TҮРІК БІТІК
ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті
қазрусeng
Iздеу:
Қайда:
Басы Ескерткіш Үйреткіш Сөздік Көмек
Бөлімдер
Көне түрік бітіктер
Түрік бітік үйреткіш
Этномәдени сөздік
Дерек көздері
Көмек
Контакт
Ескерткіш түрі
Орхон
Енисей
Талас
Тұрпан
Алтай
Қазақстан
Ферғана
Қазақстаннан табылған жазба ескерткіштер
Қойтүбек көне түрік мәтіні
Есік қорғанынан табылған тостағандағы жазу
Үржардан табылған қытай қола айнадағы түрік бітік мәтіні
Ертiстен табылған қола айнадағы түрік бітік мәтіні
Ақтөбеден табылған қола айнадағы мәтін
Жұбан төбеден табылған тас құралдағы мәтін
Қозы-Көрпеш – Баян сұлу дыңы
Деректер
Таңбалар
Сөздік
Іздеу
Карта
Мұражай жәдігерлері
Мақалалар
Әдебиеттер
Шрифт қолдау
Сайт картасы
  Ертiстен табылған қола айнадағы түрік бітік мәтіні
Анықтама Мәтін Сурет Сызба Өлшем

Ертiстен табылған қола айнадағы түрік бітік мәтіні

IX-X ғасырларға қатысты

Ескерткіш аталуы

«Ертіс қола айнасындағы руникалық жазу», «Ертіс руникасының үлгілері»

Табылған жері мен cақтаулы жері

Шығыс Қазақстан облысы Ертіс өзені бойындағы «Зевакино шемонаихинск» ауылына жақын жердегі көне түрік қорғаннан («146-қорған») әйел адамның мүрдесі және түрлі зат бұйымдармен бірге табылған.

Шығыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану музейі (?)

Ескерткіштің сипаттамасы

Қола айнаның жиегi мен iшкі шеңберінде дөңгелене үшкiр темiр затпен қашалып 2 жол мәтін жазылған.

1-ншi жолда - 20 таңба-әрiптi , 2-ншi жолда – 11 таңба-әрiптi. Таңба-әрiптердiң биiктiгi – 1.2-1.5 см.

Ескерткіш өлшемі

Қола айнаның шеңберi 10 см , қалыңдығы 1 см.

Ғылыми зерттеулері

1969 ж. Ф.Х.Арсланова тапқан. Мәтіндік зерттеулерін Ф.Х. Арсланова, С.Г. Кляшторный468, А.С. Аманжолов399 жүргізді.

Қола айнадағы мәтін жайында С.Г.Кляшторныйдың транскрипциясы мен орысша аудармасы:

1. isi künisin seser quty basar

- (1) Знатная женщина освобождается от своего зависти (чувства) гнева. Ее счастливый удел (ее благость) наступает

2. jebči jegren sn (?) lü

(2) Ябчи, рыжий...дракон.

Қола айнадағы мәтін жайында А.С.Аманжоловтың транскрипциясы мен орысша, қазақша аудармасы:

1. jebči jegren ar lü – Покровитель –красновато рыжий дракон

2. iši künisin esser qutï basar – Если знатная женщина уменьшает (сдерживает) свою зваисть, она обретает счастье.

1. Жебеушi қызыл күрең айдаһар

2. Әйел күншілдігін азайтса құты қонады.

Қосымша мәлімет

  Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" //"Қазақстан тарихы түркі тілді деректемелерде" атты сериясы бойынша. II том. - Алматы: Дайк-пресс, 2005. - Б.241.

Электронды тарихи-мәдени қордың негізі "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасының "Шығыстану секциясы" Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты тарапынан 2005 жарияланған "Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері" сериясының 2-томы "Н.Базылхан "Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Ениесей, Талас)" Алматы: Дайк-Пресс. 2005, 252 б. +144 бет жапсырма" атты ғылыми еңбек болды. Ғылыми редакторлары: т.ғ.д., проф. М.Қ.Әбусейтова,
ф.ғ.д., проф.Б.Бұхатұлы.
Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының директоры т.ғ.д., проф. Меруерт Қуатқызы Әбусейтоваға көрсеткен көмегі үшін алғыс білдіреміз.


Ескерткіш Үйреткіш Этномәдени сөздік Жәй сөздік Деректер Іздеу Көмек Контакт
қазрусeng
© Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университет.
Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті тапсырысы бойынша жүргізілген
"Жазба және этноархеологиялық деректемелер бойынша қазақ тілінің тарихи-мәдени ақпарат көздерін жасау" жұмысы шеңберінде жасалған.