қазрусeng
:
:
  Чаа-Қол V (e-17) бітіктасы

Чаа-Қол V (e-17) бітіктасы


Чаа-Холь V, Е 17 515


Ұлық-Кемнің сол ағысы бойынша, Кемчик өзенінің сағасынан 25 км жоғарыда орналасқан Чаа-қол өзені маңындағы жазықтан бір топ бітіктастар табылған. Қазіргі уақытта ол жер Саян-Шушенск ГЭС-інің су қоймасының астында қалған. Аталмыш топ ескерткіш, Е 15-тен басқасы музейлерде сақтаулы.

Бұл бітіктастың табылған жері Ұлық-Кемнiң сол ағысы бойынша Чаа-Қол сағасынан 8 км жерде.

СТЭАН қызметкерлері ескерткішті Қызыл қаласына жеткізіп, 1973 ж Тува Музейіне жеткізген.


Бітіктас ақшыл сұр сланецтен жасалған. Көлденең қимасы созылыңқы төртбұрыш. Бітіктас ұшына қарай сүйірленіп келген. Тастың беті тегістелген. Қырлары анық. Тас екіге жарылып кеткен.

Жіңішке бүйір жағына қашалған 2 және 3 мәтін жолдары бір сызықтың бойында анық бітіктелген. 3 жол тігінен тастың екі жағына қашалған. 1-жолдың астында таңба бар. 2 және 3 мәтін жолдарының төменгі жағында түрік бітік графемасы түрінде жасалған ортақ белгі бар.


Биіктігі – 159 см, ұзындығы – 32 см, ені – 12 см


1888 ж Сафьяновтың сілтеуімен Аспелин тапқан. 1889 ж Гейкел көшірмесін жасаған 121 (I, XIV). Кейінгі зерттеулер осы көшірмеге сүйенеді. Мәтіндік зерттеулерін С.Е.Малов513, H.N.Orkun512, И.А.Батманов511 және басқалар жасады.

1.Васильев Д.Д. Памятники тюркской рунической письменности азиатского ареала. //Советская тюркология, 1976. – № 1. – С.71-81.
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.