қазрусeng
:
:
1 Қарбан түрік бітік мәтіні
3-4 Бичикту-Бом II
5 Бичикту-Бом III
6 Бичикту-Бом IV
7 Бичикту-Бом V
8 Бичикту-Бом VI
9 Бичикту-Бом VII
10 Бичикту-Бом VIII
11 Бичикту-Бом IX
12 Бичикту-Бом X
13 Үстіңгі Сары-Қобы
14-15 Манырлу-Қобы I және II
16 Шірік-Тас түрік бітік мәтіні
17 Сүгедек түрік бітік мәтіні
18 Текпенек түрік бітік мәтіні
19 Түйекті I түрік бітік мәтіні
20 Түйекті II
21 Түйекті III
22 Түйекті IV
23 Көпшеген түрік бітік мәтіні
24 Үлкен Яломан
25 Төменгі Инеген
26 Жалпақ-Тас I
27 Жалпақ-Тас XIV
28 Жалпақ-Тас XVI
29 Жалпақ-Тас III
30 Жалпақ-Тас IV және VI
31 Жалпақ-Тас V
32 Жалпақ-Тас VII
33 Жалпақ-Тас VIII
34 Жалпақ-Тас IX
35 Жалпақ-Тас X
36 Жалпақ-Тас XI
37 Жалпақ-Тас XII
38 Жалпақ-Тас XIII
40 Жалпақ-Тас II/XV
41 Жалпақ-Тас XXX
42 Жалпақ-Тас XXXI
43 Жалпақ-Тас XVII
44 Жалпақ-Тас XVIII
45 Жалпақ-Тас XIX
46 Жалпақ-Тас XX
47 Жалпақ-Тас XXI
48 Жалпақ-Тас XXII
49 Жалпақ-Тас XXIII
50 Жалпақ-Тас XXIV
51 Жалпақ-Тас XXV
52 Жалпақ-Тас XXVI
53 Жалпақ-Тас XXVII
54Жалпақ-Тас XXVIII
55 Жалпақ-Тас XXIX
56 Адыр-Қан
57 Ақ Бом I
58 Ақ Бом II
59 Қара-Бом
60 Меңдүр-Соққан I
61 Меңдүр-Соққан II
62 Меңдүр-Соққан III
63 Меңдүр-Соққан IV
64 Меңдүр-Соққан V
65 Меңдүр-Соққан VI
66 Меңдүр-Соққан VII
67 Меңдүр-Соққан VIII
68 Жабаған түрік бітік мәтіні
70 Қатанды түрік бітік мәтіні
71 Құрай I түрік бітік мәтіні
72 Құрай II түрік бітік мәтіні
73 Бар-Бұрғазы I
74 Бар-Бұрғазы II
75 Бар-Бұрғазы III
76 Талдуайры түрік бітік мәтіні
77 Жалғыз-Төбе I
78 Жалғыз-Төбе II
79 Құрғақ I
80 Құрғақ II
81 Қызыл-Қабақ I
82 Қызыл-Қабақ II
83 Теке-Тұру
  26 Жалпақ-Тас I

26 Жалпақ-Тас I

VIII-XI ғғ


Ялбак-Таш I


Жалпақ-Тас тауы Чуй өзінінің оң жағалауында, Қатұнға құятын жеріне жақын орналасқан. Мәтін жазылған жартас Чуй трактысының үстінде Новосибирскден 721 км және Ташанты поселкесінен 215 км моңғолмен шекарада орналасқан.

Табылған орнында


Тігінен жазылған 80 см мәтін 40 таңбадан тұрады. Бастапқы таңбалар атыздап (1 мм дейін) қашалған, 10-таңбадан бастап тастың беті қотыр болғасын жұқа қашалғандықтан оқылмайды.


Мәтін жерден 18 см биіктікте, табиғат әсерінен тілшеленген тастың бетіне қашалған. Басында таңбалар үлкенірек (биіктігі 7 және 4,2-4,5 см аралығында), соңғы жағы (биіктігі орташа 2,5-3 см болып) майдаланып кеткен.


1980 жазбаны Е.А.Окладникова байқаған. Ең алғаш В.М. Наделяев авторлық қолжазбасында жариялаған. Ғылыми зерттеуін Наделяев516 (73-75 б.), Кызыласов 517 (8-13 б.) жүргізген.

Наделяевтың аудармасы: «(Сказ)ал: "Земля -вечное бытиё! Облагодетельствуй дом (семью) лекаря-травника: пятикратно возьми жар бесовской болезни, подуй, изгони! Сотвори благодать! Земля-Чернь!"».

Кызыласовтың аудармасы: Земля вечно была...


  Наделяев В.М., 1981. Древнетюркские надписи Горного Алтая // Известия Сибирского отделения АН СССР, № 11, серия общественных наук, вып. 3. Новосибирск.

1.Кочеев В.А. Свод древнетюркских рунических памятников Горного Алтая. Горно-Алтайск: АКИН, 2006. – 52 с.
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.