TҮРІК БІТІК
ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті
қазрусeng
Iздеу:
Қайда:
Басы Ескерткіш Үйреткіш Сөздік Көмек
Бөлімдер
Көне түрік бітіктер
Түрік бітік үйреткіш
Этномәдени сөздік
Дерек көздері
Көмек
Контакт
Ескерткіш түрі
Орхон
Енисей
Талас
Тұрпан
Алтай
Қазақстан
Ферғана
Деректер
Таңбалар
Сөздік
Іздеу
Карта
Мұражай жәдігерлері
Мақалалар
Әдебиеттер
Шрифт қолдау
Сайт картасы
  Этномәдени сөздік
[törüt] төрүт
«Төрт».
Мәлімет қорынан қара
Мына ескерткіштерде осы сөз кездеседі
Ел етміш (Білге атачым) Йабғұның ғұрыптық кешенi және бiтiктастары
1
Атамыз: үлкенiмiз: Йамы: қаған: төрт: бұрыш+ты: қысты (қаған көтерілді): жиды: жаулады: басты: ол хан: жоқ болғанда: керi: ел жетiмсiредi: iшкi ордасы бүлiндi: қашып бытырады:

Ečümüz: 104 apamïz105 : Jаmï106 : qaγan: törüt: buluŋuγ: qïsmïš: yïγmïš: yaymïš: basmïs: ol qan: yoq boltuqda: kisre: el yіtmіš: ïčγanmïš: qačšamïš

Күлтегiн ғұрыптық кешені және бiтiктасы
2

törüt: buluŋ: qop: yaγï ermis: sü sülepen : törüt: buluŋtaqï: budunïγ: qop almïš: qop baz qïlmïs: bašlïγïγ: jüküntürmüs: tizеligig: sökürmüs: ilgerü: Qadïrqan: Jïšqa tegi: keri: Temir qapïγqa tegi: qonturmus: ekin ara:

төрт: бұрыш: көп: жауы екен: сү(ңгілі) сүңгілетіп: төрт: бұрыштағы: бүтін (халық)ты: көп: алды: көп тыныш қылды: бастылығын: жүгіндірген: тізелігін: шөктірген (бүктірген): ілгері(алдыға): Қадырқан: Йышқа тие: кері: Темір Қапығқа тие: құндақтады (жорытқан): екі ара(сы):
Бiлге қаған ғұрыптық кешені және бітіктасы
2

üze:: qaγan: olurtum: olurtuqїma: ölütečiči: saqїnїγma: Türük: begler: budun: egirip: sebinip: tostamїš: közi: jügürü: körti: bödüke: özüm olurup: bunča: aγïr törüg: törüt buluŋdaqï: budunїγ: ..itdim: Őze: kök: Teŋіri:(asïra: yaγïz: Jer: qïlïntaquda: ekin ara: kisi: oγulï: qïlïnmïs:

Үсті/нде/: қаған: отырдым: отырғанымда: өлерменші: сағынғаныма: Түрік: бектер: бүтін (халық): иіліп: сүйініп: тосырқаған: көзі: жоғары: көрді: бұл шаққа: өзім отырып: бұнша: ауыр төрелікті: төрт бұрыштағы: бүтін (халық)ды:... еттім: Үсті көк: Тәңірі: асты: нығыз (қоңыр): Жер: қылынғанында (жаралғанда): екі ара: кісі: ұлы: қылынды (жаралды):
Ел Етміш Білге қағанның (Тариат//Тэрх) екінші бітіктасы
22

.........(Kömü)r taγda Yar ögüzde üč tuγluγ Türük budunqa anta: jetinči aj: törüt jegirmike

............Көмір тауда Йар өзенде үш тулы Түрік бүтін (халық)қа сонда: жетінші ай: төрт жиырмаға
Ел-бажы (е-68) бітіктасы
1

Esizim ol erinč: tört: jetmiš:

иесізім ол еді: төрт: жетпіс:
Or. 8212 (161) "Ырық бітік" қолжазба кітабы
28
Хан отырып орда жасады, елі тұрды. Төрт бұрыштағы игісі (теріліп) жиналып қуанып шаттанды дер. Сонша біліңдер! Игі ол!

qan : olurukan : ordu : yapmis : ili : turmis : tört : buluŋtaqï : edgüsi : uyurï : tirilipen : meŋileyür : bedizleyür : tir : anča : biliŋler : edgü : ol.

Уйбат II (e-31)
4

tükedi: tört: bulïηqa: tükedi

түгеді: төрт бұрышқа: түгеді
Алтын Көл II (e-29)
5

Elimde: tört: tegzindim: er erdemim: üčün: ïnanču alp seŋün

Елімде: төрт (рет): жорыққа кеттім: ер ерлігім үшін: Ынанчұ Алып Сеңүн
Этномәдени сөздікпен қатар Түрік бітік мәтін қорында көне түрік-қазақ сөздігі бар.
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


Ескерткіш Үйреткіш Этномәдени сөздік Жәй сөздік Деректер Іздеу Көмек Контакт
қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.