TҮРІК БІТІК
ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті
қазрусeng
Iздеу:
Қайда:
Басы Ескерткіш Үйреткіш Сөздік Көмек
Бөлімдер
Көне түрік бітіктер
Түрік бітік үйреткіш
Этномәдени сөздік
Дерек көздері
Көмек
Контакт
Ескерткіш түрі
Орхон
Енисей
Талас
Тұрпан
Алтай
Қазақстан
Ферғана
Деректер
Таңбалар
Сөздік
Іздеу
Карта
Мұражай жәдігерлері
Мақалалар
Әдебиеттер
Шрифт қолдау
Сайт картасы
  Ел етміш (Білге атачым) Йабғұның ғұрыптық кешенi және бiтiктастары
Анықтама Мәтін Сурет Сызба Өлшем
Ел етміш (Білге атачым) Йабғұ бітіктасының мәтіні (Қазақ тiлiнде сөзбе-сөз салыстырмасы)
1

Ečümüz : 104 apamïz105 : Jаmï106 : qaγan : törüt : buluŋuγ : qïsmïš : yïγmïš : yaymïš : basmïs : ol qan : yoq boltuqda : kisre : el yіtmіš : ïčγanmïš : qačšamïš

Атамыз: үлкенiмiз: Йамы: қаған: төрт: бұрыш+ты: қысты (қаған көтерілді): жиды: жаулады: басты: ол хан: жоқ болғанда: керi: ел жетiмсiредi: iшкi ордасы бүлiндi: қашып бытырады:
2

qaγanladuq : qaγanïn : ïčγanï : idmiš : Türük budun107 : öŋre : kün : toγusïqаŋa108 : kesre : kün : batsïqïŋa : tegi : berіye : Tabγačqa109 : yarïya : yïš qa tegi...

қаған+«дағандық» (қаған еткен): қағанын: iшкi ордасы: бүлiндi: Түрiк бүтін (халық): өңiр(г)е: күн:тумысына: керi кейiн: күн:батысына: тегi: бергi (оң жаққа): Табғачқа: арғы (сол жаққа): жайсаң.. қа тегi…
3

alp : erіn : balbal : qïsdï : Türük budun : atï yoq : bolu : barmïš : erti : Türük budun : jіtmezin : tejin : yoluq ermezin : tejin : öze : Teŋіri : ter er/mis : .../

алып: ердiң: балбалы(н): қысты (қадады): Түрiк бүтін (халық): аты: жоқ: болып: барған: еді: Түрiк бүтін (халық): жетiмсiремесiн: дей: жолай жем болмасын: дей:үстi(ңгi): Тәңірi: деген /екен.../
4

Qapaγan : Elteris qaγan : eliŋe : qïlïntïm110 : Еl Etmis : yabγu111 : oγulï : Isbara : Tamγan Čur : Yoγa : inisin : Bilge : Isbara : Tamγan : Tarqan : yumγïlïγ : bes : jetmis : еčim : Аtačïm :

Қапаған (Қабаған): Елтерiс қаған: Елiне: қызмет еттiм: Ел Етмiш: Йабғұ: ұлы: Ысбара: Тамған Чұр: Йоға: iнiсi: Бiлге: Ысбара: Тамған:Тархан: жұмылған/жиналған/: бес: жетпiс [ке] (65): атам: Атачым:...
5

bu : Tabγačda : yarïja : at eg112 Oγuz : ara : jeti erin : yaγï : bolmuš : аqaŋïm113 : Baγa : Teŋіriken : еjen : anta : yormuš : isig : küčüg : bermiš : ...

бұ: Табғачда(н): арғы: ат көлiктi алыста Оғұз: арасы(нда): жетi (батыр) ердiң: жауы: болды: әкем: Баға: Тәңірiкен: Ейен: сонда: жорытты: iсiн: күшiн: бердi: екен...
6

Teŋіriken : ke : isig : bertim : tejin : yarïlqamïš : sad atïγ : anta : bermiš : boltïqda : Toquz : Oγuz : at eg : yaγï ermiš : bedkü : ermiš : Teŋіriken : yor...

Тәңірiкен: ге: iсiн: бердiң: дей: жарылқады: шад ат/ағ/ын: сонда: берген: (кез) болғанда: Тоғыз: Оғұз: ат ег (ат көлiктi): жау едi: бедкү(ұсақ): едi: Тәңiрікен: жор...
7

yabïz bat ben ? : azïγ üksüg : körüteg : erti : sületim : ter ermis : ïmtï : beglerime : ter ermis : biz : az bïz : tejin : alqunur : ertimez...

