против, но они снова были повергнуты. Не могли они служить более. Не смогли они продолжить свой род. Тюркский народ начал вырождаться. Тогда наверху |
I had a ruler, where is he now? Which kagan do I serve?” They could not continue their generation. Turkic people began to degenerate. Then |
|
5 | |
uduzgïma: uluγï: šad ertim: yagïl tedi: yagïmsï ben ertim: Bilge Tuňuquq: qaganïm uqïsayïn tedim: saqïntïm: toruq buqalï: semiz buqalï: ïraqda:
|
артымнан ерткен: ұлығы: шад едiм: жиыл дедi: жиюшысы мен едiм: Бiлге Тұнық-ұқ: қағаным(а) ұқтырайын дедiм: сақтандым (ойландым): тұралау бұқалы: семiз бұқалы: ұзақ-жырақта:
|
заставил (по)следовать за ним – был я - "шад", старший из них. Он сказал: "Собери!". Я был тем, кто собрал! Я, Мудрый Тоньюкук, хотел объяснить своему кагану и подумал: различает ли (будущий хан) вообще (букв. вдали), разницу между тощими и жирными быками?» Я долго думал: «Тощему быку не соперничать с |
Made follow him – was I – “shad”, the eldest among them. He said: “Gather!”. It was I who gathered! I, wise Tonyukuk, wanted to explain my kagan and thought: whether (the future kagan) distinguishes the difference between greasy and gaunt bulls?” I thought long: “A gaunt bull can not contest with |
12 | |
termez: ol sabïγ: esidip: tün:udusïqïm: kelmedi: küntüz: olursïqïm kelmedi: anta ötrü: qaγanïma ötüntüm: anča ötüntüm: Tabγač: Oγuz: Qïtañ: bu üčegü: qabsar:
|
дедiмiз: ол сап-сөздi: есiтiп: түн: ұйықтағым келмедi: күндiз: отырғым келмедi: сонда өткізіп: қағаныма: өтiндiм: сонша өтiндiм: Табғач: Оғұз: Қытаң: бұ үшеуi: қапсырар(айқасып):
|
Когда услышал эти слова, ночами не смог уснуть, и днем не знал покоя. После этого я молился ради нашего кагана. Я рассудил так: «Табгачи (Китай), Огузы, Кидане надумали объединиться и напасть на нас. |
When I heard these words I could not sleep nights and could not be calm by days. I prayed for the sake of our kagan after that. I judged as follows: “Tabgaches (China), Oguzes, Kitans decided to join together and attack us. |
15 | |
Qaγan( m: ben): özüm: Bilge Tuňuquq: ötüntük: ötünčümüz: esidü berti: küŋülüŋče: uduz etdi: Köküŋ ügüs: yoγru: Őtükün: yïsγaru: uduz etim: Inigek kölke: Toγulada: Oγuz kelti:
|
қаған(ым:мен): өзiм: Бiлге Тұнықұқ: өтiндiк: өтiнiшiмiз: есiде бердi: көңiлiнше: ұйғарды: Көкүң өзен: жуық: Өтүкен: жайсаңға: ұйғарылдым: Iнiгек көлге: Туылада: Оғұз келдi:
|
Я, Бильге Тоньюкук, просил своего кагана послушать (этот мой совет). Он выслушал и поступил, как считал нужным. Я был назначен (разбить лагерь) на Отюкен близ озера Кокунг. По реке Тогла в озеро Ингек прибыл Огуз. |
I, Bilge Tonyukuk, asked my kagan to listen to (my this advice). He listened to and did, what he thought to be right. I was ordered (to pitch a camp) in Otuken near the lake Kekung. Oguz advanced along the Togla river in the lake Ingek. |
18 | |
Eki biŋ erimez: ...(b)oltï: Türük: budun: olurγalï: Türük: qaγan: olurγalï: Santun balïqa: Taluy ögüzke: tegmis jоq ermis: qaγanïma: ötünüp: süledim
|
Екi мың едiмiз...болды: Түрiк: бүтін (халық): отырғалы: Түрiк: қаған отырғалы: Сантұн балыққа: Талұй өзенге: тиген жоқ едi: қағаныма: өтiнiп: сүңгiледiм:
|
Нас стало две тысячи. С тех пор как окреп Тюркский народ и сел Тюркский каган на трон, они не пошли войной на город Шантунг и на озеро Талуй. Я просил своего кагана и двинул войска. |
We became two thousand. Since the Turkic people became strong and Turkic kagan mounted the throne, they did not go with war to Shantung towns and the seas. I asked my kagan and moved the army. |
24 | |
..özüm; az jer ...nï b..ermis: bir turuqï: ermis: anïn barmïs: ïŋra yatïp: bir atlïγ barmïs tejin: ol yolun: yorïsar: unč tedim: saqïntïm: qaγanïma:
|
өзiм: аз жер...едi: бiр тұрақтау бар едi: оған барды: іңiр жатып: бiр атты барды деп: ол жолын: жорытса: ұтымды дедiм: сақтандым: қағаныма:
|
... (Там) была остановка, он привел (нас) туда. «Если отправиться, то до ночлега там (останется) ход одной лошади», – сказал (он). Я сказал: «если ехать той дорогой, то (это) возможно». Я задумался, и моего кагана |
…(There) was a stopping place, he brought us there. “if to start then there would be one horse’s speed before lodging for the night”, - he said. I said: “if to go that way then it might be”. I thought over, and asked my kagan |
30 | |
Bizni: ölürtečik ök: temis: Türges: qaγanï: atsïqmïs tedi: On oq budunï: qalïsïz atsïqmïs: ter: Tabγač süsü: bar ermis: ol sabïγ: esidip: qaγanïm: ben beg erü: tüsüjin tedi:
|
бiздi: өлермен өктем: деген: Түргеш: қағаны: аттанды дедi: Он оқ бүтін (халық): қалмай аттанды: деп: Табғач сүңгілі-әскерi: бар едi: ол сап-сөздi: естiп: қағаным: мен бек болып: түсейiн: дедi:
|
он нас, возможно, погубит». «Так Тюргешский каган отправился!» – сказал он. «Народ "Десяти стрел" без остатка отправился!» – сказал он. – «(среди них) есть и войско Табгачей (Китая)». Услышав эти слова, мой каган сказал: "Я стану беком. |
he might kill us ”. “So the Turkic kagan started out” – he said. “All “Ten Arrows” people started out” – he said. – “(among them) there is also Tabgaches’ (China) army”. Having heard these words my kagan said: “I will be a kagan |
53 | |
Arqur qaruγuγ: uluγ artïdïm: basïnïγma: yaγïγ: kelürir ertim: qaγanmen: sületidimiz: Teŋri yarïlqazu
|
Арқұр қарауылды: ұлық арттырдым: басынуға: жауды: келтiрдiм: қағанмен: сүңгiлестірдiмiз: Тәңірi жарылқай:
|
Я возвысил стражу Аркур. Предводил войско для захвата врага. Мы сражались с (их) каганом. По милости Тенгри |
I raised Arkur guard. Led army to capture the enemy. We fought with their kagan. Due the Tengri |
|
16 | |
Teŋride bolmuš: /El etmiš: Bilge qa/γanïm: olurtï: El tutdï:
|
Тәңіріде болған:/Ел Етміш Білге: қа/ғаным: отырды:Ел тұтды:
|
... Мой созданный Тенгри Иль Етмиш Бильге каган сел на трон. Страной правил. |
... My Tengri-born El Etmiš Bilge kagan sat (on the throne). The ruled the country. |