жабырқаңқы бiз: азды көпке: көргендей: едi: сү(ңгi)ледiм: деген едi: енді: бектерiме: деген едi: бiз: азбыз: дей: алқынып қорқар: болмас: ...
8

qanïm : sad anča : ötünmüs : Teŋіriken : almazun : tejin : ...din : anta : bermeziŋe : atis ol...

әкем: шад сонша: өтiндi: Тәңрiкен: алмасын: дей: ...бүтін (халық): сонда: бермесiне: ат ес (?)бол...
9

Qamuq : Balïqa : tegidim : qonladïm : altïm : süsü : kelti : arqasïn : yaγïdïm : begi : qačdï : ...γ erti : Tabγač : budun : ...atïqïdatïm : yaγïdïm : basdïm : yaydïm ... bozuqunča :

Қамұқ: Балыққа (қалаға): тидiм: дөңесiне жеттiм: алдым: сүңгiлiлерi: келдi: арқасын: жауладым: бегi: қашты: ...едi: Табғач: бүтін (халық): ...аттандым: жаудырдым: бастым: ... бұзылғанша:
10

kelür ertimez : ekin ara : at eg yaγï : bolmus : tegim ečimin : tejin : saqïntïm : Teŋіri : bilge : qaγanqa : saqïnu : іsig : küčüg : bersegim : bar ermes erinč : tegi edükün : üčün : ...yaγïdïm : beke : tegi edikim : uruš : qïlïp :

келер емес: екiнiң ара(сы): ат көлiктi жау: болды: тегiм атамның: деп: сақтандым (есейдiм): Тәңірi: Бiлге: қағанға: сақтап: iсiн: күшiн: берсем: бар: болайын дептi: тигенi: үшiн: ...жауладым: берiк: тигенiм: ұрыс: қылып:
11

tegip : inime : oγulïma : anča : ötüledim : qïl yorup : Elteris : qaγanqa : adïrïlmaduq : yaŋïlmaduq : Teŋіri : bilge : qaγanta : adïrïlmalïm : azmalïm : tejin : anča : ötledim : keri : barïγma : bardï : bilge : qaγanïn : budunï : ...bardï : ülügen atqa : : esig : küčüg : berti :

тиiп: iнiме: ұлыма: сонша: өтiндiм: қылық жорытып (кеңес айтып): Елтерiс: қаған(нан): айрылмадық: жаңылмадық: Тәңірi: Бiлге:қаған(нан): айрылмайық: азбайық: дей: сонша: өтiндiм: керi: барығыма (барық-қа): барды: Білге қағанның бүтіні(халқы)... барды: өлеген (өлермен) аттай: iсiн: күшiн: бердi:
12

öze : Teŋіri : qan : ülüi : yïlqa : jetinč ay 114 : küčlüg : alp qaγanïmda : adrïlu : bardïŋïz : Bilge : atačïm : yoγïŋ : aluruγïŋï : n : qazγantïm : sub jer Teŋіri : öd ....č : eki erür : erti :

үстi(-iңгi): Тәңірi: хан: ұлу: жылғы: жетiншi ай: күшті: алып қағаным(нан): айырыла: бардыңыз: Бiлге: Атачым: жоқтауын: алқалығын: қаз(бала)дым (қаз тұрғыздым): су жер: Тәңірi: өт(-ер шақ) ...ч: екi едер: едi:
13

Аtačïmqa : bitig : tašïγ : /Bitigledim qïldïm/ : bеŋigü : qaγanïm : Atačïm : bilge : Atačïm : ülü : yïlqa : bilge : uluγ alp er : edgü qan115 : atačïm : ölti :

Атачымға: бiтiг: тасын: [Бiтiг/ле/дiм(жаздым)]: мәңгi(лiк): [қағаны]м: Атачым: Бiлге: Атачым: ұлу: жылғы: бiлге(бiлiктi): ұлық алып ер: игi хан: Атачым: өлдi:
Ел етміш (Білге атачым) Йабғұ. Балбал тастағы мәтін
1

Isbara : Tarqan : balbalï 116

Ысбара: Тарқан: балбалы
Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


Ескерткіш Үйреткіш Этномәдени сөздік Жәй сөздік Деректер Іздеу Көмек Контакт
қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.